Kaapstad
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Kaapstad | |
---|---|
![]() |
|
Land: | ![]() |
Provinsie: | Wes-Kaap |
Koördinate: | 33°55' S, 18°27' O |
Gestig in: | 1652 |
Oppervlakte: | 2 499 km² |
Bevolking: | 2 893 251 (2001) |
Bevolkingsdigtheid: | 1 158 / km² |
Hoogte: | -- |
Burgemeesteres: | Helen Zille (DA) |
Skakelkode: | 021 |
Amptelike webwerf: | capetown.gov.za |
Kaapstad (Engels: Cape Town, Xhosa: iKapa) is saam met Pretoria (die setel van die regering) en Bloemfontein (die geregtelike hoofstad) een van die drie hoofstede van die Republiek van Suid-Afrika en setel van die parlement. Dit is ook die administratiewe en parlementêre hoofstad van die Wes-Kaap en die tweede grootste stad in Suid-Afrika. Sy lughawe is die tweede grootste in die land.
Kaapstad (33°55′S 18°27′O) lê aan die suidpunt van Afrika en word ook die Moederstad van Suid-Afrika genoem. Die stad is oorspronklik as 'n verversingspos vir Nederlandse skepe op pad na Oos-Afrika, Indië en die Verre Ooste aangelê. Dit is ook die eerste permanente Europese nedersetting suid van die Sahara. Hier is waar die leier van die Goringkhoina in 1652 met die Hollanders van die VOC kontak gemaak het. Van 'n klein hawe ontwikkel Kaapstad vinnig tot die grootste stad in Suid-Afrika, wat eers met die goudstormloop aan die Witwatersrand in die jaar 1887 deur die nuwe stad Johannesburg verbygesteek word.
Kaapstad is danksy sy natuurskoon en sy ligging aan die voet van die wêreldbekende Tafelberg vandag een van die mees gesogte internasionale toeristebestemmings en 'n gunstelingstad van die Europese rolprent- en advertensiebedryf.
Inhoud |
[wysig] Geskiedenis
Argeologiese opgrawings dui aan dat die eerste bewoners hulle sowat 100 000 jaar gelede aan die Kaap gevestig het. Hulle was jagters en versamelaars, wat eenvoudige steenwerktuie en vuur gebruik het. In die tydperk omtrent 8 000 v.C. het die plaaslike jagtersgemeenskappe reeds pyl en boog gebruik. Die groot trek na die binneland, wat omtrent 2 000 v.C. begin, bring die Kaapse jagters in aanraking met hoogs ontwikkelde boerderygemeenskappe.
Op 6 April 1652 sit die Nederlander Jan van Riebeeck met negentig mense, waaronder ook 'n aantal vroue en kinders, in Tafelbaai voet aan wal en stig 'n verversingstasie vir die handelskepe van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie (VOIK) op weg na Indië. Die Kompanjie ag Tafelbaai met sy natuurlike hawe as 'n geskikte plek vir die voorpos. Ter beskerming teen aanvalle van die inboorlinge rig die Nederlanders die Kasteel die Goeie Hoop op. Die kasteel, wat in die tydperk tussen 1666 en 1679 opgerig is, is die oudste gebou in Suid-Afrika. Teen die jaar 1691 is daar tussen vyftig en sestig huise in Kaapstad, en teen die begin van die 18de eeu het hierdie getal al vervyfdubbel. Die hoeksteen vir die Groote Kerk in die Heerengracht is in 1678 gelê, en die kerk is in 1704 ingewy. Alhoewel die immigrasie van onder meer Duitse setlaars in die 18de eeu bevorder is (van die 15 000 Duitsers, wat na ramings in die diens van die VOIK was, het hulle sowat 4 000 aan die Kaap gevestig), groei die Kaapse bevolking veral danksy die natuurlike bevolkingsaanwas. In 1795 het Kaapstad reeds 15 000 inwoners, waarvan meer as 6 000 blankes.
