ძველი ქართული სიტყვების ლექსიკონი
ვიკიპედიიდან
სექციების სია |
[რედაქტირება] ა
- აგარაკი – სახნავ-სათესი მიწა.
- აზმნობა – ფიქრი; არა აზმნობდეს – არა ფიქრობდეს, არა ჰგონებდეს.
- ალაფი – დავლა, ნადავლი.
- ამაო – უსარგებლო, უქმი.
- ამბორის ყოფა – კოცნა.
- ამჴმელი – ამღები.
- ანაზდეული – უცაბედი, მოულოდნელი.
- ანგარება – სიხარბე, ვეცხლისმოყვარეობა.
- ანთრაკი – ერთგვარი ძვირფასი ქვა, ნაკვერცხლის ფერი.
- არგანი – ჯოხი, კვერთხი.
- არდაბაგი – სარკმელი.
- არდაგი – წინსაფარი, ტილო.
- არება – მიმოდა არებ თვალთა – აქეთ-იქით იხედები.
- არვე – ცხვრის ფარა.
- არია – პლანეტა მარსი.
- ასლი – პურეულთა ჯგუფის ერთ-ერთი ძირითადი სახეობა, ორმარცვალა.
- ასო – ადამიანის სხეულის ნაწილი, ორგანო.
- ასპიტი – ძლიერ შხამიანი გველი.
- აფროდიტი – პლანეტა ვენერა.
- აღდება – მოდება, მოკიდება (ცეცხლისა); აღდებული – მოდებული, მოკიდებული.
- აღვსება – აღდგომა.
- აღკრება – დაკრეფა, აღება.
- აღლაღება – გალაღება, გათამამება.
- აღმონაღები – ამონღები, ნარწყევი, ნანთხევი.
- აღმოსავალი – აღმოსავლეთი.
- აღმოჴდა – ამოღება, ამოთხრა.
- აღნადგინები – სარგებელი, პროცენტი.
- აღტყველვა – ტაშის შემოკვრა სიხარულით.
- აღტყინებული – ანთებული, აღგზნებული.
- აღუბორგველობა – აღუშფოთველობა, გაურისხველობა.
- აღუზვავებელი – ვინც არ არის გაამაყებული, გადადგულებული ან გაამპარტავნებული. (საპირისპირო ცნებაა აღზევებული).
- აღქმა – აყვანა; აღიქვა – შეისვა.
- აღძრვა – აჯანყება, აბუნტება.
- აღჭურვა – შეიარაღება.
- აღჴოცა – აღფხვრა, წაშლა, აღგვა.
[რედაქტირება] ბ
- ბაია – დანაკის კუდის ფოთოლი
- ბასრობა – კიცხვა, დაცინვა, გინება.
- ბებკი – ძონძი, კონკი, ნაგლეჯი.
- ბევრი – ათი ათასი (10 000); ბევრეული - ათი ათასეული.
- ბევრის ბევრეული – ათი ათასჯერ ათი ათასეული ანუ მრავალი, უთვალავი.
- ბელიერი – ეშმაკი, ავი სული.
- ბერწი – უშვილო.
- ბეცება – ბარბაცი.
- ბიალონი – თხელი და მსუბუქი წამოსასხამი (ხმარობდნენ სასულიერო პირები).
- ბისონი – ძვირფასი ქსოვილისაგან დამზადებული სამოსელი, რომელსაც იცვამდნენ მეფეები და მღვდელმთავრები.
- ბოროტ-მზრახველობა – ბოროტი ლაპარაკი, ლაყბობა.
- ბრჭალი – ტერფი.
- ბურდო – ფეტვის ბზე, გაულეწავი.
- ბურვა – ხურვა.
- ბუქი – ქარბუქი.
- ბჭე – კარი, შესავალი.
[რედაქტირება] გ
- გავალაკი – საჩრდილობელი, თავს გადასაფარებელი.
- გამკაცრება – გაფრთხილება, მორიდება.
- გამოვრდომა – გამოვარდნა.
- გამოთარგმანება – განმარტება.
- გამომჴდელი – გამომგდები, გამომდევნელი.
- გამოტევება – გამოშვება.
- გამოღება – გამოსხმა (ნაყოფისა).
- გამოხვმა – გამოღება, გამოყვანა.
- გამოწვლილვა – დაწვრილებით გამოძიება, გამოკვლევა.
- გამოჴუება – გამოკლება.
- განბასრვა – გაკიცხვა, დაცინვა, დამცირება.
- განბძარვა – გაგლეჯა.
- განბჭობა – განსჯა.
- განგლისპებული – გაანჩხლებული, გაავებული, გაკაპასებული.
- განგოზი – კირი, გაჯი.
- განდრეკილობა – განდგომა, გადახრა (მართლმადიდებელი სარწმუნოებიდან).
- განვაჭრებული – განსყიდული.
- განვლინება – გაგზავნა, გაშვება.
- განვლტოლა – გაქცევა.
- განვრდომა – გავარდნა.
- განზვავებული – გაამაყებული, გადიდგულებული.
- განკითხვა – განსჯა, გასამართლება.
- განკრძალვა, განკრძალება – მორიდება, გაფრთხილება. განკრძალული – გაფრთხილებული, მორიდებული.
- განლაღება – გალაღება, გათამამება.
- განლევა – გათავება.
- განლიგება – გაშტერება, გარინდება, გაჩუმება.
- განმარტება – გაშლა.
- განმსტრობა – დაზვერვა.
- განმტკიცება – გამაგრება.
- განმხრწნელი – წამხდენელი, სიცოცხლის მომსპობი.
- განოტება – განდევნა, გაძევება, მოშორება.
- განპოხება – გასუქება.
- განრინება – ხსნა, გადარჩენა. განსარინებელი – გადასარჩენი.
- განსვენება – მოსვენება.
- განსპეტაკება – გათეთრება, გაწმენდა.
- განსხიპვა – გაჭიმვა, გაკვრა.
- განსხმა – გაძევება, განდევნა.
- განქარვება – გაუჩინარება, გაბრობა.
- განქიქება – შერცხვენა, გაკიცხვა.
- განქრევა - გაუჩინარება, გაბრობა, მოსპობა.
- განჩინება – განკითხვა, განსჯა.
- განცდა – დანახვა, განჭვრეტა.
