Jesus van Nasaret

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Die neutraliteit van hierdie artikel (of dele daarvan) word tans betwis. Sien gerus die besprekingsbladsy.

Hierdie artikel behandel die historiese figuur Jesus van Nasaret in die geskiedkundig-kulturele konteks van sy tyd en sy invloed op die destydse religieuse strominge, asook vroeë Christelike sienings van sy lewe en spirituele boodskap. Dit sal noodwendig slegs op wetenskaplike bronne en interpretasies kan steun. Sien asseblief die artikel Jesus van Nasaret (tradisioneel-Christelike benadering) en Jesus van Nasaret (Gnosties-Christelike benadering) vir suiwer teologiese benaderings volgens die Christelike hoofstromings.


'n Fiktiewe portret van Jesus Christus uit die Hagia Sophia-kerk in Konstantinopolis (die huidige Istanboel, 1280)
'n Fiktiewe portret van Jesus Christus uit die Hagia Sophia-kerk in Konstantinopolis (die huidige Istanboel, 1280)

Jesus van Nazaret (Grieks Ἰησοῦς Iēsoûs, Aramees ישוע Jesjoea of Jesjoe), ook Jesus die Nasarener of Jesus Christus genoem, is waarskynlik tussen 7 en 4 v.C. in Bethlehem of Nazaret gebore en in 30, 31 of 33 in Jerusalem oorlede. Hy is die sentrale figuur in die Christendom. Volgens die Christendom het Jesus uit die dood opgestaan en is hy die Messias.

Die Nuwe Testament (NT) van die Bybel verkondig Jesus as die Christus (Grieks Christos, letterlik "die Gesalfde" of Messias) en die Seun van God. Die Nuwe Testament is naas 'n aantal apokriewe skrifte en nie-Christelike aantekeninge die historiese hoofbron van religieuse en wetenskaplike kennis oor sy lewe, en geskiedkundiges het hieruit die hooftrekke van sy werking gerekonstrueer.

Jesus was volgens hierdie bronne 'n Jood uit Galilea en het vanaf die jaar 28 as 'n rondtrekkende bedienaar in die gebied van die huidige Israel en die Wes-Jordaanland opgetree. Hierdie tyd was een van die moeilikste in die geskiedenis van die Joodse volk, en baie Jode het destyds verwag dat die Ryk van God nog in hulle leeftyd sou kom. Jesus het sy landgenote opgeroep tot bekering, maar anders as baie onrusstokers van daardie tyd het hy nie by die politieke sake van die dag ingemeng en dus ook nie die Romeinse heerskappy oor sy land en volk bevraagteken nie. Nogtans is hy enkele jare later deur die Romeine gekruisig.

Jesus het steeds as 'n Joodse leerkrag opgetree, maar sy werking was die beginpunt van 'n nuwe wêreldsgodsdiens, die Christendom. Sy religieuse, kulturele, politieke en persoonlike invloed is egter nie tot die Christelike sfeer beperk nie.

Die titel Christus (Christos) kom van die Griekse vertaling van die Hebreeuse woord Messias (Messiah) af wat gesalfde beteken. Die titel is deur sy volgelinge gebruik wat Hom as die gesalfde van die Here (JHWH) gesien het.

Oor die lewe en uitsprake van Jesus bestaan daar uiteenlopende opvattings. Sy dood aan die kruis en sy beweerde opstanding is misterieus en tans nie verifieerbaar nie. Die dogma van sy "soenoffer" en "goddelikheid" is eers ná sy dood ontwikkel, en verskeie gelowe beweer dat hy sy kruisiging oorleef het.

Jesus se geboorte word jaarliks op 25 Desember as Kersdag gevier, alhoewel die presiese dag van sy geboorte nie bekend is nie en hierdie datum in die Romeinse Ryk net gebruik is om 'n nie-Christelike feesdag te vervang. Sy geboortejaar dien as die basis vir die moderne Christelike kalender en tydrekening, ofskoon navorsers tans aanneem dat die vroeë berekeninge nie juis was nie en Jesus in die tydperk tussen 4 v.C. en 7 v.C. gebore is. Die datum van sy kruisiging word deur Christene as Goeie Vrydag en sy beweerde opstanding as Paasfees gevier.

Inhoud

[wysig] Die ontleding van die geskiedkundige bronne

Jesus van Nasaret het self geen geskrewe werke nagelaat nie. Die huidige kennis oor sy persoon is byna uitsluitlik uit antieke bronne afkomstig wat eers sowat twintig jaar of later na sy dood geskryf is. Die tekste van die Nuwe Testament word deur navorsers krities ontleed, maar dit is natuurlik duidelik dat hulle skrywers eerder die destydse geloof wou vestig as noukeurige geskiedkundige bronne saamstel.

[wysig] Nie-Christelike bronne

'n Klein aantal Joodse, Romeinse en Griekse geskiedskrywers verwys na Jesus, maar beperk hulle meestal tot sy teregstelling en verstrek geen besonderhede oor sy lewe of sy sendingwerk nie. Baie van hierdie bronne is omstrede en moontlik aanhalings van ander tekste.

Die Joodse geskiedskrywer Flavius Josephus berig in sy Antiquitates Judaicae (Ant. 20,200) van die teregstelling van Josephus en vermeld terloops dat hierdie man die broeder van Jesus was, wat ook Christus genoem word (Ant. 20,200). Baie navorsers beskou hierdie aanmerking as die eerste nie-Christelike verwysing na Jesus, terwyl ander deskundiges betwyfel dat 'n Joodse historikus Jesus as Christus sou beskryf het. Ook Josephus se tweede verwysing na Jesus in die Testimonium Flavianum (Ant. 18,63f) word dikwels as 'n latere Christelike byvoeging beskou - die Romeinse tekste is immers deur die eeue heen gekopieer en heel waarskynlik verander. Nogtans vermoed sommige navorsers dat daar 'n outentieke kern bestaan wat hulle probeer rekonstrueer.

