Бел-чырвона-белы сцяг

From Вікіпедыя

 Бел-чырвона-белы сцяг (19.9.1991 – 14.5.1995)
Бел-чырвона-белы сцяг (19.9.1991 – 14.5.1995)

Бел-чырвона-белы сцяг, дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь з 19 верасня 1991 па 14 мая 1995, адзін з нацыянальных сімвалаў беларусаў.

Змест

[правіць] Паходжанне

Наогул, белы і чырвоны колеры характэрныя для беларускай культуры, напрыклад, чырвоныя элементы на белай асноведзі лічацца самым распаўсюджаным спалучэннем колераў ў беларускім арнаменце.[1] Аднак, пацверджаных гістарычных звестак пра паходжанне бел-чырвона-белага сцяга не існуе.[2] Існуюць ускосныя звесткі, што пад бел-чырвона-белымі сцяжкамі ваявалі пэўная частка татарскай конніцы ў бітве пад Грунвальдам (1410) і войскі ВКЛ у бітве пад Оршай (1514). Існуе і такое меркаванне, што бел-чырвоны-белы сцяг мог бы быць выведзены паводле правіл геральдыкі з колераў гербу "Пагоня". Цікава, што бел-чырвона-белая аблямоўка выкарыстоўваецца на мантыях праваслаўных архіерэяў некаторых Памесных Цэркваў і сімвалізуе струі вучэння, якое выцякае са Старога і Новага запаветаў і якое павінен прапаведаваць архіерэй.

[правіць] 1917

Як менавіта беларускі нацыянальны сцяг, бел-чырвона-белы сцяг нідзе не ўзгадваўся да 1909.[3] У 1909 – 1917 ім карысталіся некаторыя беларускія дэмакратычныя і незалежніцкія арганізацыі.[4] Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 бел-чырвона-белым сцягам пачалі ўсё часцей карыстацца як сцягам беларусаў наогул. На 1-й сесіі Беларускай цэнтральнай рады (Мінск, 5 жніўня 1917) было пастаноўлена, што ўсе вайскоўцы-беларусы павінны насіць бел-чырвона-белую стужку як дадатковы знак адрознення.[5] Але яшчэ перад самым Першым усебеларускім з'ездам (7 – 18.12.1917) існавалі іншыя прапановы на ролю дзяржаўнага сцягу – напр., блакітна-бела-чырвоны сцяг.[6] Тым не менш, з'езд праходзіў пад бел-чырвона-белымі колерамі, хоць разгон з'езду і не дазволіў фармальна прыняць пастанову пра дзяржаўны сцяг.

[правіць] 1918-1920

Бел-чырвона-белым сцягам карысталася Беларуская рада ў Мінску да прыходу германскіх войскаў (18 – 25.2.1918). Урад Беларускай народнай рэспублікі таксама карыстаўся гэтым сцягам як дзяржаўным, хоць фармальна зацверджаны ён быў толькі 5 жніўня 1918, абвешчаны ў верасні 1918. Існавалі і іншыя праекты дзяржаўнага сцягу, а таксама варыяцыі на аснове бел-чырвона-белага. У 1920 гэтым сцягам, як беларускім і дзяржаўным, карысталіся кіраўніцтва Слуцкага паўстання і вайск. фармаванні Булак-Балаховіча.

[правіць] 1920-1930-я

Урад БНР у эміграцыі (19191925, Вільня) карыстаўся бел-чырвона-белым сцягам з дзвюма дадатковымі вузейшымі палоскамі, магчыма, чорнымі. У 1920 – 1922 факт існавання беларускага бел-чырвона-белага сцяга перашкодзіў праекту Л. Гросвальдса, які прапаноўваў таксама бел-чырвона-белы сцяг на ролю дзяржаўнага сцяга незалежнай Латвіі.[7] У далейшым бел-чырвона-белы сцяг ужываўся да 1939 у Заходняй Беларусі як нацыянальны, у т.л. КПЗБ (відавочна, з палітычных меркаванняў). У 1927 годзе абмяркоўваўся праект гербу БССР, які ў агульных рысах паўтараў герб СССР, але меў бел-чырвона-белую стужку замест чырвонай. Праект прайшоў некалькі інстанцый, але Прэзідыўм ЦВК ў выніку ўсё ж пастанавіў зрабіць стужку чырвонай[8].