- განცემა – სობა, გარჭმა.
- განცოფება – გაგიჟება, გახელება.
- განცხოველება – გაცოცხლება.
- განცხრომა – ლხენა, შვება, დროს ტარება.
- განძება – გაძევება, განდევნა.
- განძვინება – გამძვინვარება, გააფთრება.
- განწონება – გაჩრა, გარჭმა, ჩასობა.
- განწყობა – საბრძოლველად გამზადება.
- განხეთქა – დახევა.
- განხვმა – გაღება, გახსნა, გახელა.
- განხრწნადი – მოკვდავი.
- განჴდა – გახდა, გაძრობა.
- განჴმელი – დამშრალი; ხმელი, გამხდარი.
- გარდამოჴდომა – გადმოხტომა.
- გარე-შემოუწერელი – შემოუსაზღვრელი, შემოუფარგლავი.
- გარე-წარქცევა – გარეთ მიბრუნება.
- გაროქვა – გაძარცვა, ქონების გატაცება.
- გახელება – გაგიჟება.
- გება – არ ეგების – არ შეიძლება.
- გეენია – ჯოჯოხეთი.
- გვადრუცი – კოლოფი, ყულაბა.
- გვემა – ცემა.
- გლახაკი – 1. მათხოვარი, გლახა; 2. ღარიბი, უქონელი, უპოვარი; 3. თავმდაბლობა.
- გლისპი – ანჩხლი, კაპასი, ავი.
- გონება-მოუდრეკელი – რეგვენი.
- გრძნა – არავინ აგრძნას, არავინ შეიტყოს.
- გულდამზიდველი – გულდამზიზღებელი.
- გულისთქმა – წადილი, სურვილი.
[რედაქტირება] დ
- დაბებკული – დაკონკილი, დაძონძილი.
- დაბრყვილებული – მოსუსტებული, დაკლებული.
- დაბურვა – დახურვა.
- დაბძარვა – დახეთქვა, დაჭრა, დაგლეჯა.
- დაგება – 1. შერიგება; 2. დაფენა, გაშლა.
- დადგინება – დანიშვნა, დაყენება.
- დადგრომა – დადგომა, გაჩერება. დაუდგრომელი – გაუჩერებელი, მოუსვენარი.
- დადუხჭირება – დაუშნოვება.
- დავანება – დამკვიდრება, დასადგურება.
- დაზრქელებული – გასქელებული.
- დათიჴება – ატალახება.
- დათხევა – დაღვრა. დათხეული – დაღვრილი.
- დაკვეთება – დაცემა, დავარდნა.
- დაკრება – ჩაქვავება, ჩაქოლვა.
- დალტობა – დასველება. დალტობილი – დასველებული.
- დამარხვა – 1. შენახვა; 2. დამკვიდრება.
- დამმარხველი – შემნახველი.
- დამაშვრალი – დაღლილი.
- დამთხე – მომზრახი (საბა), ქადაგი.
- დამოკიდებული – ჩამოკიდებული.
- დამსჭვალვა – დალურსმვა. დამსჭვალული – დალურსმული.
- დამტკნარება – შესქელება.
- დამშთვარი – დამხრჩვალი.
- დამძიმება – შეწუხება.
- დამწიკულება – გაჭუჭყიანება, გასვრა.
- დანაკის-კუდი - ფინიკი, ინდის ხურმა.
- დანთქმა – დაძირვა, ჩაძირვა.
- დასავალი – დაძავლეთი.
- დასტაქარი – ქირურგი, ჭრილობათა და მოტეხილობათა მკურნალი.
- დასხმა – დაფუძნება.
- დატევება – მიტოვება.
- დაფლვა – დამარხვა, დაკრძალვა. დაფლული – დამარხული.
- დაფხვრა – დაგლეჯა.
- დაღნიოშება – გაცუდება, დაუშნოვება.
- დაყენებული – აკრძალული.
- დაყუდება – დადგომა, ჩადგომა, გაჩერება.
- დაშთობა – დახრჩობა.
- დაშთომა – დარჩენა.
- დაშრტობა – ჩაქრობა.
- დაცადება – შეჩერება, დაყოვნება, შენელება. დაცადებული – დაყოვნებული, შეჩერებული. დაუცადებელი – შეუჩერებელი, შეუნელებელი, დაუყოვნებელი.
- დაცემა – დაკვრა (საყვირისა).
- დაწერტა – დაჩხვლეტა ეკლით.
- დაწვლილება – დაწვრილება.
- დაწუხვა – დახუჭვა.
- დაწყობა – შეთანხმება, შეწყობა.
- დაჭირვებული – გაჭირვებული; დანაღვლიანებული, დამწუხრებული.
- დაჴსნა – დარღვევა, დაშლა; დაუძლურება.
- დამჴსნელი – დამარღვეველი, დამშლელი.
- დაჴშვა – დახურვა, დაკეტვა.
- დედაწული – ჯალაბობა, სახლეული.
- დია – პლანეტა მუშთარი.
- დიაცი – ქალი, დედაკაცი.
- დიკა – გაზაფხულის ნათესი ხორბალი.
- დილეგი – საპატიმრო, საპყრობილე.
- დრაკჰანი – ოქროს მონეტა.
- დრტვინვა – ბუზღუნი.
[რედაქტირება] ე
- ებგური – გუშაგი, ყარაული.
- ედემი – სამოთხის ბაღი.
- ემბაზი – სანათლავი ჭურჭელი.
- ემპლასტრო – მალამო, სალბუნი.
- ენაბრგვნილობა – ენაჩლუნგობა, ენაბლუობა.
- ენკრატისი – მოწესე ქალი.
- ენქერი – ხელსახოცი.
- ერმი – პლანეტა მერკური.
- ექსორია – სამშობლოდან გაძევება, განდევნა.
[რედაქტირება] ვ
- ვასილისკო – ბასილისკო, თვალთ მაკვდინებელი მხეცი, გესლიანი (საბა).
- ვაშკარანი – ტომარა, ჩანთა.
- ვაჴში – სარგებელი, პროცენტი, აღნადგინები.
- ვლტოლა – გაქცევა.
[რედაქტირება] ზ
- ზავებული – შეზავებული.
- ზაკვა, ზაკუვა – ცბიერება, თვალთმაქცობა.
- ზარდაჴშა – პატარა ყუთი, კოლოფი.
