Dydhyador an Repoblek Frynkek

Dhiworth Wikipedia, an godhoniador rydh

An dydhyador nowydh, gravyes yn 1794 gans Louis-Philibert Debucourt.
Enlarge
An dydhyador nowydh, gravyes yn 1794 gans Louis-Philibert Debucourt.

Yth usys Dydhyador an Repoblek Frynkek po Dydhyador an Domhwelans Frynkek yn Pow Frynk ynter an blydhynyow 1793 (blydhen II) ha 1805 (blydhen XIV). Y'n system ma a dhydhyans, dalleth an vlydhen o dydh an kehysnos kynyavel, an pyth yw dre vras an 22ens a vis Gwynngala. Kyn feu an dydhyador ma dyllys yn soedhogel gans an Guntelles Kenedhlek dhe'n 24ens a vis Hedra 1793, y leverys blydhen I an dydhyador dhe dhalleth an 22ens a vis Gwynngala 1792, an jydh pan veu deklarys an Kynsa Repoblek Frynkek.

An dydhyador ma a rann an vlydhen ynter dewdhek mis a 30 dydh, ha pymp po hwegh dydh keworransel nag yns rann a vis vyth, henwys yn kynsa les sans-culottides yn enor an sans-culottes, mes henwys wosa an vlydhen III (1795) les jours complémentaires (an dydhyow kollanwansel).

Contents

[chanjya] An misyow

Dydhyador an Repoblek a dhallathas dhe dermyn an kehysnos kynyavel, hag yth esa ynno dewdhek mis a 30 dydh, pubonan anedha gans hanow selys war an bys naturel:

  • Kynyav:
    • Vendémiaire (dhiworth an ger latin vindemia, "trevas gwin"), ow talleth an 22ens, 23ens, po 24ens a vis Gwynngala
    • Brumaire (dhiworth an ger frynkek brume, "niwl"), ow talleth an 22ens, 23ens, po 24ens a vis Hedra
    • Frimaire (dhiworth an ger frynkek frimas, "rew"), ow talleth an 21ens, 22ens, po 23ens a vis Du
  • Gwav:
    • Nivôse (dhiworth an ger latin Nivosus, "erghek"), ow talleth an 21ens, 22ens, po 23ens a vis Kevardhu
    • Pluviôse (dhiworth an ger latin pluviosus, "glawek"), ow talleth an 20ves, 21ens, po 22ens a vis Genver
    • Ventôse (dhiworth an ger latin ventosus, "gwynsek"), ow talleth an 19ves, 20ves, po 21ens a vis Hwevrer
  • Gwenton:
    • Germinal (dhiworth an ger latin germen, "hasenn"), ow talleth an 20ves po 21ens a vis Meurth
    • Floréal (dhiworth an ger latin flos, "bleujenn"), ow talleth an 20ves po 21ens a vis Ebryl
    • Prairial (dhiworth an ger frynkek prairie, "pras"), ow talleth an 20ves po 21ens a vis Me
  • Hav:
    • Messidor (dhiworth an ger latin messis, "ysasver"), ow talleth an 19ves po 20ves a vis Metheven
    • Thermidor (dhiworth an ger grew thermos, "toemm"), ow talleth an 19ves po 20ves a vis Gortheren
    • Fructidor (dhiworth an ger latin fructus, "froeth"), ow talleth an 18ves po 19ves a vis Est

[chanjya] Deg dydh an décade

Pub mis yw rennys ynter teyr décade po 'seythun' a dheg dydh, henwys yn sempel:

  • primidi (kynsa dydh)
  • duodi (nessa dydh)
  • tridi (tressa dydh)
  • quartidi (peswara dydh)
  • quintidi (pympes dydh)
  • sextidi (hweghves dydh)
  • septidi (seythves dydh)
  • octidi (ethves dydh)
  • nonidi (nawves dydh)
  • décadi (degves dydh)

[chanjya] Dydhyow an vlydhen

Kynth yw pub dydh y'n dydhyador gregorek yn-dann an Eglos Katholik Romanek kelmys gans hanow neb sans po sanses, pub dydh kemmyn yn Dydhyador an Repoblek Frynkek yw henwys yn enor unn plans po moen. Pub quintidi a'n jeves hanow unn enyval, ha pub décadi a'n jeves hanow unn toul.

