Baxorribagorzano
De Biquipedia
Bariedaz de l'aragonés | |
---|---|
Baxorribagorzano | |
Nombre local: | Baxorribagorzano |
Charradors: | ? |
Localizazión cheografica: | Ribagorza |
Lugar(s) prenzipal(s): | Aguilar, Abenozas, Santa Liestra, Besians, Zentenera, Perrarúa, Ixep, Torre de Obato, Torre d'Esera, Graus, Capella, Puebla de Castro, Olbena, Estada, Estadiella y Fonz |
Rasgos dialeutals: | De transizión ta o catalán |
Bitalidá: | Alta |
Escritors prenzipals: |
O baxorribagorzano ye un dialeuto de l'aragonés que se charra en lugars de a Baxa Ribagorza entre Aguilar y Fonz.
Dende Norte enta Sur: Aguilar, Abenozas, Santa Liestra, Besians, Zentenera, Perrarúa, Ixep, Torre de Obato, Torre d'Esera, Graus, Capella, Puebla de Castro, Olbena, Estada, Estadiella y Fonz.
En a baxa Bal d'Isabana y más a o sur, en a marchen cucha de l'Esera entra en contauto con o catalán ribagorzano. Seguntes Artur Quintana, a línea de lugars de difizil clasificazión Torres del Bisbe-Chuseu-Alins desepara a l'uest os lugars de Soler, Torrelabat, Capella, La Puebla del Mon, Castarlenas, Pueyo de Marguilén y Aguinaliu, clasificables como aragonesofablans, de os lugars de Poziello, Llaguarres, Aler, Calasanç, Sanui, y Santisteve, clasificables como catalanofablans.
[Editar] Fonetica
- A bocal -o se conserba por un regular, a perduga no ye frecuén:
- fierro, mano, grausino, camino
- O diftongo ue debán de yod cuasi no se troba güei:
- ojo en cuenta de güello
- noche en cuenta de nuei(t)
- Trobamos bels casos de no diftongazion de a E curta latina:
- el e en cuenta de el ye
- tu es en cuenta de tu yes
- peu en cuenta de pie (probablemén un catalanismo)
- ben en cuenta de bien
- tamé en cuenta de tamién
- O grupo aragonés -it- deribato de os latinos -CT-, -ULT- ye cuasi castellanizato de tot.
- fecho, leche, ocho, noches, mucho, cuchilla, escuchá.
- Pero puede conserbar-se en palabras que no s'emplegan tanto: dreto, (Graus), o en bels lugars, (feito > fei en Estadiella, y testimoniato como poco emplegato en Graus).
- O diftongo -iello en l'achiquidor s'ha castellanizato enta -illo:
- ixartillo
Tiene menos carauters comunes con o catalán que o charrar de a Bal de Benás, pero tamién tiene menos carauters aragoneses. Graus, un lugar prou gran, ha tenito influyenzia en a castellanización de a Baxa Ribagorza y mesmo en o catalán de a Bal de l'Isabana. O charrar de Fonz ye menos castellanizato que o charrar grausino encara que ye más a o sur.
Dialeutos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aisino | Altorribagorzano | Ansotano | Aragüesino | Ayerbense | Belsetán | Benasqués | Bergotés | Baxorribagorzano | Campés | Chaqués | Cheso | Chistabín | Chodigoaragonés † | Estadillano | Fobano | Fonzense | Grausino | Nabalés | Nabarro |Panticuto | Ribagorzano | Semontanés | Tensino |