- ზატიკი – პასექი. ზატიკობა – აღდგომა.
- ზე – 1. ...-ის დროს. მოსეს ზე – მოსეს დროს. 2. მაღლა, ზევით, ზეზე, ფეხზე. 3. „ზედა“ თანდებული.
- ზეზი – ოქროქსოვილი.
- ზეშთა-მჩენი – ამპარტავანი, ამაყი, ქედმაღალი; ზეშთა-მჩენობა – ამპარტავნობა, ამაყობა, ქედმაღლობა.
- ზეცისა ძალნი – ანგელოზები.
- ზვავი – ამპარტავანი, ამაყი, ქედმაღალი; ზვაობა - ამპარტავნობა, ამაყობა, ქედმაღლობა.
- ზვარაკი – შესაწირავი ცხოველი; ზვარაკი ჭამებული – ნასუქარი, შესაწირავად გასუქებული მოზვერი.
- ზოდი – ზოდიაქო.
- ზოსტერი – ძვირფასი ქვებით შემკული ტყავის ქამარი.
- ზრახვა – ლაპარაკი.
- ზრდა – კვება.
[რედაქტირება] თ
- თავადი – ბატონი, დიდებული, უფროსი.
- თავდამოქცევა – თავდაყირა.
- თავის მიდრეკა – თავშეფარება; თავთა მისადრეკი – თავშესაფარი.
- თანა-განმზრახი – მრჩეველი.
- თანა-მოდასე – თანაწევრი, დასის წევრი.
- თანანადები – ვალი, გადასახადი.
- თარგმანი, თარგმანება, თარგმნა – განმარტება.
- თაფლი ველური – „ხე არს მსგავსი ურთხლისა, რომლისა მიერ მსგავსი მანანასი ჩამოეწვეთების“.
- თაფლუჭი – ერთგვარი მათრობელა სასმელი.
- თეო - ფარეხის გარშემო საყარაულო ადგილი.
- თვალვა – თვლა.
- თვალ-მოუღებელი – თვალმოუშორებელი, თვალაუღებელი.
- თვით-სჯულება – თავნებობა.
- თვისი – ნათესავი, მოყვარე, თავისიანი.
- თხზულება – დაწნული.
- თხიერი – ტიკი.
[რედაქტირება] ი
- იგავი – „იგავნი“, ძველი აღთქმის ერთ-ერთი წიგნი.
- იავარ-ქმნა – აკლება, განადგურება, აოხრება.
- ინანი – ერთგვარი სურნელოვანი სასხურებელი წყალი.
- ისმაიტელი – ბიბლიური გადმოცემით, აგარის შვილის ისმაილის ჩამომავალი. შემლგომში ისმაიტელებად იწოდებოდნენ მაჰმადიანები.
- იფქლი – ხორბალი, პური.
- იქედნე – შხამიანი გველი, რომელიც პირიდან მაკდება და მშობიარობის დროს კვდება.
- იშვით – იშვიათად.
- იძრვისი – რაც მოძრავია (ცხოველები, ფრინველები და ქვემძრომნი).
- იწრო – ვიწრო, პატარა (ადგილი); იწროება – სივიწროვე, გაჭირვება. იხ. შეიწრებული.
[რედაქტირება] კ
- კავშირი – ელემენტი (მიწა, წყალი, ჰაერი, ცეცხლი).
- კაზმა – იხ. განკაზმა.
- კარაული – სახედარი, ჯორი.
- კაჩალო – ხორცის ჩამოსაკიდი კაპიანი ხე, ჩანგალი.
- კაცად-კაცადი – თითოეული.
- კბოდე – ზღვის ან მდინარის კლდოვანი (ციცაბო, ფრიალო) ნაპირი.
- კდემა – რიდი, რცხვენა.
- კვართი – ქრისტეს პერანგი.
- კვეთება – შეხეთქება, შესკდომა.
- კირიელეისონ – ბენძნულია, ქართულად ნიშნავს „უფალო, შეგვიწყალენ!“.
- კლემაქსი – კიბე, წმ. იოანე სინელის თხზულება.
- კლიტე – გასაღები.
- კმა – საკმარისი.
- კოლვიზმა – დიდი მარხულობა.
- კომსობა – ერისთავობა.
- კოჭიკური – ნაპარსი თმა.
- კრეტსაბმელი - ფარდა.
- კრონოს – პლანეტა სატურნი.
- კრჩხიალი, კრჩხიალება – საზარელი კივილი.
- კრძალვა – რიდება.
- კუკული – ბერის ქუდი.
- კუროს თავი – ტატაშა, შავი ნარი (აქვს ეკლები).
[რედაქტირება] ლ
- ლაინი – შეღებილი ნარმა.
- ლალვა – ჩხუბი.
- ლანქერი – თოვლის ღვარი.
- ლანძვი – სარკმელი, ფანჯარა.
- ლიზღობა – მლიქვნელური და უშვერი (კადნიერი) ლაპარაკი.
- ლირწი – ვნებიანი, მხურვალე (ითქმის ქალთა სქესზე); ლირწება – ვნებიანობა, მხურვალება.
- ლიტონი – უბრალო.
- ლიქნა – პირფერობა.
- ლმობა – ტკივილი.
- ლტობა – დასველება.
- ლტოლვილი – გაქცეული.
[რედაქტირება] მ
- მაგისტროსი – მოძღვარი.
- მალიად – სწრაფად, ჩქარა.
- მამონა – უსამართლოდ შეძენილი ქონება.
- მამწყობარი – შემწყობელი.
- მანანა – ზეციური პური, რომლითაც კვუბავდა ღმერთი ეგვიპტიდან გამოსულ ებრაელებს უდაბნოში.
- მანდატური – ხელარგნოსანი, მეფის მცველი მოხელე.
- მანიაკი – მოთვალულ-მომარგალიტებული საყელო.
- მანქანება – სხვადასხვა სავნებელი ხერხი, ხრიკი.
- მაოტებელი – განმდევნელი, გამაქცეველი.
- მაოხარი – ამაოხრებელი.
- მართვე – ბარტყი, ბახალა.
- მარმენიო – ბედისწერა.
- მარტვილი – წამებული, მოწამე.
- მაღნარი – მაღალი და ხშირი ტყე.
- მახა – ასლი.