Die Romeinse geskiedskrywer Tacitus berig omtrent 117 in sy Annales (boek XV, 44[1]) van sogenaamde "Chrestianers", wat deur keiser Nero verantwoordelik gemaak is vir die brandramp in Rome in die jaar 64. Hy skryf verder:

"Die man, waarvan hierdie benaming afgelei is, Christus, is gedurende die heerskappy van Tiberius op bevel van die prokurator Pontius Pilatus tereggestel. Hierdie verderflike bygeloof was destyds voorlopig onderdruk, maar het later opnuut na vore gekom en nie net in Judea uitgebrei nie, maar ook in Rome, waar alle gruwels en afskuwelikhede van die hele wêreld saamkom en uitgeoefen word."

Dit is egter nie duidelik of die verwysing na Christus in hierdie berig op onafhanklike Romeinse bronne of moontlik reeds op Christelike oorlewerings baseer. 'n Steentafel, wat in 1961 in Caesarea ontdek is, bevestig dat Pontius Pilatus slegs die amp van prefek beklee het - Tacitus se berig is dus tenminste gedeeltelik twyfelagtig.[1]

Suetonius skryf omtrent 120 in sy biografie oor keiser Claudius (hoofstuk 25, 4[2] dat die heerser die Jode, wat deur ene Chrestos opgestook was, voortlopend onrus veroorsaak het en uit Rome verdryf is (49). Dit is nie bekend of die naam Chrestos na Jesus verwys nie.

Ander berigte is deur Plinius die Jonge, die andersins onbekende Siriese Stoïsyn Mara bar Sarapion en Joodse rabbyne oorlewer. Hierdie skrywers verwys egter net terloops of op 'n polemiese manier na Christelike oorlewerings wat aan hulle bekend was.

[wysig] Christelike bronne

'n Vroeë Christelike uitbeelding van Jesus as die Goeie Herder (4de eeu)
'n Vroeë Christelike uitbeelding van Jesus as die Goeie Herder (4de eeu)

As 'n primêre bron word veral die vier evangelies van die Bybelse kanon, die briewe van Paulus en sommige apokriewe tekste ontleed. Hierdie bronne is deur Christene van meestal Joodse afkoms geskryf wat van Jesus se opstanding oortuig en nie van plan was om biografieë te skryf nie, maar eerder religieuse tekste waarin hulle Jesus as die Messias vir hulle tyd verkondig het. Die Christelike bronne se geskiedkundige betroubaarheid is al vanaf die begin van die moderne navorsing oor die Nuwe Testament omstrede.

Die drie sinoptiese evangelies is waarskynlik eers na die Joodse opstand teen die Romeine (66-70) neergeskryf, aangesien hulle opmerkings oor die vernieling van die tempel in Jerusalem maak (Markus 13,2; Matteüs 22,7; Lukas 19,43). Moontlik het geeneen van die skrywers Jesus in lewe persoonlik geken nie. Dit geld moontlik nie vir die Evangelie volgens Johannes nie; daar word selfs vermoed dat hierdie teks deur Maria Magdalena geskryf is.[2]

Volgens die deur baie navorsers aanvaarde twee-bronne-teorie het die skrywers van die Evangelies volgens Matteüs en Lukas reeds die teks van die Evangelie van Markus geken of oor 'n teksontwerp daarvan beskik. Hiervan het hulle die komposisie en die meeste tekste oorgeneem, alhoewel hulle die tekste wél by hul eie teologiese opvattings aangepas het. Hulle het daarnaas 'n bron met redes en spreuke van Jesus bewerk en in hulle evangelies ingevoeg. Hierdie bron is waarskynlik voor die Joodse Oorlog van die jaar 70 neergeskryf.[3] Soortgelyke spreuke van Jesus is daarnaas ook deur die Siriese gemeentes versamel en later in die Evangelie van Thomas neergeskryf. Hierdie materiaal is in die dekades ná Jesus se dood deur lede van die eerste generasie Christene oorlewer (Lukas 1,2). Die vroegste gedeeltes van die tekste kan moontlik op Jesus se volgelinge teruggevoer word en sodoende oorspronklike dele van Jesus se redes bevat.

Talle besonderhede soos die geboorte van Jesus is egter net religieuse digkuns volgens die Oosterse tradisie: Die geboortes van buitengewone mense is in die plaaslike verhale steeds deur ongewone verskynsels en gebeurtenisse gekenmerk. Die Duitse navorser Gerd Theißen noem hierdie versonne gegewens "analogiese fantasie". Hulle kom reeds in die biografieë van Egiptiese en Babiloniese heersers asook in die Griekse mitologie voor.

Die sinoptiese en apokriewe evangelies vermeng in hulle literêre styl oorlewerings en herinneringe van ooggetuies, 'n simbolies-religieuse interpretasie van Jesus se lewe en teologiese konstruksies. Aangesien navorsers oor 'n groot aantal destydse Romeinse bronne beskik, kan daar na verskillende bewerings verwys word wat nie deur die Romeinse geskiedskrywing en praktyke gestaaf word nie:

  • Die belasting van burgers is nooit in hulle geboortestad beraam nie - die reis wat Josef en Maria van Nasaret in Galilea na Bethlehem in Judea volgens die evangelie van Lukas onderneem het is versonne sodat die gebeurtenis by die profesie van die Hebreeuse Skrifte gepas het. Daar was dus ook geen ster van Bethlehem, geen krip en geen wyse manne uit die ooste nie.
  • Augustus het nooit 'n belasting in die hele land laat beraam nie - daar is egter wél in die jaar 6 'n sensus in Judea, Samaria en Idumea deurgevoer. Maar koning Herodes was op daardie tydstip al tien jaar dood en kon anders as ons die evangelis Lukas wil wysmaak geen babas laat doodmaak om die verwagte Messias uit die weg te ruim nie.[4]

