Юрый Святаславіч Смаленскі

From Вікіпедыя

ЮРЫЙ СВЯТАСЛАВІЧ, ІГАР-ГЕОРГІЙ СВЯТАСЛАВІЧ, вялікі князь смаленскі (1386-1392; 1401-1404), сын Святаслава Іванавіча. Жанаты з дачкой вял. кн. вял. кн. разанскага Алега Іванавіча.

Пасля паразы смалянаў у бітве пад Мсціславам (1386), дзе Святаслаў Іванавіч загінуў, а яго сыны, Глеб і Ю.С., трапілі ў палон, вялікі князь літоўскі Вітаўт, ўзяўшы выкуп, пасадзіў Ю.С. на сталец у Смаленску. Неўзабаве пачалася ўсобіца паміж Ю.С. і яго старэйшым братам Глебам, бо той не жадаў падначальвацца малодшаму. У выніку Ю.С. у 1392 з'ехаў з Смаленска да свайго цесця Алега Іванавіча ў Разань. Тады Вітаўт найперш пасадзіў у Смаленску Глеба Святаславіча, брата Ю.С., але неўзабаве, узяўшы ў палон Глеба і яго родзічаў, Вітаўт перадаў Смаленск Раману Міхайлавічу Чарнігаўскаму, які адначасова быў бранскім князям.

Ю.С. жыў у Разані, калі смаляне – прыхільнікі Ю.С., пачалі з ім перамовы, каб вярнуць яму смаленскі сталец, карыстаючыся абставінамі пасля цяжкай паразы Вітаўта ў бітве на Ворскле (1399). У 1401 Алег разам з Ю.С. і сваімі падручнымі князямі прыйшоў да Смаленска. У горадзе пачалася сварка - адныя жадалі ўлады Вітаўта і Рамана Бранскага, а іншыя – Ю.С., які меў большае права на смаленскі сталец. Алег абвясціў смалянам, што, калі яны не адчыняць брам горада і не прымуць да сябе на княжанне Ю.С., то ён будзе стаяць пад горадам, пакуль не возьме, а тады пусціць усіх пад агонь і меч. Смаляне здаліся, але іх стаўленне да Ю.С. было дваякім, як радасць, так нянавісць. Увайшоўшы ў горад, Ю.С. пачаў з таго, што забіў князя Рамана, і яго баяраў, а затым перабіў і смаленскіх баяраў, адданых Вітаўту і Раману.

Увосень 1401 Вітаўт з войскам падыйшоў да Смаленска. Яго прыхільнікі ў горадзе збройна выступілі ў яго падтрымку, але былі зможаныя, шмат з іх загінула. Вітаўт быў вымушаны адступіць ад Смаленска пасля 7-тыднёвай аблогі, але пачаў наступ на іншыя часткі Смаленскай зямлі. У 1403 ён узяў Вязьму і яшчэ некалькі перамог над Ю.С. і яго прыхільнікамі, а ў 1404 ізноў аблажыў Смаленск. Тры месяца войскі ВКЛ стаялі пад горадам, білі па ім з гармат, але ўзяць Смаленску не змаглі, толькі спустошылі наваколлі. Ю.С. бачыў, аднак, што асобна ён не ў стане процістаяць Вітаўту і паехаў па дапамогу ў Маскву, да Васіля І Дзмітрыевічу. Тым часам смаленскія баяры – прыхільнікі Вітаўта, паслалі да яго, каб як мага хутчэй ішоў да Смаленска, перш чым прыйдзе Ю.С. з маскоўскаю дапамогай. Вітаўт з'явіўся, і баяры адчынілі яму брамы, была ўзятая ў палон жонка Ю.С., якую Вітаўт вывез у ВКЛ разам з некаторымі палоннымі баярамі, іншых баяраў, сваіх галоўных праціўнікаў, пакараў смерцю, пасадзіў у горадзе сваіх намеснікаў, а жыхарам даў вялікія палёгкі, верагодна, пры гэтым Смаленску было дадзена Магдэбургскае права. Смаленскае княства спыніла свае існаванне, сталася часткаю ВКЛ.

Ю.С., разам з сынам Фёдарам, з'ехаў у Ноўгарад, дзе яго прынялі і далі ўдзел. Ю.С. і наўгародцы цалавалі адзін аднаму крыж супраць Вітаўта. Пазней Ю.С. быў намеснікам вял. кн. маскоўскага ў Таржку. Тут жа знайшоў прытулак і князь Сямён Міхайлавіч Вяземскі. Ю.С. закахаўся ў жонку Сямёна – Ульяну, і, не маючы ўзаемнасці, забіў яе мужа, тады паспрабаваў авалодаць Ульянаю сілай. Ульяна хацела забіць яго, але толькі параніла нажом, кінулася бегчы. Ю.С. дагнаў яе на двары, пасек мячом і загадаў кінуць у раку (ст.ст.: 21 снежня 1406/нов.ст.: 2 студзеня 1407). Ульяна кананізавана праваслаўнай царквой. Злачынства Ю.С. прывяло сучаснікаў у жах, ён збег у Арду, затым перебраўся з Разанскую зямлю, дзе жыў у Венеўскім Успенскім манастыры ля Тулы ў пустэльніка Пятра, каючыся ў грахах. Памёр у 1408, адначасова з пустэльнікам Пятром, магчыма яны загінулі падчас татарскага наезду. Па тастаменце, на грошы Ю.С., у манастыры былі пабудаваныя кельлі, а вакол манастыра агароджа. Праслаўлены як мясцовачцімы святы.

[правіць] Літаратура

  • Богуславский В.В., Бурминов В.В. Русь. Рюриковичи. Иллюстрированный исторический словарь.- М.: Изд. "Познавательная книга плюс", 2000.- 672 с.: ил.