- მგბარი – მოხარშული.
- მგვემელი – მცემელი.
- მგზნებარი – მოგვი, ცეცხლის მნათებელი ქურუმი.
- მგმობარი – მგმობელი, ქრისტიანული სარწმუნოების უარმყოფელი.
- მგრგვალი – მრგვალი
- მდუმრადი – მდუმარე, უსიტყვო, ჩუმი.
- მდღევარი – დღიური.
- მებეჭე – მისანი, რომელიც ბეჭის ძვლით მკითხაობს.
- მებრუჟეობა – ლოთობა.
- მეზვერე – მებაჟე, ხარკის ამკრეფი.
- მეინახე – თანამესუფრე.
- მეკერმე – კერმის (წვრილი ფულის) ამკრეფი.
- მეკობრე – ავაზაკი, ყაჩაღი.
- მეკრე – კარის მცველი.
- მელი – მელია.
- მემთრვალე – ლოთი; მემთრვალეობა – ლოთობა; მთრვალობა – თრობა.
- მთხრებლი – ორმო, თხრილი.
- მიგება – მიზღვევა; მისაგებელი – მისაზღავი.
- მიდამო-ვლა – აქეთ-იქით სიარული.
- მიდგომა – დაორსულება მუცლად-ღება; მიდგომილება – დაორსულება.
- მიდრკომა – გადახრა, გადახვევა.
- მითვალვა – მითვლა, თვლით მიცემა.
- მილიონი – მილი (სიგრძის საზომი ერთეული).
- მიმდემი – მუდმივი, მარადიული.
- მიმყოლი – მიმდევარი.
- მიმწუხრი – საღამოს.
- მიპყრობა – მიწოდება, მიცემა.
- მისაგებელი – იხ. მიგება.
- მისადრეკკლი – თავშესაფარი.
- მიტაცება – წართმევა, წაგლეჯა.
- მიღება – წართმევა.
- მიჩემება – მისაკუთრება.
- მიწევა – მიღწევა.
- მიწურვა – მიახლოვება.
- მიხვეჭა – წართმევა, მიტაცება.
- მიხვმა – (ჴორცნი) მარიამისაგან მიიხვნა – (ხორცი) მარიამისაგან შეისხა.
- მკალი – კალია.
- მკელობელი – კოჭლი.
- მკვრელი – დამკვრელი.
- მკოდოვანი – ღარიბი, ღატაკი, უქონელი; მკოდოვნება - სიღარიბე, სიღატაკე, უქონელობა.
- მლევანება – გულსავსეობა, გულუხვობა.
- მოაბა – ტახტრევანდი.
- მოგება – 1. მოსაზრება, ჭკუაზე (გონს) მოსვლა; 2. შეძენა, მოპოვება.
- მოგვი – ვარსკვლავთმრიცხველი, ასტროლოგი.
- მოდასე – დასის წევრი; მოდასეობა – დასის წევრობა.
- მოდნობა – მონელება.
- მოდრეკა – მოქცევა, მობრუნება.
- მოვაჭრებული – მოშოვებული, შეძენილი.
- მოვლება – მოტარება.
- მოზავებული – ???????
- მოთვალული – თვლებით მოჭედილი.
- მოკვეთა – მოჭრა, გადატ. მოკვლა.
- მოკიცხარი – მქირდავი, მკიცხველი, ვინც სხვას დასცინის.
- მოლალე – მოჩხუბარი, მოშუღლე.
- მომახურება – მარყუჟის გაკეთება.
- მომედგრება – გაზარმაცება.
- მომსყიდელი – მყიდველი.
- მომტვერება – მტვრად ქცევა, მოსპობა.
- მომღერალი – მოცეკვავე, მოთამაშე.
- მომყმარი – მშიერი; მომყმარება – შიმშილი.
- მონებება – მონდომება, მოსურვება.
- მონიჭება – დასაჩუქრება, საბოძვარის მიღება.
- მორბევა – დარბევა, აოხრება.
- მორისვა – მოპარსვა, გაკრეჭა.
- მორყვნა – მუცლის მოშლა.
- მოსავაჭრებელი – საშოვნელი, შესაძენი.
- მოსიკვდიდ – იხ. სიკვდილი.
- მოსმიერი – ღვინის მსმელი.
- მოსპოლვა – მოსპობა, განადგურება.
- მოსრვა – მოსპობა, ამოწყვეტა, ამოჟლეტა.
- მოსურნე – შეყვარებული.
- მოტყინარე – მოგიზგიზე, ანთებული.
- მოფხვრა – მოგლეჯა.
- მოქცევა – მობრუნება.
- მოღება – 1. მოტანა; 2. წართმევა.
- მოღვაწება – შოვნა, მოპოვება.
- მოყივნება – მოტყუება, შეცდენა; გამასხრება, შერცხვენა.
- მოყმობა – შიმიშილით სიკვდილი.
- მოშთობა – მოხრჩობა.
- მოშოება – შოვნა, შეძენა; მოშოებული – ნაშოვნი, შეძენილი.
- მოცალე – მოცლილი.
- მოძაგება – შეძულება, შეძგაება.
- მოწესე – მონაზონი ქალი.
- მოწიწვა – მოწიწება, მოკრძალება.
- მოწლედ – მოწიწებით, მოკრძალებით.
- მოწყვედა – ამოწყვეტა, ამოჟლეტა.
- მოხად – მოვხადოთ – მოვუწოდოთ; მოხადა – გამოიწვია.
- მოხვეჭა – ქონების შეძენა, სახელის განთქმა . მონახვეჭი – შეძენილი, მოპოვებული.
- მოხოიშნება – იხ. მეხვაიშნობა.
- მოჴდომა – თავდავხმა, მოვარდნა.
- მპარავი – ქურდი.
- მრე – მძლე, მომრევი.
- მრთელი – ჯანმრთელი.
- მრივსელი – მპარსველი, მკრეჭელი.
- მროკავი – მოცეკვავე.
- მრჩობლი – წყვილი, ორი.
- მსასოებელი – მოიმედე.
- მსგეფსი – ერთი კვირა.
- მსოფლიო – ამქვეყნიური.
- მსტოვარი – მზვერავი, ჯაშუში.
- მსხემი – მწირი, უცხო; მსხემყოფა – მწირობა, უცხოობა.
- მსხუნავი – მსუსხავი.