[wysig] Die historiese Jesus

Maria Magdalena - die vroulike apostel aan wie Jesus die meeste van sy esoteriese leerstellings toevertrou het. In die ortodoks-Christelike teologie is sy eeue lank as 'n "hoer" voorgehou. Kritiese navorsers het haar egter as die "Heilige Gees" of dryfkrag agter Jesus van Nasaret geïdentifiseer wat 'n groot invloed op die vroeë Christendom uitgeoefen het. Maria Magdalena het Jesus voor sy dood gesalf en sodoende volgens sommige wetenskaplikes blykbaar die misterieuse ritueel van Heilige Huwelik met hom voltrek. Haar rol as die eerste verkondiger van sy "opstanding" is egter onbetwisbaar, en daar word vermoed dat sy die skrywer van die Evangelie volgens Johannes was - 'n teks wat in sy boodskap duidelik van die ander drie sinoptiese evangelies verskil
Maria Magdalena - die vroulike apostel aan wie Jesus die meeste van sy esoteriese leerstellings toevertrou het. In die ortodoks-Christelike teologie is sy eeue lank as 'n "hoer" voorgehou. Kritiese navorsers het haar egter as die "Heilige Gees" of dryfkrag agter Jesus van Nasaret geïdentifiseer wat 'n groot invloed op die vroeë Christendom uitgeoefen het. Maria Magdalena het Jesus voor sy dood gesalf en sodoende volgens sommige wetenskaplikes blykbaar die misterieuse ritueel van Heilige Huwelik met hom voltrek. Haar rol as die eerste verkondiger van sy "opstanding" is egter onbetwisbaar, en daar word vermoed dat sy die skrywer van die Evangelie volgens Johannes was - 'n teks wat in sy boodskap duidelik van die ander drie sinoptiese evangelies verskil
Die lyde van Jesus op die kruisweg. Basiliek Notre-Dame de la Garde, Marseille (Frankryk)
Die lyde van Jesus op die kruisweg. Basiliek Notre-Dame de la Garde, Marseille (Frankryk)

Sedert die jaar 63 v.C. was Palestina deur die Romeine beset, maar die Romeinse troepe was merendeels langs die grens met die Persiese Ryk gestasioneer. Koning Herodes, wat deur die Romeine as plaaslike heerser benoem was, is in die tyd van Jesus se geboorte oorlede, en nadat die troonopvolging omstrede gebly het, is die gebied deur politieke onluste geteister.

In die 1ste eeu was die Joodse religie veral deur die groot aantal bewegings gekenmerk wat teen mekaar gebaklei het. Die mees invloedryke van hierdie groepe was die Fariseërs, Sadduseërs en die Esseners. Eersgenoemde groep het die meeste skrifgeleerdes ingesluit en die wet van Mose en die mondelinge oorlewerings, wat daaruit voortgespruit het, sentraal gestel. Hulle het daarop gedring dat die Joodse volk in afsondering van ander nasies en gelowe moes leef.

Daarenteen het die Sadduseërs die tradisionele leerstellings van 'n Messiaanse ryk afgekeur en was ook nie gekant teen vreemde kulturele invloede nie.

Die Esseners het 'n soort asketiese kommunisme verwesenlik en in afgeleë gebiede gewoon. Hulle was voorstanders van die selibaat, en hulle geloof het gemeenskap van goedere en gemeenskaplike heilige maaltye ingesluit.

Jesus is in die plattelandse gebied van Galilea naby die Meer van Genesaret gebore, wat destyds vanweë sy vrugbare landbougrond een van die mees digbevolkte gebiede in die Romeinse Ryk met sowat 'n kwart miljoen inwoners was, en het hier ook die grootste deel van sy lewe deurgebring. Hy was in sy laat 20's toe hy sy sendingwerk begin het.

Vanuit 'n destydse Joodse perspektief was Jesus van Nasaret, wat aanvanklik in Galilea gepredik het, net nog 'n leraar of rabbi wat in die land rondgetrek het om sy eie persoonlik oortuigings en geloof bekend te maak. Nogtans was die radikale erns waarmee Jesus sy sendingwerk deurgevoer het destyds opspraakwekkend. Hy het self geen geskrewe werke agtergelaat nie, maar die kerngedagtes van sy leerstellings is aan die hand van vroeë Christelike evangelies en apostelbriewe, wat sedert die jaar 50 geskryf is, deur navorsers gerekonstrueer:

  • Jesus het net soos die Fariseërs aan die nabyheid van die koninkryk van God geglo. Hierdie geloof was die dryfkrag agter sy sendingwerk.
  • Jesus het die totale oorgawe aan God as die sentrale beginsel van die Joodse geloof gepredik.
  • Jesus het na die oneindige genade van God verwys en die verlossing deur die opoffering van sy seun gepredik.
  • Om sy genade deelagtig te word sou mense hul lewens radikaal moet verander. Geestelike ommekeer en boetedoening was net soos naasteliefde sleutelwoorde van Jesus se oortuigings. Die konsekwentheid van sy naasteliefde het Jesus in sy beroemde "Bergrede" verduidelik.
  • Die liefde van God maak alle mense vry en sluit selfs sondaars en misdadigers in.

In teenstelling met die meeste destydse Joodse groeperings was Jesus se boodskap en sendingwerk veral op die "buitestanders" van die samelewing gemik - armes, weduwees, "sondaars" en ander mense wat verneder is.

Die Bergrede (Carl Heinrich Bloch, 19de eeu)
Die Bergrede (Carl Heinrich Bloch, 19de eeu)

Dit was net hierdie soort mense wat Jesus na sy sendingwerk van sowat een jaar vir 'n laaste keer met sy boodskap gekonfronteer het. Toe hy in die jaar 30 met sy volgelinge na Jerusalem getrek het, die politieke en religieuse sentrum van die Jode, was hy van plan om die Joodse religieuse outoriteite te laat beslis oor sy beweging en volgens die vier Bybelse evangelies ook bewus van die moontlike gevolge van hierdie voorneme.[5].

