Рагвалод
From Вікіпедыя

РАГВАЛОД (Рогъволодъ, Роговолодъ; ? – 1-ая пал. 978), князь полацкі (пасля 945 – 1-ая пал. 978), першы вядомы з крыніц. Прыйшоў з-за мора, вёў незалежную палітыку спрабуючы выкарыстаць супярэчнасці паміж Кіевам і Ноўгарадам. Загінуў пад час захопу Уладзімірам Святаславічам Полацка. Бацька Рагнеды.
|
[правіць] Паходжанне
Паходжанне Рагвалода дасюль з'яўляецца дыскусійным, як і ў пачатковай гісторыі Русі ёсць две гіпотэзы – т. з. «нарманская» і «антынарманская».
Прыхільнікі другой даводзяць, што прыход з-за мора неабавязкова сведчыць аб скандынаўскім паходжанні, а імя можна тлумачыці з славянскай мовы - С. Гедэонаў дае чэшскую паралель Rohowlad [1] і сапраўды ў Чэхіі ёсць род у якім распаўсюджана імя Рагаўлад (гл.таксама Вукаўкі з Вукаўкі). Таксама звяратаюць увага на тое, што апісаны ў летапісе звычай разуваць жаніха не з'яўляецца скандынаўскім і наогул германскім, а таксама, што ў германцаў не існавала звычаю адвозу нявесты да жаніха і ці маглі Рагвалод і Рагнеда, калі былі скандынавамі, так хутка засвоіць славянскія звычаі. Таксама выказваееца меркаване, што Уладзімір не забіў Рагнеду разам з усёй сям’ёй, а ўзяў сабе за жонку, бо хацеў за ёю атрымаць спадчынныя правы на Полацк, і гэта сведчыць што такія правы меў Рагвалод.[2]
Прыхільнікі першай засноўваюцца на паведамленні летапісу аб тым, што «Рагвалод прышоў з замор'я» і на тым, што па іх меркаванню яго імя гэта скажэнне ад распаўсюджанага ў той час сярод скандынаваў стар.–паўн. Ragnvald, а імя яго дачкі Рагнеды таксама скажонае ад распаўсюджанага стар.–паўн. Ragneiethr. Апісаныя ў летапісе славянскія звычаі яны тлумачаць тым, што скандынавы не толькі на Русі, але і ў Нармандыі, Данелаге і Сіцыліі хутка прымалі мясцовыя звычаі і мову - ужо ў другім і нават першым пакаленні.
[правіць] Жыццяпіс
Рагвалод з'явіўся ў Полацку «ў дні Святаслава Ігаравіча» (945–972), але не пазней за лета 971, бо калі Святаслаў пасадзіў Уладзіміра ў Ноўгарадзе «Рагвалод трымае і ўладае і княжа ў Полацкай зямлі». Магчыма, гэта адбылося недзе да 947, бо ў тым годзе Вольга перамогшы ятвягаў, займалася справамі Пскова, паставіла пагосты па рэках Мсце і Лузе, і па паданні пабудавала ў якасьці кіеўскага фарпоста Віцебск – такім чынам наведаўшы амаль ўсе землі акаляючыя Полацак, але не наведаўшы гэтага горада, аднаго з буйнейшых у ўсходнееўрапейскім рэгіёне. Некаторыя даследчыкі на падставе гэтага робяць выснову, што тады Вольга ўжо не валодала Полацкай зямлёй, а займалася ўмацаваннем межаў з ёй. Летапісы ж нічога не паведамляюць аб Рагвалодзе да падзей 978 году.
У 2-ой пал. 975 года Яраполк забівае свайго брата, драўлянскага князя Алега. Другі ж Яраполкаў брат Уладзімір, спалохаўшыся падобнага лёсу, у кан. 975 году ўцякае з Ноўгарада за мора ў Швецыю. Яраполк прызначае ў Ноўгарад свайго намесніка і пасаднікаў і ўладарыць Руссю адзін. Увясну 978 года Уладзімір вярнуўся з наёмнай дружынай з-за мора ў Ноўгарад, забіў намесніка і прагнаў пасаднікаў Яраполка, сказаўшы ім: «Ідзіце да брата майго і скажыце: «Уладзімір ідзе на цябе, рыхтуйся з ім біцца». Абодва браты сталі шукаць саюзнікаў, Яраполк прыслаў сватоў у Полацак, такім чынам прапанаваўшы полацкаму князю саюз супраць Уладзіміра.