- მტილი – ბაღი.
- მუნებური – იქაური.
- მუნთქვესვე – მაშინვე, იმწამსვე.
- მფოფინარე – მდუღარე.
- მქისე – ხორკლიანი.
- მქსინვარე – ძლიერ მქროლავი; სუსხიანი.
- მღერა – თამაშობა.
- მღილი – ჩრჩილი.
- მყვრელი – ძლოკი, ანკარა, გველხოკერა.
- მყია – ნაპრალი, ღრე.
- მყის – უცბად, მაშინვე.
- მცბიერი – ცბიერი.
- მცემელი – დამკვრელი (საყვირისა, ფანდურისა და მისთ.).
- მძიღვი – მჯიღი, მუშტი.
- მძრომი – ქვეწარმავალი, ქვემძრომი.
- მძრწოლარე – მოშიშარი, ვინც შიშისაგან კანაკალებს.
- მწამლველი – მოგვი, გრძნეული.
- მწერტელი – მჩხვლეტელი.
- მწვალებელი – ერეტიკოსი, ქრისტიანული ორთოდოქსალური სარწმუნოებიდან გადამდგარი.
- მწვანვილი – მწვანე ბალახი.
- მწვირე – წუმპე, მყრალი ტლაპო.
- მწვლილი – 1. მარცვალი; 2. წვრილი ფული.
- მწიკვლი – ჭუჭყი; მწიკვლიანი, მწიკვლევანი – ჭუჭყიანი, ბინძური; უწმინდური.
- მწირობა – მსხემობა, მწირად (უცხოდ, სტუმრად) ყოფნა.
- მწყაზარი – ლამაზი, მშვენიერი.
- მწყევარი – ვინც იწყკვლება.
- მწყემსი – გადატ. მღვდელი, საეკლესიო პირი.
- მწყობელი – მომღერალთა (მგალობელთა) გუნდის (დასის) წევრი.
- მწყობრი - მომღერალთა (მგალობელთა) გუნდი (დასი).
- მწყრომი – მომდურავი, მწყრალი.
- მწყურნები – ჭყანტობი, წყლიანი ადგილი.
- მჭამელი – ჟანგი.
- მჭელი – პეშვი, ერთი მუჭა.
- მჭირსნედ – ძლიერად, დიდი საჭიროებით.
- მჴევალი – ნაყიდი ან ნამზითვი ყმა-ქალი, საერთოდ მსახური ქალი.
- მჯიღი – მუშტი.
[რედაქტირება] ნ
- ნაანგარევი – სიხარბით ნაშოვნი, მონახვეჭი, ნატაცები.
- ნაგვემი – ნაცემი.
- ნათხაზი – ნაწნავი, დაწნული.
- ნაკრტენი – ბუმბული.
- ნარცხი – ნარეცხი.
- ნასხამოანი – ასხმული.
- ნატყვენავი – ნაალაფევი, ტროფეი.
- ნაღვარევი – უწყლო ხევი.
- ნაყროვანი – გაუმაძღარი; ნაყროვანება – გაუმაძღრული ჭამა-ყლაპა
- ნაწერტი – ნაჩხვლეტი.
- ნაწყაროები – წყაროსავით მონადენი.
- ნებ – უნებს – უნდა.
- ნერწყვა – მიფურთხება; ნანერწყვი – ნაფურთხი.
- ნესტვი – ჩასაბერი ინსტრუმენტი – სტვირი, სალამური.
- ნეფხვა – ძლიერი ყინვა.
- ნიში – სასწაული.
- ნიჭი – საბოძვარი.
- ნუზლი – საგზალი, სანოვაგე, საჭმელი.
[რედაქტირება] ო
- ოლარი – წვრილი და გრძელი ოქროქსოვილის წინსაფარი, რომელსაც გულზე კისრიდან კოჭებამდე იკიდებდნენ საეკლესიო პირები
- ომოფორი – ეპისკოპოსთა სამხრე (მხრებზე მოსახვევი).
- ორძალი – ორძალიანი საკრავი ინსტრუმენტი
- ოსანნა – ძველი ებრული სიტყვაა „????“
- ოტება – განოტება
- ოფაზი – წმინდა, ბაჯაღლო
- ოხჭანი – დასასრული, ბოლო
[რედაქტირება] პ
- პალეკარტი – ბერის სამოსელი – გრძელი, ფართო და ნაოჭიანი
- პარეხი – გამოქვაბული
- პატიჟი – ტანჯვა, სასჯელი
- პელაგონი – ზღვა
- პეტალი – ილერკო ქარვასავით შექმნილი
- კინაკი – ჯამი
- პირად-პირადი - ფერად-ფერადი, მრავალფერი
- პირ-აშკმა – პირის დაღება; პირაშკმული – პირდაღებული
- პირმშო – პირველშობილი
- პურის-მტე – თანამესუფრე
- პურშავი – პურძვირი, ძუნწი
[რედაქტირება] რ
- რბევა – დარბევა, აწიოკება
- რიდე – თავსაბურავი
- როკვა – ცეკვა
- რონინი – სიარული
- რუდუნება – გარჯა, შრომა
- რღვნა (წყლისა) – წარღვნა
- რცხვა – რეცხვა
[რედაქტირება] ს
- საამბორებელი – საკოცნელი
- საანჯმნოდ – საჯაროდ, საქვეყნოდ, სახალხოდ
- საბლარდნელი – ჩასაცმელი
- საბრჴე – მახე
- საბურველი – თავსაფარი
- საბუხარი – ბეწვის ან თბილი ქსოვილისაგან დამზადებული სამაჯური, მაჯაზე წამოსაცმელი
- საგვემელი – რითაც სცემენ, ერთგვარი სატანჯველი
- საგრძნობელი – შეგრძნების ორგანო (თვალი, ყური, ენა, ცხვირი, ხელ-ფეხი)
- სადაგველი – რკინის იარაღი, რომელსაც სხეულის დასადაღად ხმარობდნენ
- სადუკეველი – ებრაელთა რელიგიური სექტა; უარყოფდა სულის უკვდავებასა და მკვდართა აღდგომას
- სავაჭრებელი – საშოვნელი, შესაძენი
- საზრდელი – საჭმელი, საზრდო, საკვები
- საკანონო – სასჯელის მაგვარი საზღაური, რითაც შეიძლება ცოდვის გამოსყიდვა
- საკიდრობა – საკიდარი, რაც ასაკიდია
- სალბუნი – მალამო
- სამე – მართლაც, ნამდვილად
- სამთელებელი – გამაჯანმრთელებელი, საკურნებელი
- სამკვიდრო – მამული და საცხოვრებელი ადგილი
- სამროწლე – სანახირე
- სამსალა – საწამლავი
- სამსჭვალი – ლურსმანი
- სამწყურვალო – მოსაწყური
- სამჭედური – ანკესი
- სანეშტე - ფეხისალაგი
- სანიჭარი – საბოძვარი, საჩუქარი
- საპოხლად – გასასუქებლად
- სარეწავი – ხელფასი
- სარვაგი – ანგარიშიანობა, სარფა
- სართული – ჭერი, სახურავი
- სასოება – იმედი
- სასტიკი – ძლიერი, მკაცრი
- სასყიდელი – საფასური
- სასძლო – სასუფეველი
- საურწყო – რძის ნაწარმი (რძე, ერბო, ყველი და მისთ.)
