Віцебскія вароты
From Вікіпедыя
ВІЦЕБСКІЯ ВАРОТЫ або СУРАЖСКІЯ ВАРОТЫ, таксама Віцебская (Суражская) брама, умоўная назва[1] праходу паміж савецкай тэрыторыяй і тэрыторыяй пад нямецкай акупацыяй, які існаваў 10.2—28.9.1942, і з'яўляў сабой разрыў шырынёй каля 40 км, паміж гарадамі Вяліж і Усвяты, на стыку баявых парадкаў нямецкіх груп армій "Поўнач" і "Цэнтр", утвораны ў выніку наступлення савецкай 4 ударнай арміі Калінінскага фронту у пачатку 1942 і вызвалення (кантролю) цяжкадаступных для нямецкіх войск прыфрантавых раёнаў партызанамі Віцебшчыны.
Кантакт савецкіх уладаў і партызанскіх сіл, які быў наладжаны праз вароты ў сакавіку 1942, карэнным чынам паўплываў на разуменне савецкімі ўладамі сітуацыі на акупаваных тэрыторыях, і на далейшую палітыку савецкіх уладаў у дачыненні да развіцця партызанскага руху. Такім чынам, існаванне варотаў стала паваротным пунктам развіцця савецкага партызанскага руху, у першую чаргу ў Беларусі[2].
Фактычна, спачатку савецкія ўлады не ўсведамлялі магчымасцяў, якія дае існаванне такога праходу[3], і навата не адразу наладзілі праз яго кантакту з партызанамі. Але ў хуткім часе савецкія ўлады пастанавілі, відавочна на працягу сакавіка 1942, уключыць партызанскія сілы ў агульную вайсковую стратэгію і наладзіць для іх цэнтралізаване арганізацыйнае і матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне[4][5].
У выніку, на працягу сакавіка—траўня 1942 былі паслядоўна створаныя Паўночна-заходняя аператыўная група ЦК КП(б)Б (20.3.1942) з прадстаўнікамі ў штабах Калінінскага фронту, і 3 і 4 ударнай армій, потым Цэнтральны штаб партызанскага руху (30.5.1942) пад кіраўніцтвам П. Панамарэнкі, пазней тэрытарыяльныя Штабы, у т.л., Беларускі штаб партызанскага руху (верасень 1942) пад кіраўніцтвам П. Калініна.
Існаванне такога адносна свабоднага праходу дазволіла ў 1942 вывесці ў савецкі тыл каля 200 тыс.ч. мірнага насельніцтва, каля 20 тыс.ч. навабранцаў у Чырвоную Армію, вывезці вялікую колькасць харчовых прадуктаў у савецкі Фонд абароны. Пэўная колькасць партызанскіх атрадаў была выведзена на савецкі бок на перафарміраванне.
З савецкага боку на акупаваныя тэрыторыі пераходзілі арганізацыйныя і дыверсійныя групы, увозілася зброя, баепрыпасы, медыкаменты, літаратура
Гл.далей: Асобы беларускі збор.
- ↑ У савецкай, потым у беларускай гістарыяграфіі.
- ↑ У кантэксце..., С.134, Туронак, С.76
- ↑ Паводле словаў Пятра Калініна. Туронак, С.76.
- ↑ Туронак, С.76.
- ↑ Відавочны ўплыў на пастанову мела і тое, што новы нямецкі наступ у 1942 чакаўся на цэнтральным участку фронту, у сукупнасці са стратэгічнай пазіцыяй Беларусі на нямецкіх вайсковых камунікацыях цэнтральнай вайсковай групіроўкі.
- (У кантэксце...) Вялікая Айчынная вайна савецкага народа (у кантэксце Другой сусветнай вайны). — Мн. : Экаперспектыва, 2005. — 279 с. ISBN 985-469-150-0.
- (Туронак) Jerzy Turonek. Białoruś pod okupacją niemiecką. Warszawa—Wrocław: WERS, 1989. 186 p., ill.