Die oorspronklike bevolking, die Khoi en San, weier om met die Europeërs handel te dryf en blyk ook ongeskik te wees vir die Europese konsepte van werk en besit. Om in hulle behoefte aan mannekrag te voorsien, is die Nederlanders gedwing om slawe uit hulle kolonies in Madagaskar, Indië, Maleisië en Indonesië in te voer. Met die eerste invoer van slawe in die jaar 1658 verdubbel die Kaapse bevolking. Naas die slawe is daar ook enkele bannelinge uit Oos-Indië, wat deur die Nederlands-Bataafse Hooggeregshof na die Kaap gedeporteer is. Saam met die slawebevolking vestig hulle die Islamse godsdiens aan die Kaap.
Vroue is skaars in die kolonie, en die Europese mans begin vinnig met die slawinne te vry. Die huidige kleurlinge het hulle oorsprong in hierdie eerste vermenging van die Asiatiese, Afrikaanse en Europese kulture en word later 'n deel van die Afrikaanse taal- en kultuurgemeenskap.
Met die ekonomiese neergang van die VOIK teen die einde van die 18de eeu wek die kolonie Brittanje se belangstelling. Die neerlaag van die Nederlandse koloniale troepe naby Bloubergstrand in die jaar 1806 lei tot die einde van die Nederlandse heerskappy. Op 13 Augustus 1814 word die Kaap 'n Britse kroonkolonie.
Die ontdekking van die diamant- en goudvelde in die binneland in die tydperk tussen 1870 en 1890 verskuif die ekonomiese swaartepunt van Suider-Afrika na die Noord-Kaap en die Witwatersrand, tog trek Kaapstad voordeel uit die groeiende handel met oorsese gebiede en groei tot Suid-Afrika se grootste hawe, en 'n verskeidenheid nywerhede vestig hulle in die stad.
Die builepes van die jaar 1901 dien as 'n voorwendsel om 'n stelselmatige rasseskeiding in Kaapstad se woonbuurte in te stel. Die Swart bevolking is na twee gebiede verskuif, die hawe en Ndabeni aan die westelike kant van Tafelberg, wat tot die voorloper van die Kaapvlakte se nie-blanke woonbuurte ontwikkel is.
[wysig] Distrik Ses
Die sesde distrik van Kaapstad is in 1867 gestig en het danksy die ligging naby die hawe en die stadsentrum vinnig tot 'n kosmopolitaanse woonbuurt vir vrygelate slawe, werkers, immigrante, handelaars en kunstenaars ontwikkel. Die distrik het byna 'n tiende van Kaapstad se bevolking gehuisves.
As gevolg van die beleid van rasseskeiding is baie swart bewoners al teen die begin van die 20ste eeu uit Distrik Ses verdryf. Maar ook baie meer welgestelde burgers het na die suidelike voorstede van Kaapstad verhuis. Die distrik het uiteindelik 'n krotbuurt geword, wat volgens die Wet op Groepsgebiede van 1950 op 11 Februarie 1966 tot 'n blanke gebied verklaar, ontruim en gesloop is. Die Kleurling- en Swart bevolking van die distrik - sowat 60 000 mense - is in die tydperk tussen 1968 en 1982 na die Kaapse Vlaktes verskuif. 'n Deel van die distrik is hernoem tot Zonnebloem; hier is onder meer die Kaapse Technikon opgerig. Weens die plaaslike en internasionale druk, wat op die destydse blanke regering uitgoefen is, is die herontwikkeling van die gebied tot 'n woongebied vir blanke Kapenaars uitgestel.
Distrik Ses sal in die volgende jare herstel word, en sowat 4 000 gesinne sal tot by die jaar 2007 na Distrik Ses terugkeer.
[wysig] Infrastruktuur
[wysig] Tafelbaaihawe
Danksy die natuurlike hawe van Tafelbaai staan Kaapstad sedert eeue bekend as die "Herberg by die See". Die eerste houtkaai is in 1656 opgerig. Die hawe het reeds twee keer in sy geskiedenis 'n groot strategiese rol gespeel. In die Tweede Wêreldoorlog kom meer as 400 skeepskonvooie met ses miljoen soldate in Kaapstad se hawe aan, en sowat 13 000 skepe is in sy werwe herstel.
Tydens die Suez-krisis in die jaar 1973 is die Suez-kanaal gesluit, en skepe op pad na Europa en die ooskus van Amerika gebruik die Kaapse roete, wat 'n groot toeloop van skepe in Tafelbaaihawe beteken.