- საქონელი – უძრავი ქონება
- საღნიოშო – სიბილწისა და სიბინძურის ადგილი
- საყნოსელი – ცხვირი
- საყოლელი – მოძრავი ქონება
- საცნობელი – ჭკუა-გონება
- საძნაური – საძნელო
- საწერტელი – ეკალი; საჩხვლეტი.
- საწმისი – მატყლი
- საჭვირობელი – საჭვრეტელი, საყურებელი
- საჭურველი – საომარი იარაღი
- საჭურჭლე – საგანძური
- სახიობა: სახიობითა ჴმობენ – მღერიან
- საჴმილი – ცეცხლსაგზებელი; დიდი ცეცხლი, ხანძარი
- საჴმილავი – ღამის ყარაულობის სამსაათიანი ცვლა
- სენაკი – ბერის საცხოვრებელი ოთახი
- სერი – 1. ვახშამი; სერობა – ვახშმობა 2. ჭრილობის ნასახი
- სერობინი – ექვსფრთიანი ანგელოზი
- სეფეწული – დიდებულთა ვაჟი, უფლისწული
- სიბორგილე – სიგიჟე, სიშმაგე
- სიგლისპე – სიანჩხლე, სიკაპასე
- სივლტოლა – გაქცევა
- სირი – ჩიტი
- სიღნიოშე – სიბილწე, სიბინძურე
- სიღოდა – უწესური ყოფა-ქცევა; სქესობრივი გარყვნილება
- სიყმილი – შიმშილი
- სიცბილი – ცბიერება
- სიცოფე – სიგიჟე
- სკორე – ცხოველთა განავალი
- სკუპა – პატარა ქუდი
- სმინება – გაგებინება
- სნება – ავადმყოფობა, სნეულება; სნებოვანი – სნეული, დასნეულებული
- სოდომური ცოდვა – მამათმავლობა
- სოფელი – ქვეყანა, წუთისოფელი
- სპასპეტი – მხედართმთავარი
- სპეტაკი – თეთრი
- სრბა – სირბილი
- სრვა – სენი მომსრველი, ჭირი; ხოცვა-ჟლეტა
- სტავრა – სირმით საქსოვი ფარჩა, ოქროქსოვილი
- სტევი – აქლემის მატყლი
- სტიხარი – სამღვდელო კვართი (მოსასხამი)
- სტომაქი – კუჭი
- სულთქმა – ოხვრა-კვნესა, მწუხარება
- სქემა – ბერის სამოსელი; აცვია იმ პირს, რომელიც ბერობაში უკიდურეს ასკეტურ ცხოვრებას ეწევა (აქედან: სქემოსანი ბერი)
- სხეპლა – ოქროს ან ვერცხლის წვრილი სირმა
[რედაქტირება] ტ
- ტაბლა – სუფრა
- ტაკუკი – ღვინის ხელადა
- ტალავარი – კარავი
- ტალანტი – ვერცხლის ან ოქროს ფული
- ტარიგი – კრავი
- ტევა: არა უტეოს – არ მიუშვას; არა უტევებთ – არ უშვებთ
- ტვირთვა – დატევა
- ტრაპეზი – ბერთა სასადილო, ტაბლა
- ტყება – დიდი მწუხარებისას ხელების თავში რტყმა
- ტყველვა – ტაშის შემოკვრა
[რედაქტირება] უ
- უამავრობა – უამრავი, ურიცხვი
- უაღრესი – საქმით თუ თანამდებობით უფროსი (საპირისპირო ცნებაა უდარესი)
- უბანი – ქუჩა, შუკა, მოედანი
- უგლიმი – გულქვა, შეუპოვარი
- უდარესი – უმცროსი, უმრწემესი
- უდები – ზარმაცი, მცონარე; უდებება – სიზარმაცე, მცონარება
- უზავებელი – შეუზავებელი
- უზაკველი – უბოროტო
- უზეშთაესი – უზენაესი, უმაღლესი
- უზმა – უჭმელი ;უზმაობა – უჭმელობა
- უთმინო – მოუთმენელი
- უკერველი – შეუკერველი
- უკმორეწყდომა – ცოტა უკან ჩამორჩენა
- ულირწველობა – არა-ვნებიანობა
- უმაშვნო – უვარგისი, ურგები, დახშული (ჰაერი)
- უმკოდოვნესი – უღარიბესი, უღატაკესი. იხ. მკდოვანი
- უმრწემესი – უმცროსი
- უმსჯავრო – უსამართლო
- უმწერტელესი – ძლიერ მჩხლეტავი. იხ. წერტა
- უნაყროვნო – არა-მაძღრული. იხ. ნაყროვანი
- უნდო – 1. უღირსი, ცუდი 2. მიუნდობელი
- უნებური – არასასურველი
- უნჯი – განძი; უძრავი ქონება; უნჯება – განძის (ქონების) შეძენა (დარგოვება)
- უოხჭნო – დაუსრულებელი, მარადიული, მუდმივი
- უპოვარი – უქონელი; უპოვარება – უქონლობა
- უპირატესი – უაღრესი, აღმატებული
- ურვა – წუხილი
- ურწყული – უდაბნო; ურწყავი ადგილი
- უსართულო – უსხლკარო, უთავშესაფრო
- უსასო – უიმედო; უსასოება – უიმედობა
- უსასყიდლო – უძვირფასესი, ფასდაუდებელი
- უსჯულო – არა-ქრისტიანი; მაჰმადიანი
- უფალი – ბატონი, მეპატრონე
- უღნიოშესი – უფინთესი, უბილწესი, უსაძაგლესი, უბინძურესი
- უღონო – უსაშველო; უღონოება – უსაშველობა
- უშრეტი – ჩაუქრობელი
- უც – უდევს
- უცები – უვიცი
