ลิแกนด์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ลิแกนด์ (ligand) มีความหมายตามวิชาดังนี้

  • ทางชีววิทยา ลิแกนด์หมายถึงสสาสรภายนอกเซลล์ที่เชื่อมต่อกับ รีเซพเตอร์
  • ทางเคมี ลิแกนด์หมายถึง อะตอม ไอออน หรือ ฟังก์ชันนัลกรุป (functional group)ที่สามารถจะเชื่อมต่อกับ อะตอมหรือไอออนกลาง ซึ่งโดยทั่วไปจะเป็น โลหะ ด้วย โคออร์ดิเนต โควาเลนต์ บอนด์ (coordinate covalent bond) การจัดเรียงของลิแกนด์รอบๆ ศูนย์กลางนี้เรียกว่า คอมเพลกซ์ (complex)

สารบัญ

[แก้] การจัดเรียงลิแกนด์

การตั้งชื่อลิแกนด์ตามการจักเรียาทางเรขาคณิตของมัน เช่นอะตอมศูนย์กลางที่อยู่ใจกลางของ โพลีฮีดรอน(polyhedron) ที่คอมเพลกซ์ที่เชื่อมต่อกับลิแกนด์ 4 ตัว จะเรียกว่า เตตร้าฮีดรอน(Tetrahedron) และถ้าลิแกนด์ 6 ตัว เรียกว่าเฮกซ่าฮีดรอน (hexahedron)

[แก้] พอลิเดนเตต ลิแกนด์ (Polydentate ligands)

ลิแกนด์ ที่เชื่อมต่ออะตอมกลางหนึ่งที่เรียกว่า โมโนเดนเตต (monodentate) ลิแกนด์ บางโมเลกุลสามารถเชื่อมต่อกับ ไอออน ของ โลหะ ได้หลายที่ เพราะว่ามี คู่อิเล็กตรอนว่างอิสระมากกว่า 1 อะตอมเรียกว่า พอลิเดนเตต(polydentate) ถ้าลิแกนด์มี 2โคออร์ดิเนชั่น ไซต์ เรียกว่า ไบเดนเตต(bidentate) EDTA เป็นพอลิเดนเตต ลิแกนด์ ที่มีจุดเชื่อมต่อถึง 6 ที่ สกอร์ปิโอเนต ลิแกนด์ (scorpionate ligand) เป็น ไตรเดนเตต ลิแกนด์ คอมเพลกซ์ของพอลิเดนเตตเรียกว่าชีเลเตตคอมเพลกซ์ ซึ่งมีเสถียรภาพมากกว่าโมโนเดนเตตคอมเพลกซ์

[แก้] แอมบิเดนเตต ลิแกนด์ (Ambidentate Ligands)

ลิแกนด์เหล่านี้สามารถเชื่อมต่อกับอะตอมกลางใน 2 ที่ อันใดอันหนึ่งแต่ไม่ใช่ทั้งสอง ไม่เหมือนโพลีเดนเตต ลิแกนด์ ตัวอย่างเช่น CN-ที่สามารถเชื่อมต่อได้ อะตอม คาร์บอน หรือ ไนโตรเจน แต่ไม่ใช่ทั้ง 2 อะตอมในเวลาเดียวกัน

[แก้] ลิแกนด์ธรรมดา

  • F-
  • Cl-
  • Br-
  • I-
  • CO
  • RC:CR - สารประกอบที่มี คาร์บอน-คาร์บอน ดับเบิล บอนด์
  • เบนซีน (Benzene)
  • คริปเตต (Cryptate)
  • คราวน์ อีเทอร์ (Crown ether)
  • OH-
  • อะมีน (RNH2) and แอมโมเนีย (NH3)