[chanjya] Kynyav

Vendémiaire
(22 Gwynngala ~ 21 Hedra)
Brumaire
(22 Hedra ~ 20 Du)
Frimaire
(21 Du ~ 20 Kevardhu)
  1. Raisin (Grappa)
  2. Safran (Safron)
  3. Châtaigne (Kestenenn)
  4. Colchique (Safron)
  5. Cheval (Margh)
  6. Balsamine (Balsaminenn)
  7. Carotte (Karetysenn)
  8. Amarante (Amaranth)
  9. Panais (Panesenn)
  10. Cuve (Kuva)
  11. Pomme de terre (Aval-dor)
  12. Immortelle (Kalavleujenn)
  13. Potiron (Pompyon)
  14. Réséda (Melynguv)
  15. Âne (Asyn)
  16. Belle de nuit (Mirabilis, "Tegenn an Nos")
  17. Citrouille (Pompyon)
  18. Sarrasin (Gwaneth frynk)
  19. Tournesol (Howlles)
  20. Pressoir (Gwask gwin)
  21. Chanvre (Kewargh)
  22. Pêche (Aval-gwlanek)
  23. Navet (Ervinenn)
  24. Amaryllis (Amaryllis)
  25. Boeuf (Ojyon)
  26. Aubergine (Plans oy)
  27. Piment (Puber chilli)
  28. Tomate (Aval-kerensa)
  29. Orge (Heydh)
  30. Tonneau (Balyer)
  1. Pomme (Aval)
  2. Céleri (Kegisenn hweg)
  3. Poire (Perenn)
  4. Betterave (Betysenn rudh)
  5. Oie (Goedh)
  6. Héliotrope (Bleujenn howldro)
  7. Figue (Figysenn)
  8. Scorsonère (Reydhenn an sarf)
  9. Alisier (Kerdhinenn wyls)
  10. Charrue (Arader)
  11. Salsifis (Barv gaver lowarth)
  12. Macre (Kestenenn-dhowr)
  13. Topinambour (Topinambour)
  14. Endive (Endiv)
  15. Dindon (Yar Gyni)
  16. Chervis (Chervisenn)
  17. Cresson (Belerenn)
  18. Dentelaire (Les plomm)
  19. Grenade (Greunaval)
  20. Herse (Harow)
  21. Bacchante (Jinjiber gwyls)
  22. Azerole (Aserola)
  23. Garance (Gwreydhenn rudh)
  24. Orange (Owraval)
  25. Faisan (Fesont)
  26. Pistache (Pistashio)
  27. Macjonc (Pysenn gelerek)
  28. Coing (Kwynn)
  29. Cormier (Kerdhinenn)
  30. Rouleau (Rolven)
  1. Raiponce (Kernegynn)
  2. Turneps (Ervinenn)
  3. Chicorée (Barv managh)
  4. Nèfle (Merys)
  5. Cochon (Hogh)
  6. Mâche (Letysenn oen)
  7. Chou-fleur (Kowlvleujenn)
  8. Miel (Mel)
  9. Genièvre (Merywenn)
  10. Pioche (Pigell)
  11. Cire (Koer)
  12. Raifort (Marghredik)
  13. Cèdre (Sederenn)
  14. Sapin (Sybwydhenn)
  15. Chevreuil (Yorgh)
  16. Ajonc (Eythin)
  17. Cyprès (Kupresenn)
  18. Lierre (Idhyow)
  19. Sabine (Merywenn)
  20. Hoyau (Kravell)
  21. Erable sucré (Gwinwelenn)
  22. Bruyère (Grug)
  23. Roseau (Korsenn)
  24. Oseille (Bara an gog)
  25. Grillon (Gryll)
  26. Pignon (Knowenn sabenn)
  27. Liège (Korkenn)
  28. Truffe (Kelerenn vogh)
  29. Olive (Olewenn)
  30. Pelle (Pal)

[chanjya] Gwav

Nivôse
(21 Kevardhu ~ 19 Genver)
Pluviôse
(20 Genver ~ 18 Hwevrer)
Ventôse
(19 Hwevrer ~ 20 Meurth)
  1. Tourbe (Towargh)
  2. Houille (Glow)
  3. Bitume (Pyg dor)
  4. Soufre (Loskven)
  5. Chien (Ki)
  6. Lave (Lava)
  7. Terre végétale (Gweres)
  8. Fumier (Teyl)
  9. Salpêtre (Salpeter)
  10. Fléau (Fust)
  11. Granit (Growan)
  12. Argile (Pri)
  13. Ardoise (Kyllas)
  14. Grès (Krag)
  15. Lapin (Konin)
  16. Silex (Kellester)
  17. Marne (Marg)
  18. Pierre à chaux (Kalgh)
  19. Marbre (Marbel)
  20. Van (Kanstell-wynsella)
  21. Pierre à plâtre (Jypsum)
  22. Sel (Sel)
  23. Fer (Horn)
  24. Cuivre (Kober)
  25. Chat (Kath)
  26. Étain (Sten)
  27. Plomb (Plomm)
  28. Sink (Sink)
  29. Mercure (Arghans byw)
  30. Crible (Rider)