- უცნობო – უსულო, რასაც ცნობა არა აქვს
- უძილი – დაუძინებელი
- უწვევარი – დაუპატიჟებელი
- უწყალო – შეუბრალებელი
- უხანოება – ხანმოკლეობა
- უხრწნელი – 1. წაუხდენელი, უბიწო 2. უკვდავი, უბიწო; უხრწნელება – უკვდავება
- უჴამური, უჴამრობელი - ფეხშიშველი
- უჴმობელი – ხმაამოუღებელი, უხმო, ჩუმი
- უჴსარი – გაუხსნელი
[რედაქტირება] ფ
- ფარეხი – ცხვრის სადგომი
- ფარისეველი – მოჩვენებით საეკლესიო წესების შემსრულებელი, სინამდვილეში კი სრულიად საწინააღმდეგოს მოქმედი
- ფარშამანგი - ფარშევანგი
- ფერეზიკი – დალალი (ვაჭარი, რომელსაც სავაჭრო ქუჩა-ქუჩა დააქვს)
- ფეშხუმი – საეკლესიო ჭურჭელი, დაბალ ფეხიანი, იხმარება ბარძიმთან ერთად
- ფილონი – სამღვდლო სამოსელი
- ფენიქსი – ზღაპურლი ფრინველი; ფენიქსისებრ - ფენიქსივით
- ფიჩვი – ბერის შავი მოსასხამი
- ფიცხელი – მაგარი
- ფლატუნი – ჩამონგრეული, ჩამოზვავებული, ნაყარი (მიწა)
- ფლაფნა – ჩიფჩიფი
- ფოლი – წვრილი ხურდა ფული
- ფორიაქის დაცემა – აკლება, აფორიაქება
- ფოფინი - ფართხალი, ფხარკალი
- ფრიადი – დიდი, დიდძალი
- ფსალმუნი – დავით წინასწარმეტყველის საგალობელთა კრებული, ძველი აღთქმის ერთ-ერთი წიგნი. ფსალმუნება – გალობა
- ფუტური – მაშმელი, ფუტურო
- ფუცება - ფიცი
- ფშვა – სუნნელების დენა
- ფხვრა – გლეჯა
[რედაქტირება] ქ
- ქადაგი – მქადაგებელი
- ქადება – დამუქრება
- ქალწულება – უმანკოება, უბიწოება; მეორე სქესთან მიუკარებლობა; ქალწულობის აღთქმის დადება – ქალი ან კაცი, რომელიც უქორწინობის აღთქმას დადებს
- ქარტა – ქაღალდი
- ქაცვი – ძეძვი, ძეძვის ეკალი
- ქედი – კისერი
- ქერობინი – უპირველესი და უმაღლესი ჩინის ანგელოზი
- ქვაბი – გამოქვაბული
- ქვეყანა – მიწა, დედამიწა
- ქვე-ჩამოზვლევა – ჩამოზვავება, ჩამონგრევა
- ქლამინდი – მეფეთა და სამღვდელო პირთა უსახელო, ფილონის მსგავსი წამოსასხმელი
- ქოთება – ღელვა (ზღვისა)
- ქორი – 1. მტაცებელი ფრინველი 2. სართული, ჭერი
[რედაქტირება] ღ
- ღაწვი – ლოყა
- ღირღლოვანი – ოღრო-ჩოღრო, ღელე-ღულიანი
- ღრჭენა – ღრაჭუნი, კრაჭუნი
[რედაქტირება] ყ
- ყაფუზუნა – მაიმუნი
- ყაჯირი – ძერა
- ყვიბარი – მომცრო ჭური, ქოცო
- ყვრიმალი – ყურის არე
- ყურდგელი – კურღელი
[რედაქტირება] შ
- შანთი – გახურებული რკინა
- შარი – ბამბის ქსოვილი
- შარავანდედი – სხივი (მზისა)
- შატროვანი – ნაქარგი
- შებრუჟებული – ღვინონასვამი, ოდნავ მთვრალი
- შეგბობა – მოხარშვა
- შეგმანება – სქესობრივი კავშირის დაჭერა
- შევრდომა – მუხლებით დაჩოქება; შევრდომილი – მუხლებდაჩოქილი
- შეიწრებული – შევიწროებული, გაჭირვებული
- შეკდემა – შერცხვენა
- შელმობა – იხ. ლმობა
- შემთხვევა – შეხვედრა
- შემსჭვალვა: არა შეამსჭვალავ (=მიაჩერებ, გაუშტერებ) თვალთა
- შემუსრვა – დამტვრევა, დალეწვა, დამსხვრევა; შემუსრვილი – დამტვრეული, დალეწილი, გატეხილი
- შემწვარი – დამწვარი
- შემწვირიანებული – გასვრილი, გაწუმპული, გათხუპნული
- შემწიკვლება – გაჭუჭყიანება, გასვრა, ამოთხუპნა; შემწიკვლებული – გაჭუჭყიანებული, გასვრილი, ამოთხუპნული; შუემწიკვლელი – უბიწო, უმწიკვლო
- შენაწევრება – შეკავშირება; შენაწევრებული – შეკავშირებული
- შენებულობა – შენობა
- შერაცხა – ჩათვლა
- შესაქმე – დაბადება, შექმნა (ძველი აღთქმის პირველი წიგნი)
- შესვენებული – გარდაცვლილი
- შეტევა – შეშვება
- შეტყუილი – ტყუილი
- შეუმწიკვლელი – შემწიკვლება
- შეურაცხი – ცუდი, დაწუნებული
- შეშთობა – შეპყრობა და მოხრჩობა; დაჩაგვრა; შეშთობილი – მოხრჩობილი, დაჩაგრული
- შეწვა – დაწვა
- შეჭუვნება – შეწუხება
- შეჭურვა – საჭურველის ასხმა, შეიარაღება
- შვიდჴერი – შვიდრტოედი; შვიდსანთლიანი შანდალი
- შთათხევა – ჩაქცევა, ჩაგდება
