Evangelie van Thomas

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Artikel uit die reeks oor
Gnostisisme

Geskiedenis van Gnostisisme

Gnostisisme
Geskiedenis van Gnostisisme
Mandeïsme
Manigeïsme

Siries-Egiptiese Gnostisisme
Sethianisme
Thomas die apostel
Valentinianisme
Basilideane
Bardaisaniete

Proto-Gnostici
Philo
Simon Magus
Cerinthus
Basilides

Vaders van die Christelike Gnostisisme
Theudas
Valentinus
Marcion van Sinope

Vroeë Gnostisisme
Ofiete
Kaïniete
Carpocrates
Borborites
Marcionisme
Thomasiaanse Kerk

Middeleeuse Gnostisisme
Paulisianisme
Tondrakiane
Bogomilisme
Bosniese Kerk
Katharisme

Moderne Gnostisisme
Ecclesia Gnostica
Ecclesia Gnostica Aeterna

Gnostiese tekste
Nag-Hammadi-geskrifte
Codex Tchacos
Gnostisisme en die Nuwe Testament
Gnostiese evangelies

Verwante artikels
Gnosis
Pythagoreanisme
Neoplatonisme en Gnostisisme
Esoteriese Christendom
Theosofie

Hierdie boksie: besigtig  bespreek  wysig

Die Evangelie van Thomas is 'n versameling van gesegdes en uitsprake wat aan Jesus van Nasaret toegeskryf word, kort samesprake en tonele wat in 'n uitspraak van Jesus kulmineer. Dit bevat 'n aantal ooreenkomste met uitsprake wat in die krities-geskiedkundige navorsing oor die Nuwe Testament aan die sogenaamde bron "Q" toegeskryf word, maar geen verhale oor die lyde en opstanding van Jesus nie.

Die teks word derhalwe in letterkundige opsig nie by die evangelies gereken nie. Die Evangelie van Thomas maak ook nie deel uit van die kanonieke boeke van die Nuwe Testament nie. Sy Koptiese teks bevat 'n selfstandige teologie wat nog uitsluitlik uit die Nuwe Testament nog uit die Gnostisisme afgelei kan word nie. Sy herkoms is omstrede aangesien die teks naas bekende Jesus-woorde uit die Nuwe Testament ook onbekende uitsprake bevat. As 'n sogenaamde deuterokanonieke skrif word die teks by sommige huidige Bybel-uitgawes gevoeg.

Inhoud

[wysig] Dokumente

Die Evangelie van Thomas het reeds in die antieke oudheid spoorloos verdwyn; sommige proto-ortodokse kerkvaders het egter in hulle nota's na hierdie geskrif verwys soos Hipplytos van Rome in die jaar 235. Ander kerkvaders het die evangelie by die apokriewe geskrifte gereken wat hulle om teologies-dogmatiese redes as Gnostiese of Manigeïese tekste verwerp het.

In 1897 en 1903 is in Oxyrhynchus (Egipte) 'n aantal papirusfragmente met Griekse tekste ontdek waarvan die oorsprong en konteks aanvanklik nie duidelik was nie. Eers in 1945 is die volledige Koptiese teks van die evangelie met sy 114 uitsprake as een van die dertien papiruskodekse van die Nag-Hammadi-geskrifte in Egipte gevind. Die teks was onderteken as die "Evangelie volgens Thomas" en word tans in Kaïro bewaar.

Die uitgawe wat in Nag Hammadi ontdek is het omtrent 350 ontstaan, maar was heel waarskynlik net 'n kopie van 'n ouer origineel: Die ouer fragmente kon immers as bestanddele van 'n Griekse uitgawe geïdentifiseer word. Die Koptiese teks word nou as die vertaling van die Griekse bron beskou, maar is vanweë 'n aantal afwykings die resultaat van 'n ontwikkeling wat oor tyd heen plaasgevind het.

[wysig] Datering

Vanweë 'n groot aantal ooreenkomste neem baie navorsers aan dat die outeur kennis gehad het van die sinoptiese evangelies en sy werk dus ná hierdie evangelies ontstaan het. Die oorspronklike versie word op die tydperk tussen 150 en 180 gedateer. Nogtans bevat die Evangelie van Thomas ook uitsprake van Jesus wat die indruk skep dat hulle baie oud moet wees en moontlik selfs gelyktydig met die logia-bron ontstaan het. Dertien dubbel-ooreenkomste met die Evangelie volgens Markus en die "bron Q" steun hierdie hipotese; hulle word by die oudste uitsprake gereken en het hulle oorsprong waarskynlik by Jesus self.

