A Fueba
De Biquipedia
- Iste articlo trata sobre A Fueba, monezipio de Sobrarbe que aglutina lugars e lugarons de Tierrantona e Fuendecampo. Ta atros emplegos se beiga A Fueba (desambigazión).
Ista fuella ye escrita en sobrarbés.
A Fueba |
|||
---|---|---|---|
|
|||
A ilesia de Tierrantona, nuclio más importanrt d'o monezipio |
|||
Comunidat autonoma | ![]() |
||
Probinzia | ![]() |
||
Redolada | Sobrarbe | ||
Codigo postal | 22336 | ||
Latitut Lonchitut |
|
||
Superfizie | 218,8 km² | ||
Altaria | 631 m. | ||
Distanzia | 135 km enta Uesca | ||
Poblazión | 614 ab. | ||
Chentilizio | {{{chentilizio}}} | ||
Ríos | Ussía, A Nata, Formiga e Zinca | ||
Pachina web | www.LaFueva.com | ||
A Fueba (La Fueva en castellán) ye un monezipio d'a probinzia de Uesca. A poblazión ye de 614 abitans en una superfizie de 218,8 km² y una densidá de 19,49 ab/km².
O monezipio d'A Fueba n'eixore d'a chunión d'os antigos monezipios de Tierrantona e Fuendecampo á l'añada de 1999. O termino de Tierrantona encluyiba os antigos monezipios de Clamosa, Moriello de Monclús, Muro de Roda (Autualment Fumo de Muro) e Toledo d'a Nata (Autualment, San Chuan d'o Toledo). O nome d'o monezipio ye direutament probinient d'a bal d'a Fueba, á on s'aposenta. En chunión con o monezipio encara sobrarbén de Palo, e Foradada d'o Toscar (pertinixent t'a Ribagorza) forma ista bal prepirinenca fincada á piez d'a Sierra Ferrera.
A bal d'a Fueba tién uno dialeuto carauteristico d'a luenga aragonesa, clamau fobán ó fobano, de tendenzias d'aragonés oriental, que debuto ta l'isolamiento d'ista balle dic'añadas relatibament zaguereras d'o sieglo XX (sines de guaires auzesos por carretera ó mercache con l'exterior, á comparazión con as balles zentrals d'o Sobrarbe), eba estato conserbato enta l'autualidat de forma prou singular se s'ha de parar cuenta t'a l'ubicazión d'a balle fuera d'os prenzipals sarratos d'o Perineu más tancato. Autualmén, encara se-bi troban bels charrants testimonials d'ista fabla á lugarons e bicos d'o monezipio, motibo por que ye considerato uno monezipio potenzialment bilingüe á l'abanteproyeuto d'a Lai de Luengas d'Aragón.
Tierrantona ye o lugar prenzipal d'o monezipio (127 abitanz á 2005), e seu d'o consello monezipal. Iste nuclio finca á l'esembocadura d'o río Ussía ent'a Nata, río alazetal d'a bertebrazión d'a bal e afluyent d'a Zinca á Banastón (l'Aínsa-Sobrarbe). L'extensión d'a bal e ra suya orografía poco sebera fan que aiga estau dende siempre una redolada muito poblada de chicolons bicos e casals, más que no lugars grans. Ye por ixo que muitos d'os bicos (y encara rai d'aquellos que son güei día abandonatos) tinen ilesias e capiellas propias.
Istoricament, A Fueba eba estau una redolada cheografica e politicament independient d'o Sobrarbe e d'a Ribagorza, pero con a pleganza d'a moderna comarcalización d'Aragón, estiore trestallada d'entre ixa suya banda oczidental (con Tierrantona como nuclio alazetal) e ra suya banda oriental (con a Foradada d'o Toscar como capital), estando a primera transferita ta pendenzias almenistratibas d'a redolada d'o Sobrarbe, e ra segunda t'aa Ribagorza. No obstante, a bersant sobrarbina d'a bal ye ra más grande per superfizie, e ye l'una que encluye es monezipios de Palo y d'a Fueba propiamén dita.
[Editar] Monumentos
- A ilesia d'estilo romanico aragonés de San Chuan Bautista, á San Chuan d'o Toledo (lugar antigament clamato Toledo d'a Nata), d'es sieglos XI e XII, con belas pinturas d'o sieglo XVI á l'aintror, considerada patrimonio istorico-artistico d'Aragón.
- O conchunto istorico-artistico d'o Muro de Roda (sieglo XI), d'estilo romanico, fincato en o rolde d'o lugar de Fumo de Muro (antigament clamato Muro de Roda como ro monumento suyo). Esta fortificazión con edifizios relichiosos estiore construyita por Sancho O Mayor ta esfensar a muga sud d'o suyo reino debant d'os sarradíns, e formeba parti asinas d'a clamada Rengla d'Esfensas de Sobrarbe.
- O conchunto de l'ermita de San Mitier e San Zeledonio, ideyada como á edifizio d'esfensa de begada que relichioso, e tammién de l'orache de Sancho o Mallor, con una estrutura arquiteutonica particular, fincato á mán d'as runas d'o Castiel de Samitier, parti d'a Rengla d'Esfensas de Sobrarbe. Istas obras fincan, á más, a l'alto d'uno zinglo extraplomato d'entaltable espeutacularidat que no fa que enamplar a fermosura d'o puesto.
- l'Ermita de Santa Waldesca de Samitier, á poquez metros d'os anteriors edifizios, construyida á ro sieglo XVI.
- l'Oratorio de San Chuan, á Fumo de Rañín, uno templo d'o sieglo XII, con una nao e l'abside reutangular.
- Os antigos casals fortificatos d'as familias Solán e Fantoba, infanzóns locals de Fumo de Rañín, ambos d'o sieglo XVI.
- O Casal d'Arasanz, altro abitache con estruturas defensoras que petinexeba ta una familia d'infanzons d'o sieglo XVI.
- O casal fortificato d'os Mur, á l'Aluchán, d'a zaguería d'o sieglo XVI.
- O lugar de Meyano, autualmén entibto á baxo d'as auguas d'o embalse de Meyano. Á temporadas de xutera puet-se beyer o campanal d'a ilesia eixindo d'a superfizie de l'augua.
[Editar] Beyer tamién
[Editar] Enrastres externos
Lugars d'o monezipio d'A Fueba | |
---|---|
l'Alueza | l'Atiard | Arasanz | Bediello | Benedet | Buetas | Ra Caperonada | Caneto | Clamosa | Charo | Formigalés | Fosáu | Fondecampo | Fumo de Muro | Fumo de Rañín | l'Aluchán | Lascorz | Meyano | Moriello de Monclús | Pallaruelo de Monclús | Pozino | Rañín | Salinas de Triello | Samitier | Samper | San Chuán d'o Toledo | Solipueyo | Tierrantona | Tronzedo | Ra Pleniella | Triello |