Aangesien Tafelbaaihawe met sy totale wateroppervlak van 112,7 hektaar veral die Wes-Kaap bedien, is hy gespesialiseer op die uitvoer van plaaslike produkte. Die grootste voorverkoelkompleks in Suid-Afrika hanteer die land se uitvoere van sagte vrugte. Daarnaas is geriewe soos droogdokke (die grootstes in die suidelike halfrond) en dryfdokke beskikbaar.
Die hawe beskik sedert die sewentigerjare oor 'n diepseehouereindpunt met vyf bekkens.
[wysig] Groote Schuur-hospitaal
Die Groote Schuur-hospitaal is een van die leidende hospitale ter wêreld en doen baanbrekerswerk met onder meer die eerste hartoorplanting, wat in Desember 1967 deur prof. Christiaan Neethling Barnard uitgevoer is.
Die ongewone naam is van 'n groot pakhuis afgelei, wat deur die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie in 1657 op die perseel van die huidige hospitaal opgerig is. Die oorspronklike Groote Schuur-hospitaal is op 31 Januarie 1938 geopen.
[wysig] Internasionale lughawe van Kaapstad
Kaapstad se internasionale lughawe, die tweede grootste in die land na Johannesburg, lê sowat 22 kilometer oos van die middestad. Die volume van lugverkeer het sedert die jaar 1994 aansienlik toegeneem. Tans is daar sowat 80 000 vliegtuie wat in Kaapstad aankom of vertrek, met sowat vyf miljoen passasiers. Daar word verwag dat die passasiersgetalle tot by die jaar 2015 tot veertien miljoen sal styg.
[wysig] Geografie
Begrens deur Tafelbaai aan die een kant en Tafelberg aan die ander, lê woonbuurte rondom die sentrale sakekern met sy wolkekrabbers. Die ysige Benguelastroom vloei vanuit die suide en skep 'n Mediterreense winterreënklimaat, waarin vrugte goed aard.
Die skiereiland is in een van die wêreld se plantkoninkryke en 'n magdom soorte kom slegs hier voor.
[wysig] Demografie
Volgens die sensus van 2001 het die metropolitaanse gebied van Kaapstad 2 893 251 inwoners en 'n bevolkingsdigtheid van 1 158 per km². Van die stad se bevolking is 48,13 persent Kleurlinge, 31,68 persent Swartes, 18,75 persent Blankes en 1,43 persent Indiërs.
Afrikaans is die belangrikste huistaal in die stad wat deur 41,4 persent van sy bewoners gebesig word. Die twee ander groot huistale is Xhosa (28,7 persent) en Engels (27,9 persent).
[wysig] Ekonomie
Kaapstad is die ekonomiese sentrum van die Wes-Kaap. Naas sy belangrike rol as die grootste nywerheidstad van die provinsie trek Suid-Afrika se Moederstad ook voordeel uit die vinnig groeiende toerismebedryf. Die Wes-Kaap is nou die belangrikste toeristebestemming in Suid-Afrika, en meer as een miljoen oorsese toeriste het Kaapstad in die jaar 2002 besoek. Die toerismebedryf genereer tans byna tien persent van die Wes-Kaap se bruto binnelandse produk en het 'n tiende van sy werknemers in diens.
Kaapstad se hawe en sy internasionale lughawe dien as 'n uitvoersentrum vir die landbouprodukte van die Wes-Kaap, veral vrugte, wyn en blomme. Die Wes-Kaap verteenwoordig meer as 'n kwart van Suid-Afrika se landbouinkomste en meer as die helfte van sy uitvoere na oorsese bestemmings.
Die eerste Kaapstadse Boekeskou het in Junie 2006 in samewerking met die Frankfurtse Boekeskou plaasgevind. Die skou is daarop gemik om die lees van boeke in Suid-Afrika te bevorder. Veral skoolboeke sal voordeel kan trek uit groter oplae en die daarmee gepaardgaande laer pryse. Daar is na ramings sowat 500 000 mense in Suid-Afrika - uit 'n bevolking van meer as veertig miljoen - wat gereeld boeke lees.
