Enzebra
De Biquipedia
Muitas d'as soluzions graficas usatas en ista pachina son diferents á las aconsellatas per as Normas de Uesca de 1987, més comunas á Biquipedia. |
Encebra | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Estato de conserbazión | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Clasificazión zentifica | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Nomenclatura binomial | ||||||||||||||||
Equus hydruntinus | ||||||||||||||||
Regàlia, 1904 |
A encebra u enzebra (Equus hydruntinus (Regàlia, 1904)) estiore un mamifero d'a familia d'ös equidos, prou probablement parellan d'un pollin salvage, anque mës grandiço, que abitava en a Peninsula Iberica dic'a suya extincion en o sièglo XVI. A denominacion d'as zebras africanas môdernas deriva d'a parola portuguesa ta decir-ne d'êste animal: zebro, pörque ös primeros navegadors portuguesös que plegoren ent'as costas africanas prencipioren á decir-ne asinas d'ös equinos savages africanos pör a resemblança d'entre aquers e ras fembras d'a encebra iberica.
As cronicas medyevals en fan descripcion, e dicen que as encebras yeran animals parellans d'un guaran domestico encara que belas traças mës grandiças e rapêdas en correr, e de mal domar per o suyo mal carauter. O pelage el tenévan tot gris ("de pelo de rata" en decívan á sovent ös cronistas castellans) interrupto nomës que per una franja fôsca de liërgo pör o lomo. O mueso el tenévan tammien fôsco, á miëntres que ras patas suyas tenévan rayas negras e blancas pör baixo d'ös gênullos. Févan vida en rematos que paixentavan pör as planas, anque a caça (a carne suya yera muito filata) e ra competéncia con ös animals domesticos pör a pastura las faciorön recular t'alto t'as çonas mës montañencas. Á finals d'o sièglo XV u talment ençatanças d'o XVI as encebras desaparêixen d'as cronicas de caça, probablement pör haver-se extinxitas ya en ixes tiëmpos, encara que amanixen á bels escritos dêmpués.
A identidat d'a encebra s'ha meso á discusions bastant á sovent. De primeras s'heva pensato que no yeran si que guarans ixopatos e asilvestratos, ó talment a sozespécie norteafricana Equus asinus atlanticus que poderiva haver-se êntroducito ent'a peninsula poquet d'antês que no se producis a conquiesta romana, pero á masiatas cosas no enjáscan con ixa posibilidat, especialment o comportamiento furo e fuyêdiço, a mida suya e o sonito que fevan, mës semilar d'o relincar d'ös cavallos que no d'ös pollins.
A posibilidat que ra encebra êstás una espécie diferent, alloras endemica d'a peninsula, s'iva tornando de veces mës fuerta, dica que en ös anyos 80 e 90 se descubriorön restas subfosils d'orage istorico d'Equus hydruntinus, posterios e anteriors ent'a introducion d'o pollin domestico ent'a Peninsula Iberica pör mans d'ös fenícios en o sièglo XVIII d'A de C. l' Equus hydruntinus yera una espécie d'equido extinxita, semilar d'un guaran masclo de grans dimensions, que heva estato descrita ênicialment pör á sabels jacimientos pleistocens d'á redol d'Europa, pero que parixeva que s'heva extinxito de tot á finals d'a çaguera glaciacion (have 10000 anyadas) anque pör ixo que diz huèi haviore de sobrevivir en a Peninsula Iberica anisolata e pör prou mës sièglos.
Autualment ye de tot seguro que êsta ye ra espécie que çaga d'ös sièglos recibiore o nomme d'encebra, pos que á mës s'han trobato pinturas rupestres amostrando ras mesmas orellas liërgas e rayas que descríven ös escritos medyevals e que no correspónden con ös guarans ó con as dos espécies d'equidos salvages d'europa; o tarpan (Equus ferus) e l'onagro (Equus onager). Diz que ös Iberos tammien prevorön de domesticar as encebras pero faciorön mal negocio, pör ixo sièmpre els faciore á bien de recêbir ös pollins que portavan ös comercidants orientals.