Арбалет

From Вікіпедыя

Арбалет з храпавым калаўротам.
Арбалет з храпавым калаўротам.

АРБАЛЕТ (фр.: arbalète), самастрэл, куш — від кідальнай зброі, у сваёй аснове — удасканалены лук. Арбалет складаецца з ложа з прыкладам, звычайна драўлянага, з жолабам для ўкладання кароткай і масіўнай стралы-болта і пускавага механізму. На ложа мацуецца папярочны гарызантальны лук. Для функцыянавання арбалета патрабуюцца прыстасаванні для нацягвання цецівы, які могуць на яго не прымацоўвацца. Нацягнуты лук трымаецца за цеціву пускавым механізмам, а пушчаная цеціва выкідае болт з жолабу. Далёкасць стральбы да 200 метраў. Магчымая хуткастрэльнасць – 2 выстралы ў мінуту.

З'яўленне арбалета змяніла тагачасную вайсковую справу. Не так як з лукам, з арбалету мог страляць і малавучаны салдат, а ў моцы стрэлу болт арбалета перамагаў звычайны лук, і цягам амаль усёй гісторыі свайго развіцця прабіваў сучасны яму панцыр. Такім чынам, феадальная панцырная конніца атрымала небяспечнага ворага. Латэранскі сабор (1139) забараніў ваяваць гэтй зброяў проці хрысціян, хоць вядома, што ўказ гэты рэальна не выконваўся.

Стралец з арбалету, з-за параўнальна невысокай хуткастрэльнасці і пройгрышу ў дальнасці перад, напр., доўгім лукам, на полі бою мусіў мець абарону на час нацягвання цецівы. Таму звычайнай на полі бою была тактыка руху стральцоў парай, з якой адзін стралец нацягваў і страляў, а другі пераносіў і прыкрываў напарніка вялікім, часам вышэйшым за чалавека, шчытом — павезай.

Да перыяду 11 ст. лук арбалета звычайна рабілі з дрэва, потым з'явіліся кампазітныя (дрэва-рогавыя), рогавыя і сталёвыя лукі. З павышэннем магутнасці лука павысілася і патрэбнае для яго нацягвання намаганне. Таму ад пачаткова распаўсюджаных стрэмяў для нагі і поясных крукоў перайшлі да "казінай нагі" (адмысловай формы рычага), а яшчэ пазней (13 ст.) да накладаных на арбалет калаўротаў (дзвюх асноўных сістэм, з блокамі і з храпавіком). Пасля распаўсюджання агнястрэльнай зброі арбалет страціў сваё вайсковае значэнне, але яшчэ доўгі час, фактычна, да распаўсюджання крамянёвых замкоў, выкарыстоўваўся на паляванні.

У наш час арбалетамі, сканструктаванымі і вырабленымі з сучасных, у т.л., сінтэтычных матэрыялаў, карыстаюцца ў спецыфічных сферах дзейнасці, напрыклад, у спецслужбах, у спорце, на паляванні.