Sy intog in Jerusalem was triomfantelik. Jesus het by die tempelplein opgedaag en die handelaars en geldwisselaars wat daar besig was uitgejaag. Dit is deur die Sanhedrin, die Joodse Raad wat verantwoordelik was vir regsprak en as geestelike leierskapsliggaam gedien het, as 'n verdere provokasie beskou, en hulle het besluit om van Jesus nog voor die Passahfees ontslae te raak.

Dit was sy volgeling Judas wat die Raad van Jesus se rusplek in Getsemane in kennis gestel het, en Jesus is vervolgens in hegtenis geneem. Weens sy Messiaanse sendingwerk is hy hier ter dood veroordeel en waarskynlik op 7 April 30 gekruisig.

[wysig] Die vroeë Christendom

Jesus se aanhangers het eers na sowat veertig jaar begin om sy woorde neer te skryf. In hierdie tydperk het hulle hul geloof op mondelinge oorlewerings gevestig en hulle opinies gevorm oor die betekenis van Jesus se lewe en dood. Die evangelies verteenwoordig dus persoonlike waarnemings en interpretasies van die gebeurtenisse wat op verskillende gesigspunte berus.

Die figure van die Nuwe Testament was almal Jode, maar nogtans was hierdie geloof net 'n oorkoepelende naam vir 'n groot verskeidenheid kulte, sektes, profete, rabbyne en leraars wat deur Griekse en Romeinse filosofieë beïnvloed was. Die Joodse gemeentes in gebiede soos Egipte, Sirië, Griekeland en ander dele van die Romeinse Ryk het hul eie tradisies gehandhaaf, maar steeds ook elemente van die plaaslike beskawings en gelowe met hul eie religie versmelt.

Ofskoon Jesus se boodskap radikaal was, is dit deur sy tydgenote nie as 'n skokwekkende nuwe geloofsrigting ervaar, en aanvanklik was daar geen spesifieke Christelike gemeenskap nie, maar eerder 'n groep van Jode wat met hulle geloof geleidelik van die tradisionele Joodse godsdiens begin wegbeweeg het. Sommige van hulle het Joodse tradisies soos die besnyding van manlike baba's, Joodse rituele en spysvoorskrifte steeds bewaar. Die oortuiging dat Jesus die seun van God en die Verlosser sou wees, was egter onversoenbaar met die Joodse geloof.

[wysig] Jesus se wonderdade

Jesus wek Lasarus van die "dooies" op (Giotto di Bondone, 1267-1337, Scrovegni-kapel in Padua, Italië)
Jesus wek Lasarus van die "dooies" op (Giotto di Bondone, 1267-1337, Scrovegni-kapel in Padua, Italië)

Die Christelike oorlewerings berig van 'n aantal wonderdade wat Jesus gedoen het, en in die gebiede wat deur die Bybel en Christelike kultuur sterk beïnvloed is het mense hierdie verhale as letterlike beskrywings aanvaar. Met die opkoms van die rasionalisme en skeptisisme is die oorlewerings dikwels as bedrieglike byvoegsels in sy lewensverhale beskou.

As gevolg van uitgebreide moderne navorsing oor psigosomatiese geneeskunde aanvaar deskundiges dat die Bybelse verhale moontlik na outentieke gevalle van geloofgenesing kan verwys. Jesus het veral mense genees wat in die geloof verswak het. Daar bestaan ook die moontlikheid dat die wonderdade as allegoriese elemente gebruik is wat na die heerlikheid van God en sy komende koninkryk verwys het.

[wysig] Opwekking van dooies

Volgens die Christelike leerstellings is dit onwaarskynlik dat dooies al voor Jesus se eie "opstanding" opgewek is. Die skrywer Jacques Bergier verwys na die geheime kulte en rituele wat destyds in die Heilige Land beoefen is.[6] Nuwelinge is deur middel van 'n inisiasie tot hierdie geheime groepe toegelaat, en dikwels het mense op 'n simboliese manier van hulle ou lewens afskeid geneem deur hul eie "dood" in 'n ritueel te beleef. Hierdie ritueel was uiters realisties - die "oorledene" is met die sidon, die tradisionele lykdoek, omwikkel en soms ook in 'n rituele grafkamer "ter ruste gelê". Soortgelyke rituele kom nog steeds voor in geheime groepe soos byvoorbeeld die Vrymesselaars. Die simboliese "dood" het ure of selfs enkele dae geduur. Die toelating tot die gemeenskap is daarna as 'n "opstanding van die dooies" gevier.

Die Evangelie volgens Johannes bevat 'n verraderlike sin:
En Thomas, wat Dídimus genoem word, sê vir sy mededissipels: Laat ons ook gaan om saam met hom te sterwe. (Johannes 11, 16)
Baie Bybelvertalings gebruik 'n hoofletter in "hom", alhoewel dit nie by die konteks pas nie: Dit is duidelik dat Thomas saam met Lasarus wil sterf en dat hy nie die werklike dood bedoel nie - Lasarus leef nog. Dit gaan om sy oorgang na 'n hoër bewussynsvlak of om 'n ritueel waarmee hy tot 'n geheime kult toegelaat word.

[wysig] Homo-erotiese verhoudings

Ondersoek aangaande die moontlikheid van Jesus van Nasaret se homoseksuele gedrag was eeue lank 'n taboe. Die navorser professor Morton Smith het in 1958 in die klooster Mar Saba in Jerusalem 'n dokument ontdek wat as die handgeskrewe kopie van 'n brief van Clemens van Alexandrië geïdentifiseer is.[7] Die brief was gerig aan ene Theodorus en bevat aanhalings uit die Geheime Evangelie volgens Markus. Aangesien Clemens omtrent 175 na Alexandrië gekom het en die Geheime Evangelie waarskynlik in 125 ontstaan het, was hierdie teks moontlik al dekades lank aan die vroeë Christelike gemeentes bekend. Die geheime versie was langer as die teks wat uiteindelik by die Bybelse kanon gevoeg is en was gemik op Christene wat al lank gelowig was. Hierin word Jesus se volgelinge duidelik as 'n groep jong mans met homo-erotiese neigings beskryf.

