เวทนา

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ส่วนหนึ่งของ
พุทธศาสนา


ประวัติพุทธศาสนา
จุดมุ่งหมายของพุทธศาสนา

เพื่อความดับทุกข์ · นิพพาน

ใจความสำคัญของพุทธศาสนา

สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น

ไตรสรณะ

พระพุทธ · พระธรรม · พระสงฆ์

ความเชื่อและการปฎิบัติ
ศีล · ธรรม
ศีลห้า · ศีลแปด
บทสวดมนต์และพระคาถา
คัมภีร์และหนังสือ
พระไตรปิฎก
พระวินัยปิฎก · พระสุตตันตปิฎก · พระอภิธรรมปิฎก
นิกาย
เถรวาท · อาจริยวาท (มหายาน) · วัชรยาน · เซน
สังคมพุทธศาสนา
เมือง · ปฏิทิน · บุคคล · วันสำคัญ · สิ่งก่อสร้าง · วัตถุมงคล
ดูเพิ่มเติม
ศัพท์เกี่ยวกับพุทธศาสนา
หมวดหมู่พุทธศาสนา

เวทนา เป็นหลักธรรมข้อหนึ่งในพุทธศาสนา หมายถึง ความเสวยอารมณ์ ความรู้สึก

เวทนาขันธ์ เป็นองค์ประกอบหนึ่งของขันธ์๕ (หรือ เบญจขันธ์ อันได้แก่ รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์)

เวทนา สามารถจัดออกเป็นประเภทต่างๆ ได้หลายแบบ เช่น

  • เวทนา ๒
  • เวทนา ๓
  • เวทนา ๕
  • เวทนา ๖

สารบัญ

[แก้] เวทนา ๒

เวทนา ๒ แบ่งความเสวยอารมณ์ ออกเป็นสองอย่าง คือ

  1. กายิกเวทนา หมายถึง เวทนาทางกาย ความเสวยอารมณ์ทางกาย ความรู้สึกทางกาย
  2. เจตสิกเวทนา หมายถึง เวทนาทางใจ ความเสวยอารมณ์ทางใจ ความรู้สึกทางใจ

[แก้] เวทนา ๓

เวทนา ๓ แบ่งความเสวยอารมณ์ ความรู้สึก รสของอารมณ์ ออกเป็นสามอย่าง คือ

  1. สุขเวทนา หมายถึง ความรู้สึกสุข สบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม
  2. ทุกขเวทนา หมายถึง ความรู้สึกทุกข์ ไม่สบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม
  3. อทุกขมเวทนา หมายถึง ความรู้สึกเฉยๆ จะสุขก็ไม่ใช่ ทุกข์ก็ไม่ใช่ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อุเบกขาเวทนา

[แก้] เวทนา ๕

เวทนา ๕ แบ่ง การเสวยอารมณ์ ออกเป็นห้าอย่าง คือ

  1. สุข หมายถึง ความสุข ความสบายทางกาย
  2. ทุกข์ หมายถึง ความทุกข์ ความไม่สบาย ความเจ็บปวดทางกาย
  3. โสมนัส หมายถึง ความแช่มชื่นสบายใจ สุขใจ
  4. โทมนัส หมายถึง ความเสียใจ ทุกข์ใจ
  5. อุเบกขา หมายถึง ความรู้สึกเฉยๆ

[แก้] เวทนา ๖

เวทนา ๖ แบ่ง การเสวยอารมณ์ ออกเป็นหกอย่าง คือ

  1. จักษุสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางตา
  2. โสตสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางหู
  3. ฆานสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางจมูก
  4. ชิวหาสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางลิ้น
  5. กายสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางกาย
  6. มโนสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางใจ

[แก้] เวทนาเจตสิก

ในคัมภีร์พระอภิธรรม มีการกล่าวถึงเวทนา ในลักษณะที่เป็นเจตสิก(คือ ธรรมชาติที่อาศัยจิตเกิด) เรียกว่า เวทนาเจตสิก เป็นธรรมชาติที่เสวยอารมณ์ จำแนกเป็น เวทนา๓ และ เวทนา๕ (ดังบรรยายไปแล้วข้างต้น)

[แก้] เวทนาตามหลักปฏิจจสมุปบาท

  • เพราะผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา...
  • เพราะผัสสะดับเวทนาจึงดับ เพราะเวทนาดับ ตัณหาจึงดับ...

เพราะผัสสะเป็นปัจจัย ย่อมเกิดความเสวยอารมณ์ เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง มิใช่ทุกข์มิใช่สุขบ้าง

ผู้ที่รู้สึกสุขเวทนา ย่อมเพลิดเพลิน พูดถึง ดำรงอยู่ด้วยความติดใจ จึงมีราคานุสัยนอนเนื่องอยู่

ผู้ที่รู้สึกทุกขเวทนา ย่อมเศร้าโศก ลำบาก ร่ำไห้ คร่ำครวญทุ่มอก หลง จึงมีปฏิฆานุสัยนอนเนื่องอยู่

ผู้ที่รู้สึกอทุกขมสุขเวทนา ย่อมไม่ทราบชัดความตั้งขึ้น ความดับไป คุณ โทษ และที่สลัดออกแห่งเวทนานั้น ตามความเป็นจริง จึงมีอวิชชานุสัยนอนเนื่องอยู่

[แก้] อ่านเพิ่มเติม

  • ปฏิจจสมุปบาท
  • ผัสสะ
  • อนุสัย
  • นอกจากนี้ยังมี เวทนา๑๘ เวทนา๓๖ เวทนา๑๐๘ อ่านรายละเอียดได้ใน อัฏฐสตปริยายสูตร พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๘

[แก้] เอกสารอ้างอิง