ბისმარკი, ოტო ედუარდ ლეოპოლდ
ვიკიპედიიდან
ბისმარკი, ოტო ედუარდ ლეოპოლდ, თავადი ფონ ბისმარკშენჰაუზენი (* 1 აპრილი, 1815, შენჰაუზენი ― † 30 ივლისი, 1898, ფრიდრიხსრუ), გერმანიის სახელმწიფო მოღვაწე, იუნკრულ-ბურჟუაზიული გერმანიის იმპერიის დამაარსებელი და პირველი რაიხსკანცლერი. წარმოშობით პომერანელი იუნკერი. პოლიტიკურ ასპარეზზე გამოვიდა 1847 წელს (როცა პრუსიის გაერთიანებული ლანდტაგის დეპუტატი გახდა და უკიდურეს მემარჯვენე ფრთას მიემხრო). 1848 რევოლუციის პერიოდში, როგორც ულტრამონარქისტი, ცდილობდა სისხლში ჩაეხშო ხალხის მასების დემოკრატიული მოძრაობა, იბრძოდა გერმანიის "ქვემოდან" გაერთიანების წინააღმდეგ. 1851-1859 წლებში პრუსიის წარმომადგენელი იყო გერმანიის კავშირის ბუნდესტაგში მაინის ფრანფურტში. 1859-1862 წლებში პრუსიის ელჩი ჯერ პეტერბურგში, შემდეგ პარიზში.
1862 წლის სექტემბერში დაინიშნა პრუსიის მინისტრ-პრეზიდენტად და საგარეო საქმეთა მინისტრად, უგულებელყო ლანდტაგის საბიუჯეტო უფლებები, გაატარა სამხედრო რეფორმა, რომელმაც განამტკიცა გერმანიის სახელმწიფოებს შორის პრუსიის სამხედრო უპირატესობა, და დაიწყო გამალებული მზადება გერმანიის კავშირიდან ავსტრიის განსადევნად. ბისმარკი დაუფარავად აცხადებდა, რომ გერმანიის გაერთიანება შესაძლებელია მხოლოდ "რკინითა და სისხლით". 1863 იგი რუსეთს შეუთანხმდა პოლონეთში აჯანყებულთა წინააღმდეგ შესაძლო ერთობლივ ღონისძიებათა შესახებ. 1864 დანიასთან ომში პრუსიამ ავსტრიასთან ერთად დაიპყრო შლეზვიგი და ჰოლშტაინი. 1866 პრუსიამ ომი გამოუცხადა ავსტრიას და დაამარცხა იგი სადოვის ბრძოლაში. ამან შესაძლებლობა მისცა ბისმარკს 1867 დაეარსებინა ჩრდილო გერმანიის კავშირი პრუსიის ჰეგემონიით. მოქნილი დიპლომატიური მანევრებით ბისმარკმა შეძლოსაფრანგეთის იმპერიის იზოლირება საერთაშორისო ასპარეზზე, რამაც განაპირობა საფრანგეთის მარცხი პრუსიასთან 1870-1871 ომში. 1871 წლის 18 იანვარს ვერსალში ოფიციალურად გამოცხადდა გერმანიის იმპერიის ჩამოყალიბება. გერმანიის ეროვნულ სახელმწიფოდ გაერთიანება ისტორიულად პროგრესული მოვლენა იყო. ვ. ი. ლენინი აღნიშნავდა, რომ რაკი გაერთიანება ვერ მოხერხდა რევოლუციურად, იგი განხორციელდა კონტრრევოლუციურად, იუნკრულად და სწორედ ბისმარკმა თავისებურად, იუნკრულად გააკეთა პროგრესული საქმე (თხზ., გამოც. მე-4, ტ. 21, გვ. 114).
იმპერიის ჩამოყალიბების შემდეგ ბისმარკი, როგორც რაიხსკანცლერი, თითქმის 20 წლის განმავლობაში ფაქტობრივად შეუზღუდავად მართავდა გერმანიას. რაიხსკანცლერობის პირველ პერიოდში იგი ეყრდნობოდა ეროვნულ-ლიბერალურ პარტიას და ე. წ. "კულტურკამპფის" დროს მასთან ერთად გამოდიოდა კლერიკალურ-პარტი-კულარისტული ოპოზიციის წინააღმდეგ, რომელსაც კათოლიკური ეკლესია უჭერდა მხარს. მკვეთრად რეაქციული გახდა ბისმარკის პოლიტიკა პოლონელთა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისა და გერმანიის პროლეტარიატის წინააღმდეგ განსაკუთრებული კანონის მეშვეობით ბისმარკი შეეცადა ჩაეხშო მზარდი მუშათა მოძრაობა და აელაგმა სოციალ-დემოკრატიული პარტია. მაგრამ ამ ფრონტალურმა შეტევამ მარცხი განიცადა. ბისმარკის რაიხსკანცლერობის დასასრულს ნათლად გაიკვეთა მმართველი წრეების მისწრაფება მშრომელ მასებთან ბრძოლაში დიქტატორული მეთოდები ლიბერალური დემაგოგიით შეეცვალათ.
ბისმარკის უმნიშვნელოვანეს საგარეო პოლიტიკურ ამოცანად მისჩნდა ჩაეშალა ანტიგერმანული კოალიციების შექმნის ყოველგვარი შესაძლებლობა, არ დაეშვა საფრანგეთის ძლიერების აღორძინება. ამ მიზანს ემსახურებოდა 1873 წელს დადებული რუსეთ-ავსტრია-გერმანიის შეთანხმება ("სამი იმპერატორის კავშირი"). ამავე დროს ბისმარკი ცდილობდა უკიდურესად გაერთულებინა რუსეთის მდგომარეობა ახლო აღმოსავლეთში, დაეპირისპირებინა მისთვის ბალკანეთზე ავსტრია-უნგრეთი, ხოლო ხმელთაშუა ზღვის აუზში - ინგლისი, და "პატიოსანი მაკლერის" ნიღაბს ამოფარებულს, ისევე როგორც 1878 ბერლინის კონგრესზე, მათი წინააღმდეგობები გერმანიის იმპერიის სასარგებლოდ გამოეყენებინა. 1879 ბისმარკმა ხელი მოაწერა სამხედრო შეთანხმებას ავსტრია-უნგრეთთან, რომელიც იტალიის შეერთების შემდეგ სამთა კავშირად გადაიქცა (1882). ამავე დროს ბისმარკი 1887 ე. წ. "გადაზღვევის ხელშეკრულებით" ცდილობდა კეთილგანწყობა შეენარჩუნებინა რუსეთთანაც. ამგვარმა რთულმა დიპლომატიურმა მანევრირებამ ბოლოს და ბოლოს უარყოფითი შედეგი გამოიღო - 80-იანი წლების დასასრულს დაიწყო რუსეთ-საფრანგეთის დაახლოება, რაც 1891-1893 მათ შორის სამხედრო კავშირის დადებით დამთავრდა. საშინაო პოლიტიკის მარცხის და საგარეოპოლიტიკური წარუმატებლობის გამო ბისმარკი ახალგაზრდა იმპერატორმა ვილჰელმ II-მ რაიხსკანცლერის პოსტიდან გადააყენა (1890 წლის მარტში). "რკინის კანცლერის" ეპოქა დამთავრდა, მიუხედავად იმისა, რომ მას ჯერ კიდევ პოლიტიკური გავლენა ჰქონდა.