Gevolglik vermoed Reinhard Nordsieck in sy kommentaar wat in 2004 verskyn het dat die teks van die Evangelie van Thomas uit die periode tussen omtrent 100 en 110 dateer, waarby volgens hom die mondelinge bronne teruggevoer kan word na die tydperk tussen 40 en 70. Sommige eksegete vermoed selfs dat die geskrif van apostoliese oorsprong is.

[wysig] Outeurskap

In die proloog word na "Didimus Judas Thomas" as die outeur van die evangelie verwys. Didimus is die Griekse, Thomas die Aramese woord vir "tweeling", sodat dieselfde naam hier verdubbel is. Die Evangelie volgens Johannes verwys na ene "Thomas Didimus" (21:2), 'n Siriese manuskrip van dié evangelie noem ook ene "Judas Thomas" (14:22). Buite die Nuwe Testament verwys die apokriewe Handelinge van Thomas uit die 3de eeu na ene "Judas Thomas".

Andersyds kom in die Nuwe Testament vyf mans met die naam Judas voor. Dit is onbekend of een van hulle die byname Didymus of Thomas gehad het. Ook een van Mani se dissipels het die naam Thomas gedra.

Moontlik het 'n onbekende outeur die indruk probeer skep dat die logia deur die apostel Didimus Thomas geskryf is. Volgens die Evangelie van Johannes was hy die mees geskikte kandidaat aan wie ongewone gedagtegange sou kon toegeskryf word. Andersyds beweer die Evangelie van Thomas dat elke mens tenminste oor 'n potensiële verbintenis tot 'n hemelse engel of sogenaamde ewige ewebeeld sou beskik - 'n identiese tweeling sou dus simpatiek gesind wees teenoor enige nie-liggaamlike identiteit.

Dit is ook opmerklik dat die Evangelie van Thomas daarnaas op 'n prominente plek (Log 12) ook na Jesus se broeder Jakobus verwys. Hy het moontlik ou tradisies bewaar - veral omdat hy reeds in die jaar 62 om die lewe gebring is.

[wysig] Oorsprong

Ten opsigte van sy oorsprong is daar net aanwysings in die teks, en daar word tans aangeneem dat die Evangelie van Thomas in Sirië geskryf is. Die teks het moontlik in Edessa ontstaan voordat die stad in 216 by die Romeinse provinsie Sirië ingelyf is. Die apostel Thomas is hier vereer, en volgens 'n legende is sy gebeente in die 3de eeu vanuit Suid-Indië na Edessa gebring.

Die opvallende drievoudige naamvorm in die proloog kom ook in die Handelinge van Thomas en ander werke voor wat hulle oorsprong in Sirië het. Ook die hoë rang wat die apostel Thomas beklee het (vergelyk Logion 13) dui vermoedelik op die teks se Siriese agtergrond.

Sommige navorsers soos A. Baker en G. Quispel het by hulle teksontleding op inhoudelike ooreenkomste gewys: Beeldspraak en gelykenisse praat van die terugkeer na die oospronklike toestand, die opheffing van die gesplete bestaan en die skeidings. Hulle lyk baie op dié van ander bekende Siriese tekste soos die Diatessaron wat teen die middel van die 2de eeu ontstaan het. Die Evangelie van Thomas is moontlik hiervan afhanklik, maar in die algemeen word daar aangeneem dat albei tekste in dieselfde Siriese omgewing ontstaan het en op dieselfde Siriese brontekste berus.

[wysig] Bronne en verdere leesstof

  • Klaus Berger en Christiane Nord: Das Neue Testament und frühchristliche Schriften. Insel Verlag, Frankfurt am Main 2001, bl.645-670. ISBN 3458169709
  • Erik van Ruysbeek, Marcel Messing: Das Thomasevangelium. Patmos, Düsseldorf 2004. ISBN 3491694043
  • Uwe-Karsten Plisch: Was nicht in der Bibel steht. Apokryphe Schriften des frühen Christentums. Deutsche Bibelgesellschaft 2006 ISBN 978-3-438-06036-5
  • Reinhard Nordsieck: Das Thomas-Evangelium. Einleitung. Zur Frage des historischen Jesus. Kommentierung aller 114 Logien. Neukirchener Verlag, Neukirchen-Vluyn 2006 (3de druk) ISBN 3788718676
  • Elaine Pagels: Das Geheimnis des fünften Evangeliums : warum die Bibel nur die halbe Wahrheit sagt ; mit dem Text des Thomasevangeliums. München : C. H. Beck 2004. ISBN 3-406-52242-4 (oorspronklike Amerikaanse uitgawe: Beyond Belief : The Secret Gospel of Thomas. New York: Random House 2003)
  • Gerhard Marcel Martin: Das Thomas-Evangelium. Ein spiritueller Kommentar. Stuttgart: Radius-Verlag 2005. ISBN 3871731609

[wysig] Aanlyn-boeke in The Gnosis Archive