ვეფხისტყაოსანი
ვიკიპედიიდან
ვეფხისტყაოსანი - შოთა რუსთაველის ჩვენამდე მოღწეული ერთადერთი ვრცელი პოემა. პოემა შედგება პროლოგის, თხრობითი ნაწილისა და ეპოლოგისაგან. პროლოგში გადმოცემულია რუსთაველის მოძღვრება პოეზიასა და მიჯნურობაზე, რაც შემდეგ სრულქმნილია პოემის ნარატიულ ნაწილში. პოემის პროლოგის ერთმა ფრაგმენტმა ("ესე ამბავი სპარსული, ქართულად ნათარგმანები, ... ვპოვე და ლექსად გარდავთქვი, საქმე ვქმენ საჭოჭმანები") დაბადა ეჭვი პოემის ფაბულის ორიგინალობის მიმართ, თუმცა ვეფხისტყაოსნის პირველივე მევნიერულმა გამომცემელი და კომენტატორი, სპარსული ლიტერატურის ზედმოწევნით მცოდნე ვახტანგ VI აღნიშნავდა, "სპარსშიდ ეს ამბავი არსად აპოებაო". პოემის სიუჟეტის უცხოური წარმომავლობის თვალსაზრისი სრულიად უნიადაგო აღმოჩნდა. უეჭველია, რომ "სპარსული ამბის" მომიზეზებით რუსთაველმა გამოიყენა სიუჟეტური გაუცხოების ანუ შენიღბვის ცნობილი ხერხი. პოემაში გადმოცემულ ამბავს მან უცხოური გარემო, ვრცელი გეოგრაფიული არეალი მიუსადაგა.
ვეფხისტყაოსანი ორპლანიანი, რთული სიუჟეტის მქონე პოემაა. აქ მოთხრობილია ორი პარალელური ამბავი - ინდოეთისა (ნესტანისა და ტარიელის თავგადასავალი) და არაბეთისა (თინათინისა და ავთანდილის ამბავი). ისინი უმჭიდროესად არიან ერთმანეთთან გადახლართული. ძირითადი სიუჟეტი, თავის მხრივ, გამდიდრებულია შენაკადი ეპიზოდებით (ფრიდონის ამბავი, ფატმანის ამბავი და სხვა), რომლებიც ორგანულად ერწყმიან დრამატული კოლიზიებით აღსავსე ამბების ლოგიკურ, დინამიკურ მდინარებას. კომპოზიციურად განუკვეთლად შეკრული, ერთიანი და მთლიანი პოემა უაღრესად მიმზიდველია და საინტერესო საკითხავია.