From Wikipedia
- Dit artikel es geschreevn in 't Ippers-Poperiengs, en da zoe zôo moet'n bluuvn.
[bewerk'n] Persoonlike voornoamwordn
|
1e ev. |
2e ev. |
3e ev. m. |
3e ev. v. |
3e ev. o. |
1e mv. |
2e mv. |
3e mv. |
Onderwerp (beklemtoond) |
ik |
gie |
je |
zie |
et |
wider, wulder |
gider, gulder |
zider,zulder |
Onderwerp (onbeklemtoond) |
'k |
ge, g', je, j' |
je, j', e |
ze, z' |
't |
me, m', w' |
ge, g', je, j' |
ze, z' |
Voorwerp |
mie |
joe |
em, 'n |
eur, ze |
't |
(n)eus, oes |
ju(n)der |
under, nuder |
Gesprekn
- 'K ei joe nie geziene, woa zoat je gider wel? G'eit toch gewist? (Wervik)
- Ik heb jou niet gezien, waar waren jullie wel? Jullie zijn er toch naartoe geweest?
- Oe g'ei mie nie geziene? Me woarn wider doa pertank. Moa wider ein junder wel geziene wè. En zider woarn doa ook, moa z'ein uus ook nie teegngekomn. (Wervik)
- Hoezo je hebt mij niet gezien? Wij waren er nochtans. Maar wij hebben jullie wel gezien hoor. En zij waren er ook maar zij zijn ons evenmin tegengekomen.
- E nei nuder ezeid dat'n nie mei joe kuste komn. (Poperinge)
- Hij heeft hen gezegd dat-ie niet met jou kon komen.
[bewerk'n] Bezittelike voornoamword'n
|
ev. m. (vint) |
ev. v. (vrouwe) |
ev. o. (meistje) |
mv. (kinders) |
1e ev. |
min, mine |
min |
mie |
min |
2e ev. |
joe(n), joene |
joen |
joe |
joen |
3e ev. m. |
zie, zin, zine |
zie, zin |
zie |
zie, zin |
3e ev. v. |
(n)eurn, (n)eure |
(n)eur |
(n)eur |
(n)eur |
3e ev. o. |
zie, zin, zine |
zie, zin |
zie |
zie, zin |
1e mv. |
(n)uzn, (n)uze |
(n)uze |
(n)uus |
(n)uze |
2e mv. |
junder(n), juder(n) |
junder, juder |
junder, juder |
junder, juder |
3e mv. |
under(n), nuder(n) |
under, nuder |
under, nuder |
under, nuder |
[bewerk'n] Bezittelike voornoamword'n, zelfstandig gebruukt
|
1e ev. |
2e ev. |
3e ev. m. |
3e ev. v. |
3e ev. o. |
1e mv. |
2e mv. |
3e mv. |
Diene vint, j'es/'t es den ... |
min |
joen |
zin |
(n)eurn |
zin |
(n)uuzn |
ju(n)dern |
undern, nudern |
Die vrouwe, z'es de ... |
mine |
joene |
zine |
(n)eure |
zine |
(n)uze |
ju(n)dere |
undere, nudere |
Da meistje, 't es 't ... |
mine |
joene |
zine |
(n)eure |
zine |
(n)uze |
ju(n)dere |
undere, nudere |
Die kinders, 't zien de ... |
mine |
joene |
zine |
(n)eure |
zine |
(n)uze |
ju(n)dere |
undere, nudere |
[bewerk'n] Anwizende voornoamword'n
ev. m. |
ev. v. |
ev. o. |
mv. |
diene(n), dien, die (vint) |
die (vrouwe) |
da (meistje) |
die (kinders) |
[bewerk'n] Anwizende voornoamword'n, zelfstandig gebruukt
ev. m. |
ev. v. |
ev. o. |
mv. |
dizzn, dien, dedien, n'dien |
dedie, dedee |
da, datte |
dedie, dedee |
[bewerk'n] Onbepoalde lidword'n
ev. m. |
ev. v. |
ev. o. |
mv. |
(n)e vint, (n)en ezel |
e(n) vrouwe |
e meistje |
-- (kinders) |
[bewerk'n] Onbepoalde voornoamword'n
iemand |
niemand |
iets |
niets |
ergens |
nergens |
entwien(e), etwie |
nieman(d) |
entwo, entwodde, etwuk |
niet'n, niejet |
entwoast'n |
nowwers (P), nievers (W) |
(P)operinge, (W)ervik
[bewerk'n] Vroagende voornoamword'n
wie |
waar |
wanneer |
wat |
waarom |
hoe |
wie, wiene |
woa |
wanneer, wonniër |
wuk |
voewuk |
oe |
[bewerk'n] Wederkerende voornoamword'n
"zich" (AN) es nie gebruukt int West-Vlams. In de plekke doavan gebruuk'n me wider: mie, joe, em, eur... Zie bie de Persoonlike voornoamword'n (voorwerp) .