"En hulle het na Bethanië gekom en 'n vrou ontmoet wie se broer oorlede was. Sy het op haar knieë neergeval en vir Jesus gesê: 'Seun van David, erbarm u oor my!' Maar die volgelinge het haar teruggewys. En Jesus het woedend geraak en met haar na die tuin gegaan waar die graf geleë was. Onmiddelik is daar 'n kreet uit die graf verneem. En Jesus het 'n stappie nader getree en die steen voor die ingang van die graf weggerol. En hy het na binne gegaan waar die jongeling gelê het, sy hand uitgestrek en hom aan sy hand omhoog gehef. Maar toe die jongeling hom bekyk het, het hy verlief geraak op hom en gesmeek dat hy by Jesus wil bly. En hulle het uit die graf gekom en na die jongeling se huis gegaan, want hy was welvarend. En ná ses dae het Jesus vir hom gesê wat hy moes doen, en saans het die jongeling na hom gekom, en hy het 'n linnedoek om sy naakte lyf gehad. En hy het daardie nag by hom gebly, want Jesus het hom die geheim van die Ryk van God geleer."[8]

Die Bybel bevat 'n ander homo-erotiese insident waarvan die konteks nou duidelik word:

  • (Markus 14:51) En 'n sekere jongman met 'n linnedoek om sy naakte lyf het Hom gevolg; en die jongmanne het hom gegryp;
  • (Markus 14:52) Maar hy het die linnedoek laat staan en naak van hulle weggevlug.

Die volgelinge van diep religieuse manne soos Johannes die Doper was steeds manlik, en hulle het vroue gewoonlik as onrein beskou[9]. Hierdie "onreinheid" is as aansteeklik geag, en mans wat deur 'n vrou genader is, was gevaarlik vir die ander mans in die groep. Jesus se volgelinge het uit hierdie kring gekom, en hulle het moontlik dieselfde homoseksuele gedrag getoon soos die volgelinge van Johannes.

Maar dit was Jesus se geliefde, Maria Magdalena, wat uiteindelik 'n ultimatum aan hom gestel het. Nadat hy tyd in die woestyn deurgebring het, het Jesus Johannes die Doper se groep verlaat en saam met sy eie volgelinge en Maria Magdalena rondgetrek. Volgens die Evangelie van Philippus was Maria Magdalena een van drie vroue "met wie die Here (Jesus)... altyd gewandel het: Maria, sy moeder, sy suster en Magdalena, wat sy geliefde (Grieks: kainos) was."

[wysig] Die Heilige Huwelik van Jesus en Maria Magdalena

En Jesus het ses dae voor die pasga na Betánië gekom waar Lasarus was, wat dood gewees het en wat Hy uit die dode opgewek het. Hulle het toe vir hom 'n maaltyd berei, en Martha het bedien; en Lasarus was een van die wat saam met Hom aan tafel was. En Maria het 'n pond egte, baie kosbare nardussalf geneem en die voete van Jesus gesalf en sy voete afgedroog met haar hare. En die huis is vervul met die reuk van die salf. (Johannes 12:1-3)

Welvarende vroue het in Jesus se tyd soms 'n klein fiool uit alabaster met kosbare nardusolie om hulle nek gedra. Die alabaster-fiool is stukkend geslaan sodra hulle mans oorlede was, en die vroue het die oorledene daarmee gesalf. Die verhaal in die Evangelie van Johannes toon ooreenkomste met die Hooglied van Salomo, 'n Hebreeuse weergawe van die Sumeriese erotiese gedig oor koning Dummuzi en Inanna. Net soos Jersus word Dummuzi gemartel, sterf en staan weer op. Die navorser Margaret Starbird het in haar boek The Woman With the Alabaster Jar na die parallele tussen Dummuzi en Jesus verwys.[10]

Die ritueel van die Heilige Huwelik was destyds 'n praktyk van die Hieros-Gamos-kult, waarby die Aarde se vrugbaarheid bewaar word deur die vereniging van die hemelse god met die godin van die Aarde. Die Heilige Huwelik is 'n ritueel wat reeds gedurende die bronstydperk in verskillende Europese en Oosterse beskawings, waaronder ook die Griekse, Minoïese en Egiptiese, voorgekom het. Jesus het die Laaste Nagmaal in Markus 2:19 self as 'n bruilof beskryf. Met haar salwing het Maria Magdalena waarskynlik die Heilige Huwelik met Jesus voltrek en hom tot Messias gesalf. Dit was blykbaar 'n ritueel waarmee hulle die Heilige Land wou verlos - en 'n gewaagde provokasie.

[wysig] Gnosties-christelike perspektief

Die Gnostisisme was een van die eerste beduidende religieus-wysgerige denkrigtings wat in die Christendom ontstaan het. Daar het egter 'n groot verskeidenheid van bewegings en groeperings bestaan. Die Gnostisisme is tegelykertyd 'n mistiese kosmologie en 'n soteriologie. Een van die belangrikste bewegings was die Middeleeuse Europese Kathare, en daar bestaan nog steeds Gnostiese Christelike kerke en bewegings soos byvoorbeeld die Ecclesia Gnostica Aeterna in Europa en die Ecclesia Gnostica in Los Angeles (VSA). Sien die hoofartikel oor Gnostisisme.

Jesus van Nasaret het waarskynlik opsetlik na Jerusalem gegaan om hier 'n einde aan sy stoflike lewe te maak en Judas gevra om sy aankoms bekend te maak en sy sendingwerk op 'n suiwer geestelike manier voort te sit. Dit was Maria Magdalena, 'n welvarende Joodse vrou, aan wie hy die meeste van sy leerstellings toevertrou het, wat as die eerste mens Jesus se opstanding verkondig het.