[wysig] Onderwys
Kaapstad is naas Johannesburg en Pretoria die belangrikste universiteitstad in Suid-Afrika. Die Universiteit van Kaapstad (University of Cape Town, UCT) word selfs as een van die leidende akademiese instellings in Afrika beskou. Sy hoofkampus lê teen die helling van Duiwelskop.
Die Universiteit van Stellenbosch, 'n eersterangse histories Afrikaanstalige instelling, lê sowat sestig kilometer van Kaapstad af.
Ander belangrike tersiêre instellings is die Universiteit van Wes-Kaapland in die voorstad Bellville, wat in 1959 as 'n instelling vir Kleurling-studente gestig is en in 1994 veelrassig geword het, en die Tegnologiese Universiteit van die Kaapse Skiereiland (Cape Peninsula University of Technology), wat deur die samesmelting van die Kaapse Technikon (Cape Technikon) en die Technikon van die Skiereiland (Peninsula Technikon) ontstaan het. Die Graduate School of Business naby die Victoria & Albert Waterfront kan met die beste buitelandse skole meeding.
Kaapstad se Engelse taalskole lok sedert die negentigerjare danksy die hoë kwaliteitstandaarde en die stad se reputasie as 'n eersterangse toeristebestemming 'n steeds groeiende aantal buitelandse besoekers.
[wysig] Die kommunikasie- en mediabedryf
Kaapstad huisves die hoofkwartiere van 'n aantal dagblaaie, tydskrifte en drukkerye. Naspers, die grootste mediakonglomeraat in Suid-Afrika, is die uitgewer van onder meer Die Burger, een van die groot Afrikaanse koerante. Independent News and Media gee die twee grootste Engelstalige dagblaaie in die Wes-Kaap uit, die Cape Argus en die Cape Times.
Kaapstad beskik daarnaas ook oor 'n groot aantal koerante vir die plaaslike gemeenskappe, waarvan die Athlone News (Athlone), die Atlantic Sun, die Constantiaberg Bulletin (Constantiaberg), die City Vision (Bellville), die False Bay Echo (Valsbaai) die Helderberg Sun (Helderberg), die Plainsman (Mitchells Plain), die Sentinel News (Houtbaai), die Southern Mail (Suidelike Skiereiland), die Southern Suburbs Tatler (Suidelike Voorstede), Table Talk (Tafelsig) en Tygertalk (Tygervallei/Durbanville) die grootste Engelstaliges is.
Die belangrikste streekkoerante in Afrikaans is die Landbou-Burger en die Tygerburger. Vukani, wat in die Kaapse Vlaktes verskyn, word in Xhosa uitgegee.
[wysig] Besienswaardighede

- Die Groote Kerk staan op 'n perseel, waar in 1678 die eerste kerk in Suid-Afrika opgerig is. Die huidige kerkgebou is die derde wat uit die jaar 1836 dateer, tog het die kloktoring van die tweede gebou van 1703 bewaar gebly.
- Die Kompanjiestuin maak deel uit van Jan van Riebeeck se historiese groentetuin.
- Die Stadsaal is aan die begin van die 20ste eeu in die Italiaanse renaissance-boustyl opgerig.
- Die Tuynhuis is in 1751 as 'n herehuis opgerig en bekoor met sy Kaaps-Hollandse argitektuur. Dit dien as die ampswoning van die Staatspresident en is nie toeganklik vir die publiek nie.
- Die Koopmans-de Wet-huis beskik oor 'n versameling van Kaaps-Hollandse meubels, skilderye en ander voorwerpe.
- Die Joodse Museum is in die oudste sinagoge van Suid-Afrika uit die jaar 1862 geopen en behandel die geskiedenis van die Joodse gemeenskap aan die Kaap. Dit beskik ook oor 'n versameling van Joodse kunswerke, wat aan die Kaap ontstaan het.
- Die Bo-Kaap lê teen die hange van die Seinheuwel en is die oudste woonbuurt van Kaapstad. Dit spog onder meer met die eerste moskee wat in Suid-Afrika opgerig is. Sy eerste bewoners in die jaar 1780 is slawe en Maleistalige gevangenes uit Oos-Indië. Die woonbuurt is nog steeds 'n tradisionele Maleierbuurt met 'n ontspanne Oosterse atmosfeer. Die Bo-Kaap-museum en die talle Kaaps-Maleise restourante lok 'n groot aantal toeriste.