Bivoorbeeld:
- Je wost em. (Hij wast zich.)
[bewerk'n] Bivoeglike noamword'n
Voorbeeld: roar (eigenaardig, ongewoon)
[bewerk'n] Bivoeglik gebruukt
ev. m. |
ev. v. |
ev. o. |
mv. |
dien roarn vint |
die roare vrouwe |
da roar meistje |
die roare kinders |
[bewerk'n] Zelfstandig gebruukt
|
ev. m. |
ev. v. |
ev. o. |
mv. |
Anwizend |
dien(e) roarn, die roarn |
die roare |
-- |
die roare |
Onbepoald |
(n)e roarn |
e(n) roare |
-- |
roare |
[bewerk'n] Sterke werkword'n
|
Klasse 1 |
Klasse 2a |
Klasse 2b |
Klasse 3a |
Klasse 3b |
Klasse 4 |
Klasse 5 |
Klasse 6 |
Klasse 7 |
|
bluuvn (blijven) |
kiezn (kiezen) |
zuugn (zuigen) |
ziengn (zingen) |
elp'n (helpen) |
neemn (nemen) |
geevn (geven) |
sloan (slaan) |
loat'n (laten) |
ik |
bluve |
kieze |
zuge |
zienge |
elpe |
neme |
geve |
sloa |
loate |
gie |
bluuft |
kiest |
zuugt |
zienkt |
elpt |
nim(t) |
gif(t) |
sloat |
lat |
je/zie/'t |
bluuft |
kiest |
zuugt |
zienkt |
elpt |
nim(t) |
gif(t) |
sloat |
lat |
wider |
bluuvn |
kieze |
zuugn |
ziengn |
elp'n |
neemn |
geevn |
sloan |
loat'n |
gider |
bluuft |
kiest |
zuugt |
zienkt |
elpt |
neemt |
geeft |
sloat |
loat |
zider |
bluuvn |
kieze |
zuugn |
ziengn |
elp'n |
neemn |
geevn |
sloan |
loat'n |
|
Klasse 1 |
Klasse 2a |
Klasse 2b |
Klasse 3a |
Klasse 3b |
Klasse 4 |
Klasse 5 |
Klasse 6 |
Klasse 7 |
|
bluuvn (blijven) |
kiezn (kiezen) |
zuugn (zuigen) |
ziengn (zingen) |
elp'n (helpen) |
neemn (nemen) |
geevn (geven) |
sloan (slaan) |
loat'n (laten) |
ik |
bleve |
koze |
zoge |
zoenge |
ielpe |
noame |
goave |
sloege |
liete |
gie |
bleef |
koos |
zoog |
zoenk |
ielp |
nom |
gof |
sloeg |
liet |
je/zie/'t |
bleef |
koos |
zoog |
zoenk |
ielp |
nom |
gof |
sloeg |
liet |
wider |
bleevn |
koozn |
zoogn |
zoengn |
ielp'n |
noamn |
goavn |
sloegn |
liet'n |
gider |
bleeft |
koost |
zoogt |
zoenkt |
ielpt |
noamt |
goaft |
sloegt |
liet |
zider |
bleevn |
koozn |
zoogn |
zoengn |
ielp'n |
noamn |
goavn |
sloegn |
liet'n |
deelword |
gebleevn |
gekoozn |
gezoogn |
gezoengn |
golp'n |
genoomn |
gegeevn |
gesleegn |
geloat'n |
[bewerk'n] Over de 7 klassen
In de toalkunde ein ze de gewunte om de sterke werkword'n in 7 ablaut klassen in te deeln (zie ook Gotisch, Oudnoors, Oudiengels, Oudoogduuts). Die indelienge es gebaseerd up de oorsproenkelike verbugiengn van sterke werkword'n int Oudgermoans, en me gebruuk'n ze wider ier ook om olle meugelike verbugiengn int West-Vlams up te somn.
Wuk da d'r uus direct upvolt, es da int West-Vlams bikan iedere klasse es uutgespletst in meerdere subklassen omdat er versjkillende verbugiengn (subklasn ei'k z'ier genoemd) in voorkomn.
