Umbries

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Die taalsituasie in Italië tydens die Ystertydperk
Die taalsituasie in Italië tydens die Ystertydperk

Umbries is 'n uitgestorwe taal uit Oskies-Umbriese groep van die Italiese taalfamilie, wat in die laaste eeue voor Christus in die antieke Italiaanse gewes Umbria gepraat is. Dit was nou verwant aan Oskies en Volskies en - alhoewel in 'n mindere mate - ook aan Latyn. Sy sprekers, die Umbri, het oorspronklik 'n groot gebied bewoon, wat tot by die Porivier gestrek het. Hulle is later egter deur die Etruskers tot hulle latere tuisland in die Apennyne-bergreeks teruggedring. Die taal het in die loop van die Romeinse geskiedenis volledig verdwyn en is deur Latyn as omgangstaal vervang.

Umbriese inskripsies, wat tot dusver gevind is, word in twee hoofgroepe verdeel: Oud-Umbriese tekste dateer uit die tydperk van die 7de tot 1ste eeu v.C., en hulle is in variante van die Oud-Italiese alfabet geskryf, wat uit die Etruskiese skrif ontwikkel is. Die Tabulae Iguvinae is die belangrikste van die sowat dertig bekende dokumente van Oud-Umbries, waaroor taalhistorici tans beskik. Hierdie sewe bronstafels, wat dikwels ook die "Ritueel van Iguvium" genoem word en waarskynlik tussen 300 en 90 v.C. saamgestel is, is in die huidige stad Gubbio gevind en bevat notas oor sakrale seremonieë en statute vir priesters.

Laat-Umbriese tekste dateer uit die 1ste eeu v.C., en vir hulle is reeds van die Latynse alfabet gebruik gemaak is. Daarna het Umbries vinnig uitgesterf.

[wysig] 'n Vergelyking tussen Umbries en Latyn - die eerste tafel van die Tabulae Iguvinae

Umbries Latyn
Dei Grabouie
orer ose persei ocre fisie pir
orto est
toteme Iouine arsmor dersecor
subator sent
pusei neip heritu.
Dei Grabouie
persei tuer perscler uaseto est
pesetomest peretomest
frosetomest daetomest
tuer perscler uirseto auirseto
uas est. . .
Deus Grabovie
si in monte Fisiano ignis
accensum est
aut si in populo apparationes debitae
omissae sunt
fac ut sit perinde ac si factae essent
Deus Grabovie
si in sacrificio tuo aliquis error fuit
aliqua defectio, aliqua violatio adolendi
aliquis dolus, aliqua culpa
si in sacrificio tuo aliquis, aut visus aut invisus,
error est...


[wysig] Eksterne skakels


Italiese tale
Italiese groep: Oskies | Umbries | Faliskies | Latyn
Romaanse tale
Iberoromaans: Asturies | Galicies | Katalaans | Portugees | Spaans
Galloromaans: Langues d'oil: Frans | Gallo | | Lorreins | | Normandies (Auregnais | Guernésiais | Jèrriais | Sercquiais) Pikardies | Champenois | Wallonies | Anglo-Normandies
Oksitaans: Aranees | Auvergnat | Gaskons | Languedokies | Limousin | Provensaals
Frankoprovensaals
Retoromaans: Romansch | Ladinies | Friulaans
Italoromaans: Dalmaties | Italiaans | Korsikaans | Napolitaans
Sardies: Sardies
Balkanromaans: Aroemeens | Istro-Roemaans | Meglenoroemaans | Roemeens
Romaanse
Kunstale:
Interlingua | Interlingue | Lingua Franca Nova