Los Puertos de Moriella
De Biquipedia
Puertos de Moriella | |
{{{escudo}}} | |
![]() |
|
País | ![]() |
Probinzia | Castellón |
Capital | Moriella |
Mayor poblazión | {{{mayor_poblazión}}} |
Monezipios | 14 |
Superfizie | 997,70 km² |
Poblazión Densidat |
7.721 ab. (2005) 7,70 ab./km² |
Pachina web | {{{web}}} |
Los Puertos de Moriella (en balenziano Els Ports) son una redolada balenziana d'o norte e montañosa, con capital en Moriella. Muga á lo norte e á l'ueste con Aragón e Cataluña (con o pico d'os Tres Reis, aintro d'os puertos de Bezeit), á l'este con o Baxo Mayestrazgo e á lo sur muga con l'Alto Mayestrazgo.
Ye una redolada catalanofablant, on se charra o sozdialeuto tortosín, de transizión entre o balenzián y o leridán, eszeuto lo monezipio d'Olocau del Rei, de fabla castellana, porque dependeba de l'arzobispato de Zaragoza y no de o bispato de Tortosa como o resta de a redolada.
O clima ye muito continental y os suelos sopre as calizas, pobres y erosionatos. Esto fa que l'agricultura mediterrania siga muito limitata y siga más importán a ganadería, en espezial bestiar bacún. En as zagueras decadas de o S XX s'ha desembolicato a recolezión u cultibo de trufas por imitazión de os catalans que beniban ta os Puertos pa escar-ne.
Istoricamén ha tenido influenzia aragonesa y os ligallos con l'altiplano de Tergüel y o Baxo Aragón encara se manteneban en o S XX. Esiste un danze, como enantes en muitos lugars d'Aragón, y una tendenzia a emigrar tanto ta a costa mediterrania como ta o Matarraña u ta la cuenca baxa de o río Guadalop, on son conoxitos como Els de la Serra, Pastors, Los de la Sierra. Muita chen d'Alcañiz, Calanda, Mas de las Matas u Balderrobres ye filla u nieta de chen que emigró en masa de lugars d'esta redolada y han feito fortuna.
[Editar] Istoria
Poco poblata en a Edat Meya, a zona se plenó de poblazions musulmanas espulsatas o fuyitas de Lerida. Blasco d'Alagón conquirió a zona y o castiello de Moriella. Chaime I, beyendo o balor estratechico d'esta plaza, pensó que eba de pertañer a o rei y forzó a Blasco d'Alagón a da-le-ne, con a compensazión o contato de Sastago.
Parte de os repobladors de a zona estioron aragoneses de a Chazetania, y por ixo ye común l'apellito Tena, y en o Forcallo a diftongazión en -ia- de a E ubierta catalana.
Bi eba presenzia templera, y dimpués de a disoluzión de os templers se creyó con os repuis de l'antiga orden l'orden de Montesa. O terreno gobernato por os d'esta orden se clamó Maestrat, (Mayestrazgo), y d'astí o nome de o nort de Castellón.
En o sieglo XIX estió un importán foco carlista. Cabrera prenió Moriella y fizo fuyir a l'exerzito isabelino prou superior que querera recuperar-la, por o cualo o tigre de o Mayestrazgo se fizo famoso en Europa y se'n charró muito en os periodicos de a epoca.
|
![]() |
---|---|
Alicantín | Alcoyán | Alcalatén | Alto Mayestrazgo | Alto Millars | Alto Palanzia | Alto Vinalopón | Balenzia | Bal d'Albaida | Bal d'Ayora | Baxo Mayestrazgo | Baxo Binalopón | Bega Baxa de a Segura | Binalopón Meyo | Campo de Murbiedro | Campo de Turia | Canal de Navarrés | Condato | Costera | Güerta Norte | Güerta Ueste | Güerta Sur | Fueya de Buñol | Marina Alta | Marina Baxa | Los Puertos de Moriella | Ribera Alta | Ribera Baxa | Rincón d'Ademuz | Safor | Los Serranos |