Quatru pruveenz
From Wikipedia
![]() |
Cheest artícul al è scrivüü in koiné uçidentala, urtugrafía ünificada. |
Aprööf ul pass dal Türchin, tra Vultri e Lissándria, i scumenza i muunt Penin, na cadena da muntaagn trasversaant l’intrega penísula Taliana cuma un firun. Vargün al fa l’ipòtesa che ul nomm ‘Penin’ al traga urígen da Pen, la divinitaa lígüra di buusch e di muntagn; da chel-lí a saressen vegnüü fö anca i nomm di muunt cumpaagn Pena e Pénis. La paart püssee a Nòort (cuntinentala) di muunt Penitt a l’è un grupp da muunt e valaat spartii, pal puunt da vista da la ministrazziun, in quatru pruveenz e resgjun difereent: Zena (Ligüria), Lissandria (Piemuunt), Pavía (Lumbardía) e Piasenza (Emilia-Rumagna). Pal puunt da vista da la cültüra, però, sa trata d’un’àrea sa-sumejaant, intúe i geent i a vivüü in asquaas l’istessa manera (piantaant dal furmeent, di pomm da tera e di castegn, traant sü di paees da furma caraterística, e.v.i.) e i s’è cugnüsüü e spusaa püssee facilmeent a cavall di òolt valaat che mía intra sti-chí e la bassa curespundeent. Chela ünitaa-chí la salta fö da bun in la müsica popülaar tradizziunala, ch’a l’è dunca stada numinada müsica ‘di quatru pruveenz’, espressiun la püssee adata a parlá da chest’àrea-chí. Tücc i sa che l’imaginazziun da la geent la mett insema, da par sòlit, l’idea da trá sü un puunt a l’intervenziun destürbaant dal Barlicch, e al è fàcil da capí ul parché: i puunt i mett vesin i geent, ul diaul i-e luntana. In la cültüra popülaar püssee un bargniff che l’incarnazziun dal maal assulüü, ul diaul al mett-a-deent l’imàgin da la cuntradizziun int ogni cantun di sfòorz tendüü a trá insema, a varcá un pass u a passá traveers un fiümm. In fin di finn, ul so desperaa sa-mett da mezz a la creazziun da cuntatt, ligamm e cumünicazziun, al cumporta una qual valuur: la difesa da l’identitaa specífica, birlada però sota intal malintendüü da sa-sará sü aj òolt, dal refüdá assulüü e senza fütüür. In sti valaat, ch’emm uramai l’abitüdin da cjamá ‘di quatru pruveenz’, sa veet fisc ben la cumplessitaa di variaa e cuntraditori teem d’üniun e cunflitt, antipatía e scambi, avertüra e isulameent: di valaat parcurüü da vii milenari, vii dal maar e da la saal, par di plocch e cureent d’aqui, di valaat un teemp da antiich sulidaritaa, abitüdin cumünitarii, gran spazzi da pastüra, bundanza d’aqui; di valaat, al di d’incöö, suveent intrigatt da selva, da di buusch in ruina, faa sü da un tripüdi da vegetazziun, saraa sü int una bruma da bandun. Ma anca di valaat cun da cjapp strapiumbaant e cjuus luntan, refletüü a Nòort in di scigheer da pianüra e a Süüt intal sbarlüsc diàfan d’un mantin da maar.