Sobrepuertano

De Biquipedia

Sobrepuertano ye l'aragonés que se charra en o Sobrepuerto, sozredolada de l'autual Sarrablo que güega con o Sobrarbe. Ye muito parexito a l'aragonés de a Tierra de Biescas, pero tiene bels rasgos comuns con o polo oriental de l'aragonés. Se conoxe grazias a os triballos lexicografitos y literarios de Jose Mª Satué.


Contenitos

[Editar] Fonetica

Exemplos de xordas intervocálicas conserbatas:

  • capeza, crapazín, amullatar, fusata, caxico, sarrato

Casos de perduga de –o final:

  • plan, tabán, fraxín

En a toponimia bi ha casos d'eboluzión de a -LL- cheminata latina enta sonitos cacuminals: -ch- en Ainielle, Basarán y Otal, -t- en Escartín:

  • Batiecho, Cundiacha
  • Batella, Batellón, Castetillo, Ostatiás

Casos d’eboluzión de –ND- enta –ñ-

  • Baraña, foñada, cañabla

Esto ye un feito curioso que mos aduya a interpretar a evolución fonetica de l’aragonés pirenaico preliterario:

  • A ñ en aragonés y lenguas d’arredol ye una evolución de a –NN- cheminata latina y de –NY-. (PENNA > peña, Hispania > España).
  • Esisten referenzias meyebals de toponimos con –NN- cheminata, (Lanna, Panno), que probienen de o grupo –ND- y que güei se troban con –n- simpla, (Lana, Pano).
  • Baraña, foñada, etz…tienen –n- en atrás bariedaz d’aragonés, (y mesmo –nn- en belsetán).
  • A deduzión lochica ye que en o Sobrepuerto a evolución de a –ND- latina enta –nn- se dio cuan encara no eba rematato de tot a eboluzión de a –NN- latina enta ñ, y que a –nn- que beniba de –ND- continó evolucionando, como venise de –nn- latina, enta ñ, (en atrás zonas, más orientals, a –nn- no eboluzionó enta ñ, y remató en –n-, (plegando os casos de ñ dende fuera en tiempos más reziens).

[Editar] Morfolochía

  • Complento bi/i perdito, solo lo beyemos fosilizato en i hai.
  • Articlo ro, ros, ra, ras perdito en o charrar bibo, pero con repuis en a toponimia.
  • Se rechistra prou, tipico de o polo oriental de l'aragonés, estando limite ueste d’esta forma.

[Editar] Lesico

  • Como representazión de lesico ozidental tenemos:
    • catirón, a ormino y xorruntar
  • Como representazión de lesico oriental tenemos:
    • guambra y rebasto.
  • Coesisten formas orientals y ozidentals:
    • obella con güella
    • lurte con esliz
    • calderizo con cremallo
  • Esisten palabras comuns con Ballibió, Broto y Tena:
    • sisatera, trusa, marueño, fenal
  • Y palabras tipicas de o Sobrepuerto como:
    • musal, xolorar, xurrumido u esperringlero

[Editar] Enrastres esternos


Dialeutos de l'aragonés
Aisino | Altorribagorzano | Ansotano | Aragüesino | Ayerbense | Belsetán | Benasqués | Bergotés | Baxorribagorzano | Campés | Chaqués | Cheso | Chistabín | Chodigoaragonés † | Estadillano | Fobano | Fonzense | Grausino | Nabalés | Nabarro |Panticuto | Ribagorzano | Semontanés | Tensino