Klasse |
Subklasse (1) |
Werkwoorden |
Klasse 1 |
ie-ee-ee-ee |
bit'n (bijten), grip'n (grijpen), kik'n (kijken), rie(j)n (rijden), sjkien (schijnen), smit'n (smijten), snie(j)n (snijden), stign (stijgen), zwign (zwijgen) |
uu-ee-ee-ee |
bluuvn (blijven) |
Klasse 2a |
ie-oo-oo-oo |
bie(j)n (bied'n), giet'n (gieten), kiezn, riek'n (ruiken), sjkiet'n (schieten), vliegn, vriezn/vros/vroorn/gevrozzn (vriezen) |
ee-oo-oo-oo |
weegn (wegen) |
Klasse 2b |
uu-oo-oo-oo |
buugn (buigen), fluut'n, kruup'n, ontluuk'n, sluup'n, snuut'n, snuuvn, stuup'n, stuuvn, zuugn, zuup'n |
Klasse 3a |
ie-oe-oe-oe |
drienk'n (drinken), klienk'n (klinken), sjkienk'n (schenken), spriengn (springen), zienk'n (zinken), ziengn (zingen) |
i-oe-oe-oe |
bin (binden), vin (vinden) |
e-o-o-o |
berst'n (barsten), kremp'n (krimpen), terd'n (treden), trek'n (trekken) |
i-o-o-o |
vicht'n (vechten) |
u-o-o-u |
begun/begoste/begost'n/begun (beginnen) |
Klasse 3b |
e-ie-ie-o |
elp'n (helpen), werp'n (werpen) |
Klasse 4 |
ee-a-oa-oo |
breek'n (breken), neemn (nemen), spreek'n, steek'n, steeln |
o-a-oa-o |
komn/kwam/kwoamn/gekomn (komen) |
Klasse 5a |
ee-a-oa-ee |
eet'n, geevn (geven), leezn, geneezn, meet'n, vergeet'n |
i-a-oa-ee |
lign (liggen), zit'n (zitten) |
Klasse 5b |
ie-a-oa-ie |
zien/zag/zoagn/geziene (zien) |
Klasse 6 |
oa-oe-oe-oa |
groavn (graven), stoan/stond/stond'n/gestoan (staan), voarn |
oa-oe-oe-ee |
droagn (dragen), sloan (slaan) |
ei-oe-oe-oo |
zweirn (zweren) |
Klasse 7 |
oa-ie-ie-oa |
bloazn (blazen), goan/gienk/giengn/gegoan (gaan), loat'n (laten), sloap'n (slapen), voaln (vallen) |
oo-ie-ie-oo |
loop'n (loopn) |
oe-ie-ie-oe |
oen/ield/ield'n/goud'n (houden), roep'n (roepn) |
a-ie-ie-a |
angn/ienk/iengn/gangn (hangen), vangn/vienk/viengn/gevangn (vangen) |
(1) De sbuklasse toont de klankwijzigingen die optreden tussen infinitief - 3e p.ev. v.t. - 1e p.mv. v.t. - voltooid deelwoord.
- Voorbeeld voor geevn (geven, klasse 5a) : geevn - gaf - goavn - gegeevn --> subklasse = ee-a-oa-ee.
Probleemgevoln
- effn/ief/ievn/geheevn (heffen)
- worden/wierd/wierd'n/? (bestoa eigentlik nie echt int West-Vlams), moa kpeinze klasse 3b. Kiedekee wuk da m'ier over worden te zegn ein.