- შთამოჭრა – ჩამოვარდნა, ჩამოჭრა
- შიშთვილი – ჩამოსახრჩობი თოკი; შიშთვილის-ბმა – თავის ჩამოხრჩობა
[რედაქტირება] ჩ
- ჩამოჭრა – ჩამოვარდნა; იხ. შთამოჭრა
- ჩარყაფი – ქარგა
- ჩაფულა – ქალამნის მსგავსი ამოსასხმელი ფეხსაცმელი
- ჩაფხუტი – მუზარადი, რკინის ქუდი
- ჩინჩვა – სავაჭროზე ფასის დაკლებისთვის ლაპარაკი
- ჩუკენობა – ჴელით დაცემა, ონანიზმი
[რედაქტირება] ც
- ცანდალი – სანდალი, ხის ან ტყავისძირიანი ფეხსაცმელი, რომელსაც თავზე თასმებით იმაგრებენ
- ცახე – მტვრის უმცირესი ნაწილი, რომელიც ჰაერში მზის შუქზე მოჩანს
- ცემა – 1. ტრყმა 2. დაკვრა 3. კბენა
- ციცა – კატა
- ცნობილი – გონზე მყოფი
- ცოლ-კეთილი – კეთილცოლიანი
- ცოლ-უკეთური – ავი, ანჩხლი ცოლიანი
- ცუდ-დიდება, ცუდ-დიდებობა – ამაო დიდება
- ცუნდრუკება – მოყვასის მიმართ მალულად ბოროტების ჩადენა
- ცხებული – კურთხეული
- ცხედარი – საწოლი, ტახტი
- ცხოველი – ცოცხალი
- ცხრო-ჴურვება – ციებ-ცხელება
[რედაქტირება] ძ
- ძალი – ნაწლავი
- ძალნი ზეცათანი – ზეცისა ძალნი
- ძე ადამისი ან ადამის ძე – კაცი, ადამიანი
- ძვილ – ძლივს
- ძი – კითხვითი ნაწილაკი „თუ“, „აბა თუ“: რა-ძი
- ძნიად – ძნელად
- ძრცვა – გახდა
- ძრწოლა – შიში
[რედაქტირება] წ
- წალა – ჩირქი, წუთხი
- წამახვა – გალესვა, გამწვეტება
- წარბ-მაღლობა – მედიდურობა, ამაყობა
- წარგება – წაგება, მიცემა, გაცემა, დახარჯვა
- წარგვრა – წართმევა და წაყვანა (ან წაღება)
- წარგრაგნა – გადახვევა გრაგნილივით
- წართქმა – წარმოეთქვა
- წარვლტოლა – გაქცევა
- წარმართი – უსჯულო, არაქრისტიანი
- წარმდები – მეტიჩარა
- წარმოლტოლვილი – გამოქცეული, გადმოხვეწილი
- წარმრღვნელი – წამლეკავი
- წარპარვა – მოპარვა, გაპარვა
- წარპყრობა – გაწვდა, მიშვერა
- წარტაცება – გატაცება; წარტაცებული – გატაცებული, წაღებული
- წარტყვევნა – დაპყრობა და დარბევა (ქალაქისა)
- წარწირვა: წარეწიროს სასოება – იმედი გადაიწყვიტოს
- წარხედვა – გახედვა
- წარხვმა – წაღება; წარხვმული – წაღებული
- წერტა – ჩხვლეტა. იხ. ნაწერტი, საწერტელი, უმწერტელესი
- წეს: შენ გიწესს – გიძახის, გიწვევს
- წველი – ჩალა
- წვიმებული – ნაწვიმარი, მოწვიმული
- წვლილადი – წმინდა (ნაქსოვი)
- წვრთა – სწავლა, მეცადინეობა, ვარჯიში
- წიაღსლვა – წყალს გაღმა გასვლა
- წილჴდომილი – წილში ნარგები
- წინადაცვეთა, წინადაცვეთილება – მეტკვეთილება. ებრაელთა რელიგიური ჩვეულება: მამრობითი სქესის ახალდაბადებულ ბავშვს მერვე დღეზე აჭრიან სასქესო ასოს წინა კანს. ეს ჩვეულება გავრცელებულია მაჰმადიანებშიც.
- წიწვა – რცხვენა
- წუთხი – სისხლნარევი ჩირქი
- წუმწუბა – გოგირდი
- წელვა – ჭრილობის მიყენება, დაკოდვა
[რედაქტირება] ჭ
- ჭახრაკი – საწნეხი, რომლითაც ხდიან ზეთს
- ჭიჭნაური – აბრეშუმი
- ჭმახე – შეძმარებული (ღვინო)
- ჭრელებული – ჭრელ-ჭრელი, აჭრელებული
[რედაქტირება] ხ
- ხადა, ხადილი: მამად ვჰხადით (=ვუწოდებთ) ღმერთს
- ხალენი – მღვდელთა და ბერთა სამოსელი, მაზარა
- ხამი – ხამი აბრეშუმი, ყაჭი
- ხარატული – მოჩუქურთმებული
- ხარისხი – საფეხური (კიბისა)
- ხარჭა – ხასა, საყვარელი
- ხელი – გიჟი, შმაგი
- ხვასტაგი – ოთხფეხი საქონელი
- ხორგი – მდინარეში მოცურავე ყინვის ნახეთქი
- ხორშაკი – სიცხე-პაპანაქება
- ხოჭიჭი – აკვანი
- ხრტიალი – ხრიალი (მომაკვდავისა)
[რედაქტირება] ჴ
- ჴამლი - ფეხსაცმელი
- ჴდომა – მივარდნა, თავდასხმა
- ჴელარგნოსანი – ხელჯოხიანი, მანდატური
- ჴელის აღპყრობა – დახმარება, შემწეობა
- ჴელქვეშე – ხელქვეითი, ქვეშევრდომი
- ჴვებული – მოკლებული
- ჴვედნა – დაჩაგვრა
- ჴუმილი – ყარაული, დარაჯი, მცველი
- ჴურთი – წკეპლების კონა
- ჴშული – დახშული, დაკეტილი