[правіць] 1940-я

У час нямецкай акупацыі (19411944) беларускія нацыянальныя колы, якія супрацоўнічалі з немцамі, карысталіся бел-чырвона-белым сцягам неафіцыйна, і беспаспяхова дамагаліся ад нямецкіх уладаў афіцыйнага прызнання нацыянальнай сімволікі. Але гэта не было зроблена да апошніх дзён нямецкай акупацыі, як сведчыць распараджэнне Рэйхсміністра па акупаваных усходніх тэрыторыях (14.6.1944).[9] Шырока вядомае распараджэнне, быццам падпісанае гауляйтэрам Беларусі В. Кубэ і надрукаванае ў газеце "Раніца" (27.6.1942), пра дазвол карыстацца бел-чырвона-белым сцягам побач з германскай сімволікай "пры святкаваннях або для абазначэння беларускай нацыянальнасці", аказалася, па выніках пазнейшых даследаванняў, тагачаснай дэзінфармацыяй, вінаватых у якой нямецкія акупацыйныя ўлады так і не знайшлі.[10]

[правіць] 1950-1980-я

Бел-чырвона-белым сцягам карысталася беларуская эміграцыя.

[правіць] 1980-2000-я

У 1980-я, пасля пачатку дэмакратызацыі ў СССР, бел-чырвона-белы сцяг як нацыянальны быў ізноў уведзены ў ужытак БНФ (спарадычна з 30.10.1988, масава з 19.2.1989).[11] Нарэшце, бел-чырвона-белы сцяг быў зацверджаны як дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь (19 верасня 1991). На рэферэндуме (14 мая 1995) выкарыстанне бел-чырвона-белага сцяга як дзяржаўнага было спынена. У Беларусі гэтым сцягам, як нацыянальным, працягваюць карыстацца некаторыя апазіцыйныя беларускія арганізацыі.


  1. [Фадзеева 1989] c.36
  2. [БасаўКур 1994] с.18
  3. [БасаўКур 1994] с.18
  4. Дата 1917-03-25, якая падаецца ў некаторых крыніцах (Геслер або амерыканскі "Флаг-бюлетэнь") як дата стварэння гэта сцяга, відавочна, неправамерная ([БасаўКур 1994] с.18).
  5. [Турук 1921] с.95
  6. [БасаўКур 1994] с.19
  7. [БасаўКур 1994] с.18
  8. [Насевіч 1995]
  9. [Цітоў 1999] с.156
  10. [Цітоў 1999] с.155
  11. [БасаўКур 1994] с.26

[правіць] Спасылкі

  • [Цітоў 1999] Цітоў А. Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. – Мн.: РІВШ БДУ, 1999. ISBN 985-6299-36-5.
  • [Фадзеева 1989] Фадзеева В. Я. Арнамент // Этнаграфія Беларусі. – Мн. : БелЭн, 1989. ISBN 5-85700-014-9.
  • [Турук 1921] Ф. Турук. Белорусское движение. Очерк истории национального и революционного движения белоруссов. – Москва : Государственное издательство, 1921 ; Мн. : Картографическая фабрика Белгеодезии, 1994.
  • [БасаўКур 1994] Басаў А. Н., Куркоў І. М., Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Н. Найдовіч. – Мн.: Полымя, 1994. ISBN 5-345-00730-6.
  • [Насевіч 1995] Насевіч В. Л., Гэты сцяг пачынаўся так... (Чырвоная Змена, 20 красавіка 1995. № 42 (13900))