[bewerk'n] Zwakke werkword'n
|
speeln (spelen) |
moak'n (maken) |
ik |
spele |
moake |
gie |
speelt |
makt |
je/zie/'t |
speelt |
makt |
wider |
speeln |
moak'n |
gider |
speelt |
moakt |
zider |
speeln |
moak'n |
|
sp(j)eeln (spelen) |
moak'n (maken) |
ik |
sp(j)eelde |
moakte |
gie |
sp(j)eelde |
makte |
je/zie/'t |
sp(j)eelde |
makte |
wider |
sp(j)eeld'n |
moakt'n |
gider |
sp(j)eelde |
moakte |
zider |
sp(j)eeld'n |
moakt'n |
deelword |
gesp(j)eeld |
gemakt |
[bewerk'n] Specioale reekse
Infinitief |
1e p.e. v.t. |
deelword |
briengn (brengen) |
brochte |
gebrocht |
koop'n (kopen) |
kochte |
gekocht |
werk'n (werken) |
vrochte |
gevrocht |
zoek'n (zoeken) |
zochte |
gezocht |
[bewerk'n] Onregelmoatige werkword'n
|
ein (hebben) |
zin (zijn) |
goane (gaan) |
doene (doen) |
weet'n (weten) |
durvn (durven) |
kun (kunnen) |
meugn (mogen) |
moet'n (moeten) |
wiln (willen) |
-- (zullen) |
ik |
ei |
benne |
goa |
doe |
wete |
durve |
kunne, keune |
meuge |
moete |
wille |
(*) |
gie |
ei(t) |
zie, zit |
goa(t) |
doe(t) |
wit |
durf(t) |
kut |
mug(t) |
moe(t) |
wil(t) |
je/zie/'t |
ei(t) |
es |
goa(t) |
doe(t) |
wit |
durf(t) |
kut |
mug(t) |
moe(t) |
wil(t) |
wider |
ein |
zin |
goan |
doen |
weet'n |
durvn |
kun |
meugn |
moet'n |
wiln |
gider |
eit |
zit |
goat |
doet |
weet |
durft |
kut |
meugt |
moet |
wilt |
zider |
ein |
zin |
goan |
doen |
weet'n |
durvn |
kun |
meugn |
moet'n |
wiln |
(*) Kiedekee wuk da m'ier over zullen te zegn ein.
|
ein (hebben) |
zin (zijn) |
goane (gaan) |
doene (doen) |
weet'n (weten) |
durvn (durven) |
kun (kunnen) |
meugn (mogen) |
moet'n (moeten) |
wiln (willen) |
-- (zullen) |
ik |
a, adde |
woare |
gienge |
dee, deje |
wiste |
dierve, dorste |
koste |
mohte |
moste |
wilde |
zou |
gie |
a, ad |
woar(t) |
gienk |
dee |
wist |
dierf, dorst |
koste |
mochte |
moste |
wilde |
zou |
je/zie/'t |
a, ad |
wos |
gienk |
dee |
wist |
dierf, dorst |
koste |
mochte |
moste |
wilde |
zou |
wider |
an |
woarn |
giengn |
deen |
wist'n |
diervn, dorst'n |
kost'n |
mocht'n |
most'n |
wildn |
zoud'n |
gider |
ad |
woar(t) |
gienkt |
dee |
wist |
dierf(t), dorst |
koste |
mochte |
moste |
wilde |
zou(t) |
zider |
an |
woarn |
giengn |
deen |
wist'n |
diervn, dorst'n |
kost'n |
mocht'n |
most'n |
wildn |
zoud'n |
deelword |
ged |
gewist |
gegoan(e) |
gedoan(e) |
geweetn |
gedurfd |
gekut, gekund |
gemeugn |
gemoet'n |
gewild |
-- |
[bewerk'n] Umlaut bi 2e en 3e p.ev.
Int West-Vlams tridt er bie sommigste werkword'n umlaut[1] up bie den twid'n en derd'n persoon ienkelvoud. Da vin j'ook bie andere toaln were, lik int Duuts (ich spreche/du sprichst/er spricht).
Infinitief |
1e p.ev. |
2e p.ev. |
3e p.ev. |
Patroon |
Andere voorbeeldn |
bleit'n (wenen) |
ik bleite |
gie blet |
je blet |
ei-e-e |
greit'n (gekscheren, spotten) |
loop'n (lopen) |
ik lope |
gie lopt |
je lopt |
oo-o-o |
kook'n |
sloap'n (slapen) |
ik sloape |
gie slapt |
je slapt |
oa-a-a |
loat'n, moak'n |
snie(j)n (snijden) |
ik snie |
gie snidt |
je snidt |
ie-i-i |
giet'n (gieten), riejn (rijden), riek'n (ruiken), zwign (zwijgen) |
spreek'n (spreken) |
ik spreke |
gie sprikt |
je sprikt |
ee-i-i |
eet'n, geevn, meet'n, neemn, steek'n, weet'n, zeek'n (druipen, plassen) |
vreet'n (vreten) |
ik vrete |
gie vret |
je vret |
ee-e-e |
|
weun (wonen) |
ik weune |
gie wunt |
je wunt |
eu-u-u |
meugn (mogen) |
Eén van de verkloariengn iervoorn es datter int Oudnederlans en i stond in de letste lettergrepe. i en j zorgn dikkers voor e klankversjkuuvienge in de vorige lettergrepe, umlaut noemn ze datte. De vervoegienge van 't werkword givon (geven) bievoorbeeld kloenk in dien tid ezzo:
givon[2] (Oudnederlans voo geevn)
-----
ic givon
thu givis
he givit
wi gevon
gi gevet
sia gevunt
Int West-Vlams ei je dat ook bie de verkleenword'n van sommigste zelfstandige noamword'n.