Dit is volgens Gnostiese leerstellings moontlik dat Jesus aanhanger van 'n soort dualistiese geloof was en die stoflike wêreld net as 'n skynbeeld van die geestelike skepping (die ware "koninkryk van God") beskou het. Hy het dus besluit om die bewys vir 'n geestelike voortbestaan te lewer. Maar in elk geval het sy boodskap ná sy dood steeds meer aanhangers gevind.

[wysig] Proto-ortodokse perspektief

Die terme proto-ortodoks en ortodoks verwys na die Christelike denkrigtings wat in die loop van die geskiedenis tot sy hoofstrominge ontwikkel het.

Die apostel Paulus van Tarsus (Albrecht Dürer)
Die apostel Paulus van Tarsus (Albrecht Dürer)

Toe die Christelike groeperings met ander religies in die Romeinse Ryk begin meeding het, is ook baie van Jesus van Nasaret se leerstellings "aangepas" om daarvan weer 'n tipiese Oosterse kult te maak. Hierdie proto-ortodokse rigting van die Christendom, waaruit die huidige Christelike geloof voortgespruit het, word deur mans soos Paulus verteenwoordig en het uiteindelik geseëvier. Met uitsondering van die Middeleeuse Kathaarse beweging het die Gnosties-christelike tradisies eeue lank verlore gegaan.

Net soos die Gnostisisme het ook die proto-ortodokse strominge, waaruit later geleidelik die meeste huidige Christelike groeperings ontwikkel het, Jesus se dood nie as 'n neerlaag beskou nie. Baie van die vroegste Christene in die gemeente van Jerusalem het geglo dat Jesus se wederkoms as die Messias en "Seun van die Mens" naby sou wees. Hulle het verwag dat hy sy werk sou voltooi en dat hy die regstreekse heerskappy van God oor die wêreld sou verwesenlik. Dit het nooit gebeur nie.

Dat die ortodokse rigting van die Chtistendom ondanks hierdie vergeefse hoop tot een van die grootste religies in die geskiedenis kon ontwikkel, was veral aan die sendingwerk en teologiese vernuf van Paulus, 'n bekeerde Jood, te danke. Hy het Jesus nooit persoonlik ontmoet nie, maar beweer dat die opgestane Jesus op die pad na Damaskus aan hom verskyn en hom die opdrag gegee het om die sendingwerk voort te sit.

As 'n mens wat diep verwortel was in die Joodse tradisies, het Paulus Jesus se lewe en leerstellings uit die perspektief van die Hebreeuse Skrifte se Messiasverwagting benader. Paulus se Christusbeeld verskil dus sterk van dié van sy apostels.[11]

Paulus staan bekend as die skepper van die fundamentele teologie en dogmatiek van wat later tot die Christendom se hoofstroming sou ontwikkel. Paulus het konsepte en denkbeelde van die Hebreeuse Skrifte (die Ou Testament van die Bybel) op Jesus begin toepas soos byvoorbeeld die gelykstelling van Abraham se soenoffer aan Jesus se dood aan die kruis. Daarnaas staan sy teologie aan die beginpunt van 'n ontwikkeling waarby mense Jesus van Nasaret, 'n Joodse leraar, begin vergoddelik het en hom as die Seun van God begin aanbid het. Die vergoddeliking van Jesus was 'n tipies Oosterse verskynsel wat ook in die wêreldlike sfeer voorgekom het en byvoorbeeld as 'n magsbasis vir die keisers van die laat-Romeinse Ryk gedien het.

Die idee van 'n soenoffer is deur baie Gnostiese Christene afgekeur en word nog steeds veroordeel weens sy sado-masogistiese trekke. Nogtans het die vergoddeliking van Jesus aanleiding gegee tot 'n vloedgolf van vreemde dogmas en konsepte.

Ná die einde van die groot teologiese stryd met die Gnostiese stroming het die vroeë kerk bepaalde norme begin vaslê, die tekste gekies wat as amptelike kanon sou dien (omtrent 180, insluitende die goedkeuring van die Ou Testament), die monargiese episkopaat volgens die teorie van die apostoliese benoeming en opvolging ingevoer en die demokratiese strukture van die eerste gemeentes ten gunste van 'n hiërargiese stelsel met biskoppe en priesters afgeskaf. Die 4de eeu was oorheers deur die teologiese stryd oor die wese van Jesus. Vroeë teoloë soos Arius het beweer dat Jesus deur God geskep is en van hom verskil (Ariaanse geloofsbelydenis). Later is dogmas ingevoer waarvolgens Jesus op God gelyk het (homoiusie).

Die Konsilie van Nicaea wat deur die Romeinse keiser Konstantyn die Groot in 325 byeengeroep is het die geloofsbelydenis volgens Athanasius amptelik aanvaar waarvolgens Jesus aan God gelyk sou wees (homusie). Dit was die eerste stap in die rigting van die nie-Bybelse "Drieënigheids-dogma".

Volgens die amptelike dogma is Jesus nou as die eniggebore seun van God en die Beeld van die onsienlike God beskou, wie se inkarnasie, dood en wederopstanding, die gawe van saligheid aan die wêreld besorg het. Hy word deur verskeie gelowe as 'n profeet beskou, insluitende die Islam, hoewel ander gelowe gewoonlik nie glo dat Jesus uniek goddelik was nie.

[wysig] Islamitiese perspektief

Jesus word in die Islamitiese tradisie hoog geag as 'n profeet wat die goddelike openbarings bevestig het. Die Koran verwys na sy wonderdade en die viering van die Eugaristie. Nogtans glo Moslems nie dat Jesus aan die kruis gesterf het nie, aangesien hulle nie die dogma van 'n soenoffer aanvaar nie en die kruisiging dus ook geen doelwit sou kon bereik het nie. Volgens Islamitiese oorlewerings het iemand anders as Jesus aan die kruis gesterf, of hy het sy kruisiging oorleef. Moslems glo dat Jesus ná die einde van hierdie wêreld en tyd as regter van die volke sal verskyn.

