Вацлаў Леанардавіч Іваноўскі

From Вікіпедыя

ІВАНОЎСКІ Вацлаў Леанардавіч (25 мая 1880 - 7 снежня 1943), беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, доктар тэхнічных навук.

Вацлаў Іваноўскі нарадзіўся ў фальварку Лябёдка Лідскага павета Віленскай губерні. Скончыў у 1904 Пецярбургскі тэхналагічны інстытут. З 1904 па 1913 займаўся навуковай і выкладчыцкай работай у Санкт-Пецярбургу. Заснавальнік Беларускай рэвалюцыйнай партыі (БРП, 1902). Пасля расколу БРП ў 1903 ўзначаліў "Круг беларускай народнай прасветы і культуры". Займаўся выдавецкай дзейнасцю, зрабіў апрацоўку першага буквара сучаснай беларускай мовы. У 1904-05 член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ). Адыграў важную ролю ў арганізацыі прапагандыскай работы БСГ, заснаванні партыйнай друкарні ў Мінску і выдавецтва "Грамада" ў Пецярбургу. На пачатку 1906 ўзначаліў створанае ім у Пецярбургу першае беларускае выдавецтва - суполку "Загляне сонца і ў наша аконца". Адначасова сурацоўнічаў з газетай "Наша доля" і "Наша ніва" (псеўданім Вацюк Тройца).

У 1913-15 В.Іваноўскі жыў у Вільні, працаваў у сельскагаспадарчым таварыстве, кіраваў Беларускім выдавецкім таварыствам, садзейнічаў заснаванню беларускай кнігарні В.Ластоўскага. У сакавіку-верасні 1915 старшыня Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны. У канцы 1915 - пачатку ]]1918]] адышоў ад палітычнай дзейнасці і жыў у Расіі. У Беларускі нацыянальны камітэт пад старшынствам Р.Скірмунта абраны завочна. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 ўключыўся ў палітычную дзейнасць, удзельнічаў ва Усебеларускім з'ездзе 1917 ў Мінску. Вырашэнне пытання беларускай дзяржаўнасці звязваў з нацыянальнай праграмай бальшавікоў.

У 1918 В.Іваноўскі стаў міністрам асветы ва ўрадзе Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР), які ўзначальваў А.Луцкевіч. У снежні 1918, пасля адступлення нямецкіх войск, застаўся ў Мінску разам з Я.Лёсікам, А.Уласавым і некаторымі іншымі членамі Рады БНР, спадзючыся на стварэнне кааліцыйнага ўрада БССР з удзелам камуністаў і сацыял-дэмакратаў. У траўні 1919 арыштаваны савецкімі ўладамі і інтэрніраваны ў горад Смаленск.

Пасля вызвалення В.Іваноўскі адмовіўся выехаць у Польшчу, вярнуўся ў Мінск, дзе працаваў загадчыкам літаратурна-выдавецкага аддзела Мінскага губернскага камісарыята асветы Літоўска-Беларускай ССР.

Восенню 1919, пераканаўшыся ў памылковасці арыентацыі на Савецкую Расію, В.Іваноўскі пачаў супрацоўнічаць з польскай адміністрацыяй. У лютым-сакавіку 1920 як упаўнаважаны Найвышэйшай рады БНР удзельнічаў у беларуска-польскіх перагаворах, імкнуўся прадухіліць падзел Беларусі, выступаў за стварэнне федэрацыі Польшчы і Беларусі. Адначасова займаўся пашырэннем сеткі беларускіх школ на Міншчыне, кіраваў Мінскім беларускім педагагічным інстытутам, арганізаваў выпуск літаратурнага штотыднёвіка "Рунь". У кастрычніку 1920 стаў дырэктарам дэпартамента гандлю ва ўрадзе Сярэдняй Літвы.

Падзел Беларусі ў выніку Рыжскага мірнага дагавора пазбавіў В.Іваноўскага надзеі на ажыццяўленне ідэі беларускай дзяржаўнасці. Ён адмовіўся ад палітычна дзейнасці і вярнуўся да навуковай працы. У 1922-39 займаў пасаду прафесара Варшаўскага політэхнічнага інстытута. Восенню 1939 вярнуўся ў Вільню, выкладаў ва універсітэце.

У першыя месяцы нямецкай акупацыі В.Іваноўскі кіраваў адноўленым Беларускім нацыянальным камітэтам. У 1942 быў прызначаны нямецкімі акупацыйнымі ўладамі на пасаду бургамістра Мінска. У 1943 з'яўляўся старшынём Беларускай рады даверу пры генеральным камісары Беларусі В.Кубэ, адначасова быў намеснікам старшыні Беларускага навуковага таварыства. Падтрымліваў сувязь з прадстаўнікамі Арміі Краёвай. Пасля смерці В.Кубэ, з санкцыі яго наступніка Вацлаў Іваноўскі быў забіты.


  • Вацлаў Іваноўскі, 1880-1943. Мн., 1990.
  • Туронак Ю. В.Іваноўскі і адраджэнне Беларусі // Маладосць, 1994, №8-9.