აწყური (ახალციხე)

ვიკიპედიიდან

აწყური, სოფელი ახალციხის რაიონში, ვაკე ტერასაზე, მტკვრის ორივე ნაპირას, მდ. აბანოსღელის შესართავთან. რკინიგზის სადგური. ზღვის დონიდან 900 მ, ახალციხიდან 22 კმ. 1,9 ათ. მცხოვრები (1989). მეცხოველეობა, მეხილეობა, საშუალო სკოლა, კულტურის სახლი, ბიბლიოთეკა, აფთიაქი.

აწყური საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი ქალაქი იყო. ადრე სოსანგეთი ჰრქმევია. ქართულ წყაროებში აწყვერის სახელითაც გვხვდებოდა. მატიანეში პირველად XI საუკუნის შუა წლებში იხსენიება. ქართულ წყაროების თანახმად, ბიზანტიის კეისარ ჰერაკლეს ლაშქრობის დროს (VII ს.) აქ საყდარი აუგიათ, რომელიც XII-XVI საუკუნეებში სამცხის საეკლესიო ცენტრი გამხდარა. ადრინდელი ფეოდალურ ხანაში აწყური სამცხის პოლიტიკური ცენტრი და სამძივართა ფეოდალური საგვარეულოს ადგილ-სამყოფელი იყო. ასევე მნიშვნელოვან პუნქტად ითვლებოდა იგი სამცხე-საათაბაგოს არსებობის ხანგრძლივი პერიოდის მანძილზე. XVI საუკუნის II ნახევარში აწყური ოამალებმა დაიკავეს. 1829 წელს ადრიანოპოლის საზავო ხელშეკრულებით განთავისუფლდა ოსმალთა ბატონობისაგან და შევიდა ახლადშექმნილი ახალციხის მაზრაში.

"გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრების" თანახმად, უკვე გრიგოლის დროს, VIII-IX საუკუნეებში არსებობდა აწყურის საეპისკოპოსო ტაძარი. დღეისათვის აწყურის ტერიტორიაზე შემორჩენილია ღვთისმშობლის გუმბათოვანი ტაძრის ნანგრევები (გაირჩევა ორი ფენა - X-XI და XIII-XIV სს.). ფართობით იგი ყველაზე დიდი ეკლესია ყოფილა მთელ საქართველოში. გუმბათი და ყველა კამარა ჩამოქცეულია, დანგრეულია კედლის ზედა ნაწილებიც. საკურთხეველსა და მის ორსავ მხარეზე მდებარე სათავსებს (ე. წ. სადიკვნესა და სამკვეთლოს) აღმოსავლეთით გამოშვერილი წახნაგოვანი კედლები ჰქონდა. შიგნით გადარჩენილია მორთულობის ფრაგმენტები - კედლის სვეტები ბურთულებიანი თავსამკაუკებით, საკურთხევლის კედლის გარეპირის მორთულობა და სხვა, მოწმობს, რომ შენობის ეს ნაწილი XIII საუკუნეზე უფრო ადრინდელია.

აწყურის ტაძარი ბევრჯერ დაზიანებულა მიწისძვრებით და კვლავ აღუდგენიათ. როგორც ჩანს, ძეგლი ოსმალთა ბატონობის ბოლო წლებში საბოლოოდ დანგრეულა. იქვე მახლობლად აღმართულია აწყურის ციხე. შემორჩენილია აგრეთვე X-XIII საუკუნეების ეკლესიის ნანგრევები, სლესის (მოქცევის) ციხე. აწყურში მოღვაწეობდნენ მწიგნობრები, კალიგრაფები, წიგნის მკაზმავნი გიორგი მაწყვერელი (IX-X სს.), გაბრიელ კოტაი (XI ს.), იოაკიმე მაწყვერელი (XVI ს.), იერემია მაწყვერელი (XVI ს.) და სხვები.