[bewerk'n] 'worden' en 'zullen' int Vlams
- worden
- Da werkword es nooi nie gebruukt int West-Vlams, me gebruuk'n komn en zin in de plekke:
- - 't Goa sjko were komn. (Het zal mooi weer worden.)
- - Ge komt gie ziek zeker? (Word jij soms ziek?)
- - Da werkword es nooi nie gebruukt. (Dit werkwoord wordt nooit gebruik.)
- zullen
- Da werkword es ollene in den verleen tid gebruukt. In den teegnwordigen tid est oessan goane da me gebruuk'n, lik in:
- - 't Goa noaste weke were rein. (Het zal volgende week weer regenen.)
[bewerk'n] Trap'n van vergelikienge
steln |
vergroddern |
overtrefn |
goe(d) (goed) |
beetr |
best |
slicht (slecht) |
slichter |
slichtst |
oge (hoog) |
ogger |
ogst |
l(j)ege (laag) |
l(j)eger |
l(j)eegst |
vele (veel) |
meer |
meest |
letter (weinig) |
minder |
mi(n)st |
groot, grôot (groot) |
grodder |
grotst |
kl(j)ene (klein) |
kl(j)inder |
klêest, klinst |
verre (ver) |
vodder |
vodst, verst |
dichte (dichtbij) |
noader |
noast |
zere (vlug) |
zidder |
zidst |
troage (traag) |
troager |
troagst |
[bewerk'n] Verkleenword'n
Verkleenword'n mak je deur an 't zelfstandig naamword ienkelvoud en tje toe te voegen, 't es ol.
broek/broektje, uus/uzetje (broek, huis)
Int West-Vlams tridt er soms umlaut[1] up bie bepoalde verkleenword'n.
and/endje, latte/letje-latje (hand, lat)
kleen/klintje, strepe/striptje (kleine, streep)
stroate/stretje-stratje (straat)
peird/perdje (paard)
kin/kiendje, zwin/zwientje (kind, zwijn)
mond/moendje, ond/oendje (mond, hond)
boom/bomtje (boom)
kleur/klurtje, eure/urtje (kleur, uur)
vier/virtje (vuur)
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
(j)een |
tw(j)ee |
dr(j)ie |
viere |
vuve |
zesse |
zeevn |
achte |
nege |
tiene |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
elve, evve |
twouve, twove |
dertiene |
v(j)eertiene |
vichtiene, viftiene, vuftiene |
zestiene |
zeevntiene |
achttiene |
neegntiene |
twintig |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
100 |
1000 |
1 000 000 |
1 000 000 000 |
dertig |
v(j)eertig |
vichtig, viftig, fuftig |
tsjestig |
tsjeevntig |
tachntig |
tneegntig |
onderd |
duusd |
e miljoen |
e miljerr, e miljar |
[bewerk'n] Cifers in de reke
|
1e |
2e |
3e |
4e |
5e |
6e |
7e |
8e |
9e |
10e |
ev.m. |
(j)eerst'n |
twid'n |
derd'n |
vierd'n |
vuufd'n |
zesd'n |
zeevstn |
ach(t)stn |
neegnst'n |
tienst'n |
ev.v. /ev.o. /mv. |
(j)eerste |
twidde |
derde |
vierde |
vuufde |
zesde |
zeevnste |
ach(t)ste |
neegnste |
tienste |
|
11e |
12e |
13e |
14e |
15e |
.. |
20e |
30e |
40e |
.. |
ev.m. |
elfst'n, efst'n |
twoufst'n, twoofst'n |
dertiest'n |
v(j)eertienst'n |
vichtienst'n, viftiest'n, vuftiest'n |
.. |
twintigst'n |
dertigst'n |
v(j)eertigst'n |
.. |
ev.v. /ev.o. /mv. |
elfste, efste |
twoufste, twoofste |
dertie(n)ste |
veertienste, vjeertieste |
vichtie(n)ste, viftieste |
.. |
twintigste |
dertigste |
v(j)eertigste |
.. |
- ↑ 1.0 1.1 Umlaut is het verkleuren van de beklemtoonde vocaal (vaak a → e, e → i) onder invloed van de volgende vocaal of halfvocaal (meestal i of j).
- ↑ Overhenoomn van Verbix