[wysig] Jesus as Messias en Oosterse godheid in die proto-ortodokse teologie

Die leerstelling van 'n goddelike "drieëenheid" word nie eksplisiet deur die Bybelse geskrifte gesteun nie. Die nie-Gnostiese stromings van die Christendom het hier vermoedelik die Oosterse kult van goddelike triades oorgeneem: Osiris (middel), Isis en Horus, die "heilige familie" van die Egiptiese Isis-Osiris-kult
Die leerstelling van 'n goddelike "drieëenheid" word nie eksplisiet deur die Bybelse geskrifte gesteun nie. Die nie-Gnostiese stromings van die Christendom het hier vermoedelik die Oosterse kult van goddelike triades oorgeneem: Osiris (middel), Isis en Horus, die "heilige familie" van die Egiptiese Isis-Osiris-kult

Volgens die Paulinies-ortodokse tradisie was Jesus die Messias en die Seun van God. Deur sy marteldood sou hy die mensdom verlos het van die sogenaamde erfsonde. Jesus het volgens die evangelies beloof dat hy die Heilige Gees sou stuur. Ná sy opstanding en hemelvaart is die Heilige Gees uitgestort op die Pinksterfees.

Die meerderheid van die Joodse bevolking het Jesus om verskillende redes nie as Messias aanvaar nie. Die destydse religieuse propaganda van Joodse Christene het dus geprobeer om 'n aantal goddelike attribute aan Jesus toe te skryf, en dit is opvallend dat hierdie attribute almal aan ou Oosterse kulte en religies ontleen is. Ou mitologiese motiewe soos die maagdelike geboorte, die nagmaal met brood en wyn (waarby die brood die vleis en die wyn die bloed van die godheid versinnebeeld), die dood en wonderbaarlike opstanding van die godheid is deur die Christelike skrywers aan die ou misteriese religies van die Ooste ontleen.[12] Vanweë die gewildheid van Oosterse kulte in die destydse Romeinse Ryk was dit 'n logiese stap om die proto-ortodokse teologie by die smaak van die dag aan te pas.

[wysig] Ooreenkomste met die Osiris-Dionysos-kult

In hul werk The Jesus Mysteries: Was the "Original Jesus" a Pagan God? ondersoek Timothy Freke en Peter Gandy die moontlikheid dat die Bybelse Jesus-verhaal aan die hoogs ontwikkelde spirituele mites van die antieke oudheid ontleen is en vergelyk Jesus se beweerde biografie met motiewe in die Osiris-Dionysos-verhaal.

  • Osiris-Dionysos is net soos Jesus die vleesgeworde "Seun van God" en verlosser, wat deur God geskep is.
  • Sy vader is God, sy moeder 'n sterflike maagd.
  • Hy is op 25 Desember voor die oë van drie herders in 'n stal of skuilplek gebore.
  • Sy aanhangers kry die moontlikheid om deur 'n rituele doop 'n nuwe lewe te begin.
  • Tydens 'n bruilof verander hy water in wyn.
  • Tydens sy triomftog ry hy op 'n donkie die stad binne, en die skare verwelkom hom met swaaiende palmtakke ('n simbool van oorwinning).
  • Hy is in die Paastyd oorlede, en sy dood is 'n soenoffer vir die sondige wêreld.
  • Ná sy dood daal hy neer na die hel (of doderyk).
  • Op die derde dag staan hy op uit die dood en vaar hy op na die hemel.
  • Sy aanhangers wag op sy wederkoms as Regter op die Jongste Dag.
  • Sy dood en sy opstanding word tydens die rituele Avondmaal met brood en wyn gevier, waarby die brood sy vlees en die wyn sy bloed versinnebeeld.[13]

[wysig] Ander vroeë sienswyses: Ebioniete, Gnostici, Marcioniete en Montaniste

'n Aantal vroeë Christelike groepe het Jesus nie volgens die Paulinies-ortodokse teologie as godheid begin aanbid nie.