Рагвалод відаць палічыў такі саюз выгадным, прыняў яго і пачаў «ваяваць воласці Наўгародскія». Пытанне, якія менавіта наўгародскія воласці ён ваяваў дыскусійнае. У той час паміж Полацкай і Наўгародскай зямлёй былі вялікія нічыйныя абшары, адзінае месца дзе яны сутыкаліся гэта вярхоўі ракі Ловаці, таму лічыцца, што верагодна на гэтыя землі і былі скіраваны напады Рагвалода. Яраполк жа адразу пасля заключэння гэтага саюза паслаў на дапамогу Рагвалоду свае войска каб «ня даць Уладзіміру ваяваць Крыўскую зямлю». Разам з ваяводамі адправіў і паслоў, каб схіліць брата да міру.
Пасля нападаў Рагвалода і Уладзімір паслаў у Полацак сватоў са словамі: «Жадаю дачку тваю ўзяць сабе ў жонкі». Аднак Рагнеда, як вядома «была ўжо змоулена за Яраполка». Рагвалод спытаўся у дачкі: «Ці жадаеш за Ўладзіміра?». Яна ж адказала: «Не жадаю разуць рабычыча, а жадаю Яраполка». Няслушна была б думаць, што абразлівыя словы належаць самой дванаццацігадовай Рагнедзе, хоць яны і былі сказаныя ёю. Гэтак жа няслушна лічыць, што словы Рагнеды паслужылі падставай для вайны. Падставай было тое, што Рагвалод стаў у барацьбе паміж Уладзімірам і Яраполкам на бок апошняга. Адказ Рагнеды быў своеасаблівай дэкларацыяй намераў полацкага князя, у той сітуацыі гэта немінуча вяло да вайны Ноўгарада з Полацкам, якая фактычна ўжо вялася Рагвалодам.
Калі сваты Уладзімера паведамілі яму адказ Рагнеды, ён з войскам з варагаў, наўгародцаў, чудзі і крывічоў (ізборска–пскоўскіх) прыйшоў пад Полацак, калі «Рагнеду ўжо сабралі да Яраполка». Рагвалод пайшоў супраць Уладзіміра, але атрымаў паразу ў бітве і зачыніўся ў горадзе, спадзяючыся дачакацца кіеўскіх войскаў. Уладзімір ўзяў Полацак недзе ў маі 978 году, «і паланілі Рагвалода і сыноў яго, і жонку яго, і дачку. І зневажаў Дабрыня яго, і нагадаў Рагнедзе, як назвала князя рабычычам, і загадаў Уладзіміру быць з ёю перад бацькам і маці. Пасля жа Уладзімір забіў бацьку, братоў і маці яе, а саму ўзяў у жонкі».
Але бітва з войскам Рагвалода і ўзяцце горада відаць дорага абышлася войску Уладзіміра, бо ўжо ў Полацку даведаўшыся, што побач войскі пасланыя Яраполкам ён спалохаўся і хацеў збегчы ў Ноўгарад. Дабрыня, ведаючы, што Яраполк не падабаецца паганцам, утрымаў пляменніка і паслаў да яраполкавых ваяводаў з падарункамі, прапануючы перайсці на свой бок. Ваяводы абяцалі перайсці і выканалі сваё абяцанне ў бітве пры «рацэ Друці, у трох днях шляху ад Смаленска». Такім чынам ваяводы Яраполка спазняліся да Полацка верагодна недзе на 5-10 дзён.
Яраполк, застаўшыся без войскаў, якія часткай перайшлі на бок Уладзіміра, а часткай былі знішчаныя, неўзабаве быў здрадліва забіты. Уладзімір 11 чэрвеня 978 году быў абвешчаны вялікім князям кіеўскім.
[правіць] Спадчына
Рагвалод пакінуў па сабе памяць у Полацкай зямлі, бо сярод яго нашчадкаў таксама былі Рагвалоды названыя ў яго гонар.
[правіць] Нашчадкі
- NN сын (950-я – 978)
- NN сын (950-я – 978)
- Рагнеда (966 – 1000) ∞ Уладзімір Святаславіч, вял. кн. кіеўскі
Папярэднік ? |
Князь полацкі 945 – 978 |
Наступнік |
[правіць] Літаратура
- (руск.) Алексеев Л.В. Полоцкая земля // Древнерусские княжества Х-XIII вв. -М., 1975.
- (бел.) Загарульскі Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІІ ст.: Вучэб. дапам. Мн., 1998, -260с.
- (англ.) Oleg Łatyszonek, Ales’ Bely. On the Scandinavian origin of Rahvalod // Annus Albaruthenicus/Год беларускі №6. 2005.