- Groenpunt se vuurtoring is deur die Duits-gebore argitek Herman Schutte (1761-1844) ontwerp en in 1823 voltooi. Dit is die oudste vuurtoring in Suid-Afrika, wat in 1926 met 'n mishoring toegerus en twee jaar later geëlektrifiseer is. Die rotsige Groenpunt staan onder die seevaarders eeue lank bekend as een van die gevaarlikste punte aan die Kaap. Die laaste in 'n lang lys van skepe, wat hier gestrand het, is die Seafarer, wat in 1967 op die rotse geloop het.
- Wynberg is een van die grootste voorstede van Kaapstad en was naas Pretoria in 1991 die sensusdistrik met die grootste getalle Afrikaanssprekers. Wynberg spog met baie ou gerestoureerde geboue. Die opelugteater in Maynardville het danksy sy Shakespeare-opvoerings bekendheid verwerf.
- Planetarium In die Kompanjiestuin en deel van die Iziko museums.
- Nationale Gallery In die Kompanjiestuin en deel van die Iziko museums.
Ander belangrike besienswaardighede is
- Tafelberg, wat 1086 m hoog is, en waarskynlik die gewildste toeristebestemming
- Seinheuwel, wat 'n asemberowende uitsig oor Tafelbaai en die stad bied
- Kirstenbosch, een van agt nasionale Botaniese Tuine in die land
- Robbeneiland, waar Nelson Mandela vir 27 jaar lank gevangene was
- Kasteel die Goeie Hoop, fort gebou deur die VOC tussen 1666 en 1679
[wysig] Toerisme
Kaapstad het sedert die eerste demokratiese verkiesing in Suid-Afrika in die jaar 1994 een van die wêreld se gewildste reisbestemmings geword. Fasiliteite vir 'n groot aantal sportsoorte, talle winkels, die toeristeroete van die Kaapse skiereiland en die wynstreke van die omgewing asook die ryk fauna en flora maak van die stad Suid-Afrika se vernaamste toeristebestemming. In die jaar 2004 het 1,5 miljoen toeriste Suid-Afrika se Moederstad besoek en sowat 10 biljoen rand in die stad bestee. Die meerderheid van die toeriste kom uit oorsese lande soos die Verenigde Koninkryk, die Verenigde State en Duitsland.
[wysig] Inkopies en vermaak
- Victoria & Alfred Waterfront, met hope winkels, restourante en rolprentteaters
- Canal Walk, met meer as 400 winkels, is die grootste winkelsentrum in Afrika
- Ratanga Junction met vele plesierritte en ander vermaak, veral vir die jongeres (langs Canal Walk)
- Groentemarkplein (Green Market Square) was tradisioneel 'n groentemark gewees, maar is deesdae 'n vlooimark waar 'n mens alles van tradisionele Afrika-aandenkings en kuns tot handewerk, goedkoop musiek, klere en ander snuisterye kan koop (in die hartjie van Kaapstad)
[wysig] Eksterne skakels
![]() |
Provinsie Wes-Kaap |
---|---|
Hoofstad: |
Kaapstad |
Streke: |
Kaapse Skiereiland | Kaapse Wynlande | Tuinroete | Klein Karoo | Overberg | Weskus |
Grootste stede en dorpe: |
Kaapstad | George | Knysna | Oudtshoorn | Paarl | Robertson | Stellenbosch | Swellendam | Vredenburg | Worcester |
Munisipaliteite: |
Beaufort-Wes | Bergrivier | Breederivier | Breederivier/Wynlande | Breedevallei | Kaap Agulhas | Cederberg | Sentraal-Karoo | Kaapstad | Drakenstein | George | Kannaland | Knysna | Laingsburg | Langeberg | Matzikama | Mosselbaai | Oudtshoorn | Overberg | Overstrand | Plettenbergbaai | Prins Albert | Saldanhabaai | Suid-Kaap | Stellenbosch | Swartland | Swellendam | Theewaterskloof | Weskus | Witzenberg | |