გამყრელიძე, თამაზ

ვიკიპედიიდან

თამაზ ვალერიანის ძე გამყრელიძე (* 23 ოქტომბერი, 1929, ქ. ქუთაისი), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტი, ქართველი ენათმეცნიერი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1974), ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი (1962), პროფესორი (1964), ამერიკის ლინგვისტური საზოგადოების საპატიო წევრი (1971). ავტორი არაერთი გამოკვლევისა ქართული ენის ინდოევროპულ ენებთან , ნათესაობის საკითხებთან დაკავშირებით.

1952 წელს დაამთავრა თსუ-ის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტის ფილოლოგიის განყოფილება სემიტოლოგიის სპეციალობით. სამეცნიერო-პედაგოგიური მუშაობაე ეწევა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიასა (აკადემიკოს გ. წერეთლის სახელობის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორი, 1973) და თსუ (სტრუქტურული და გამოყენებითი ლინგვისტიკის კათედრის გამგე 1960) იკვლევს ძველი აღმოსავლეთ ენების, ინდოევროპული, სემიტური და ქართველური ენების სტრუქტურისა და თეორიული ენათმეცნიერების საკითხებს. 1956 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე "ხეთური ენის არაინდოევროპული ელემენტები". ნაშრომში "ხეთური ენა და ლარინგალური თეორია" (სადოქტორო დისერტაცია) გადაჭრა ერთ-ერთი სადავო საკითხი ხეთური ენის ინდოევროპულ ენებთან მიმართებისა. ხეთოლოგიურ ნაშრომთაგან განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა აგრეთვე გამოკვლევები ხეთური სოლისებრი დამწერლობის წარმოშობისა და ხეთური კონსონანტიზმის ინდოევროპულ კონსონანტიზმთან მიმართების შესახებ.

გამოკვლევაში "ენობრივი ნიშნის ნებისმიერობის პრობლემისათვის" (1972) მოცემულია ახლებური ინტეპრეტაცია ნიშნის პირობითობისა ნ. მარის "დამატებითობის პრინციპის" თვალსაზრისით.

გამყრელიძის ქართველოლოგიურ ნაშრომთაგან აღსანიშნავია "სიბილანტთა შესატყვისობანი და ქართველურ ენათა უძველესი სტრუქტურის ზოგი საკითხი" (1959). სამეცნიერო წრეებში განსაკუთებული ყურადღება მიიპყრო მონოგრაფიამ "სონანტთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში" (1965, გ. მაჭავარიანის თანაავტორობით), სადაც მოცემულია საერთო-ქართველური ენობრივი სისტემის ძირითადი სტრუქტურული მოდელების აღდგენა.

2004 წელს გამყრელიძე არჩეულ იქნა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტად.


სხვა ენებზე