  • Die Ebioniete, 'n vroeë Joods-Christelike gemeenskap, het Jesus as die laaste profeet en Messias erken. Hulle het geglo dat Jesus die natuurlike seun van Maria en Josef was en die dogma van 'n maagdelike geboorte dus afgekeur. Die Ebioniete was adopsioniste en het Jesus nie as goddelik beskou nie, maar beweer dat hy by sy doop die seun van God geword het. Hulle het die briewe van Paulus verwerp en dit duidelik gestel dat Jesus streng gehoorsaam aan die Mosaïese wet was en sy volgelinge opgeroep het om dieselfde te doen. Hulle het Jesus se kruisiging egter as die laaste offer beskou en dus geglo dat diereoffers nou oorbodig was. Sommige Ebioniete was gevolglik vegetariërs en het ook Jesus en Johannes die Doper as sulks beskou.[14]
  • Volgens die Gnostisisme het Jesus oor geheime kennis ("gnosis") van die geestelike wêreld beskik wat as noodsaaklik geag word vir die verlossing van 'n mens.[15] Terwyl sommige Gnostici aanhangers van doketisme was, het ander geglo dat Jesus 'n mens was wat gedurende sy doop deur die gees van die Christus besiel is.[16] Baie Gnostici het geglo dat Christus 'n Aeon (of "gepersonifiseerde tydperk") sou wees wat gestuur was deur 'n hoër godheid as die Demiurg, die skepper van die stoflike wêreld. Die Gnostici het die Griekse skrifte van die Nuwe Testament by voorkeur as allegories beskou, en sommige het ook Jesus self as 'n allegorie geïnterpreteer. Hulle het daarnaas 'n aantal ander tekste gebruik wat nie by die Bybelse kanon ingesluit is nie.
  • Die Marcioniete was 2de eeuse nie-Joodse aanhangers van die Christelike teoloog Marcion van Sinope, wat as die seun van die plaaslike biskop gebore is. Hulle het geglo dat Jesus die Hebreeuse Skrifte verwerp het of dat ten minste dele daarvan onversoenbaar met sy leerstellings was.[17] Marcion het - na aanleiding van Paulus se onderskeiding tussen die "Wet" (Ou Testament) en die "Evangelie" (Nuwe Testament) - 'n duidelike teenstelling tussen die wraaksugtige God van die Ou Testament en die liefderyke God van Jesus gesien en besluit dat die Joodse God en Jesus twee afsonderlike godhede was. Net soos sommige Gnostici het die Marcioniete die Joodse God as die bose skepper van die wêreld beskou en Jesus as die verlosser van die stoflike wêreld. Hulle het ook beweer dat Jesus nie menslik was nie, maar eerder 'n volledig geestelike wese. Sy stoflike liggaam - en gevolglik ook sy kruisiging en dood - was goddelike illusies. Marcion was ook die eerste bekende vroeë Christen wat 'n Bybelse kanon geskep het, met tien Paulus-briewe en sy eie weergawe van die evangelie volgens Lukas (moontlik sonder die eerste twee hoofstukke van die moderne versie en sonder Joodse verwysings.[18], asook sy verhandeling oor die "Antitese" tussen die Ou en die Nuwe Testament. Weens die teenstrydighede tussen die kanonieke evangelies en sy eie Christelike geloofstelsel het Marcion die tekste "bewerk" en verwysings na Jesus se geboorte verwyder. Marcionisme is deur die proto-ortodokse stroming as kettery verdoem, maar sy magtige teenkerk het tot in die 6de eeu bestaan. Die kerk het baie van sy leerstellings verander en nader beweeg aan die Gnostiese stromings.
  • Die Montaniste van die 2de eeu en Sabellius (3de eeu) het geleer dat die Drieënigheid nie drie persone sou verteenwoordig nie, maar een enkele persoon wat op drie wyses "verskyn".

[wysig] Die name en titels van Jesus

  • Persoonlike naam
  • Christus
  • Ander titels
    • Seun van God
    • Seun van die Mens
    • Koning
    • Priester
    • Profeet
    • Wonderbaar
    • Raadsman
    • Sterke God
    • Ewige Vader
    • Vredevors ... Sien Jesaja 9:5 - 1953 vertaling
    • Die Alfa en die Oméga die begin en die einde
    • Die Almagtige ... Sien Openbaring 1:8 - 1953 vertaling
    • Engel van die verbond ... Sien Maleagi 3:1 - 1953 vertaling
    • Die weg en die waarheid en die lewe ... Sien Johannes 14:6 - 1953 vertaling
  • Oorsprong van Sy naam
    • Hy het dit geërf ... Sien Hebreërs 1:4 - 1953 vertaling

[wysig] Sien ook

[wysig] Verwysings

  1. Stern, nommer 52, 18 Desember 2002: Jesus: Was Forscher heute wissen. Bl. 50
  2. Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
  3. Theißen, Gerd en Merz, Annette: Der historische Jesus. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht 1997, bl. 44
  4. www.stern.de: Jesus - Die Wahrheit hinter der Legende
  5. Schoeps, Hans-Joachim: Ein weites Feld. Gesammelte Aufsätze. Berlyn: Haude & Spener 1980. Bl. 52
  6. Langbein, Walter-Jörg: Das Sakrileg und die Heiligen Frauen. Das Geheimnis um die Nachkommen Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006, bl. 162
  7. Langbein, Walter-Jörg: Maria Magdalena. Die Wahrheit über die Geliebte Jesu. Berlyn: Aufbau Taschenbuch Verlag 2006
  8. Die brief van Clemens van Alexandrië, Engelse vertaling, Universiteit van Bremen
  9. Langbein (2006), bl. 155-156
  10. Starbird, Margaret: The Woman With the Alabaster Jar. Mary Magdalen and the Holy Grail. Santa Fe (Nieu-Meksiko): Bear & Company 1993, hoofstuk 11
  11. Schoeps bl. 54
  12. Pears Cyclopaedia 90th Edition, Ideas and Beliefs. Londen: Pelham Books 1981, bl. J40-41
  13. Burstein, Dan: Die Wahrheit über den Da-Vinci-Code. Das Sakrileg entschlüsselt. München: Goldmann 2004, bl. 222
  14. Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 102
  15. McManners, John, ed., The Oxford Illustrated History of Christianity, Oxford: Oxford University Press 1990, bl. 26–31.
  16. Ehrman, Bart D. Lost Christianities, Oxford, 2003, bl. 124–125
  17. Wace, Henry, "Commentary on Marcion", Besoek op 16 April 2007
  18. Ehrman, Bart D.: Lost Christianities, Oxford 2003, bl. 103, bl. 104–105, bl.108

[wysig] Bronne

[wysig] Nie-Christelike historiese bronne

[wysig] Die historiese Jesus

  • Lepelley, Claude: Rome et l'intégration de l'Empire. Tome 2: Approches régionales du Haut-Empire romain 44 av.J.-C.-260 ap.J.-C. Parys 1998: Presses Universitaires de France
  • Ochmann, Frank: Jesus. Was Forscher heute wissen. In: Stern. Nommer 52, 18 Desember 2002. Aanlyn beskibaar: www.stern.de
  • Pleticha, Heinrich en Schönberger, Otto: Die Römer. Ein enzyklopädisches Sachbuch zur frühen Geschichte Europas. Bindlach: Gondrom 1992

[wysig] Die vroeë Christendom

  • Ehrman, Bart D.: Lost Christianities: The Battle for Scripture and the Faiths We Never Knew. New York: Oxford University Press 2003

[wysig] Verdere leesstof

[wysig] Die waarheid oor Jesus: Bevindings van die huidige navorsing

[wysig] Gnostisisme en Christendom

[wysig] Die Heilige Huwelik van Jesus en Maria Magdalena