Wayang Purwa
Saka Wikipédia, Ènsiklopédhi Bébas ing basa Jawa / Saking Wikipédia, Bauwarna Bébas mawi basa Jawi
Para ahli ngira yen ukara ‘’purwa’’ dijupuk seka ‘’parwa’’, utawa perangan seka kitab-kitab kakawin kayata Mahabharata utawa Ramayana. Ing bausastra Jawa anyar, ukara purwa uga bisa ngandhut pangerten jaman purba utawa jaman wiwitan. Yen ing versi asline, kitab loro iki ora ana sesambungane. Ing Jawa, ana sesambungan antara rong jaman iki kang banjur dirunut dadi silsilah dhewe.
Bab lan Paragraf |
[sunting] Pangowahan
Ing tangan para pujangga Jawa, wiracarita loro kuwi diowahi lan ditambahi maneh. Ing pedhalangan, dhalang nduwe kuwasa improvisasi crita-crita cilik, kang banjur kondhang dadi ‘’crita carangan’’.
Wayang purwa ngalami pangowahan kang akeh nalika ing jaman Wali Sanga. Para ulama Islam iki nyoba ngilangi ajaran Hindhu ing Mahabharata lan Ramayana kang asline seka India. Ing wayang kulit, gambar-gambar wayang iki banjur dientha-entha ben ora kaya manungsa. Jimat Kalimasada duweke Puntadewa seka tambahane para wali uga. Semono uga paraga wayang kaya Sang Hyang Giri Nata kang dianggep ngrujuk marang Sunan Giri, salah sijine Wali Sanga.
Ing jaman Mataram Anyar, Walanda nyoba ngrungkebi politik lan panguwasa. Nanging amarga seka kuwi banjur pujangga-pujangga kraton antuk kawigaten. Para pujangga kaya Yasadipura I, Yasadipura II, utawa Ranggawarsita nyoba nguripake maneh kasusastran kang magepokan kalawan Mahabharata lan Ramayana iku.
[sunting] Lakon-Lakon
Yen dideleng kanthi prasaja, lakon wayang diperang dadi loro: pakem lan carangan.
[sunting] Pakem
Lakon pakem dijupuk seka crita-crita kang ana ing kitab-kitab kuna, kayata: Kakawin Mahabharata, Kakawin Ramayana, Pustaka Raja Purwa lan Purwakandha. Ing antarane crita-crita pakem iku antara liya:
- Bale Sigala-gala
- Pandhawa Dhadhu
- Bharatayudha
- Rama Gandrung
- Subali Lena
- Anoman Dhuta
- Brubuh Ngalengka
Artikel punika taksih tulisan rintisan (stub). Sinten kémawon ingkang kagungan karep mbenakaken, sumangga kémawon.
[sunting] Carangan
Lakon carangan iku njupuke seka crita pakem kang dikantheni tambahan crita liyane. Seka crita carangan iki banjur akeh gagrag-gagrag kang tansah beda. Paraga-paraga ing wayang uga dadi tambah akeh. Nanging ana kalane gawe bingung, amarga bisa bae lakone padha nanging critane dadi beda. Crita-crita carangan iku antara liya:
- Babad Alas Mertani
- Partakrama
- Aji Narantaka
- Abimanyu Lair
- Peksi Dewata
- Gambiranom
- Semar Mantu
- Bambang Sitijaya
- Aswatama Maling/Aswatama Nglandhak
- Thongthongborong
- Srikandhi Mandung
- Danasalira
- Laire Pandhu
- Laire Dasamuka
- Laire Indrajit
- Bedhah Lokapala
- Tutugipun Lampahan Wilugangga
- Gathotkaca Gandrung
- Antasena Rabi
- Ugrasena Tapa
- Sembadra Larung
- Kresna Kembang
- Narayana Maling Putri
Artikel punika taksih tulisan rintisan (stub). Sinten kémawon ingkang kagungan karep mbenakaken, sumangga kémawon.