Бруна фон Кверфурт
From Вікіпедыя

Бруна фон КВЕРФУРТ, Бруна КВЕРФУРТСКІ, Бруна–Баніфацый з Кверфурта (ням.: Bruno von Querfurt; 974 — 9 сакавіка 1009), місіянер, прылічаны да святых каталіцкай царквы.
Змест |
[правіць] Пачатак жыцця
Нарадзіўся ў сям'і графа кверфурцкага Бруна Старэйшага і Іды, быў выхадцам з саксонскага арыстакратычнага роду які быў ў сваяцтве з імператарскім домам. У сям'і было яшчэ тры сыны — Гебхард, Дзітрых і Вільгельм.
Выхоўваўся ў школе пры кляштары св. Яна ў Магдэбурзе. Школа знаходзілася пад кіраваннем магдэбурскага арцыбіскупства і была славутая тым, што ў ёй у розныя часы вучыўся шмат хто з славянскіх біскупаў і місіянераў, ў ёй вучыўся і вядомы прапаведнік Адальберт-Войцэх. У 995 атрымаў сан каноніка. Трохі пазней быў прадстаўлены да двара імператара Атона ІІІ і ў 997 стаў яго капеланам.
У 998 прыбыў з імператарам у Рым. У Італіі даведаўся аб пакутніцкай смерці ў Прусіі Адальберта-Войцэха, пад уражаннем ад гэтай весткі пакінуў імператарскі двор, пайшоў у кляштар бенедыктынцаў на Авенціне дзе прыняў імя Баніфацый. У 1001 ў Монтэ-Касіна пазнаёміўся з пустэльнікам Рамуальдам, заснавальнікам Ордэна камедулаў і уступіў у яго брацтва. Некаторы час Бруна жыў у кляштары Рамуальда ў Перэі каля Равены дзе і прыняў манаскі пострыг. Польскі кароль Баляслаў І Храбры падтрымліваў кантакты з Рамуальдам, адным з найбольш яркіх прадстаўнікоў радыкальнага манаска-аскетычнага руху таго часу, яго манаская суполка прымала удзел у місіях у Польшчу для хрысціянізацыі славян. Верагодна, менавіта там пад уражаннем аповедаў місіянераў у Бруна і паўстала ідэя паўночнай місіі. У адну з такіх місій разам з братамі суполкі Бенедыктам і Янам ён і адправіўся.
У 1002 рымскі папа Сільвестр ІІ надзяліў Бруна тытулам Archiepiscopus gentium для місійнай працы сярод паганскіх народаў і выдаў яму дазвол на пасвячэнне, тады ж быў выдадзены і дазвол на місію Бенедыкту і Яну. У тым жа годзе Бруна са сваімі спадарожнікамі прыбыў да двара польскага караля Баляслава. Кароль верагодна жадаў накіраваць высілкі місіянераў на ахрышчэнне славян паміж рэкамі Лабай і Одрай, з тым каб далучыць іх да сваіх уладанняў. Аднак гэтыя імкненні польскага караля турбавалі імператара Генрыха ІІ, які таксама прэтэндаваў на гэтыя землі, таму Бруна, які ўзімку 1002 прыбыў у Магдэбург для пасвячэння ў сан, доўга не мог атрымаць пажаданага. Ён пабыў у сваім родавым замку Квэрфурт, дзе ў тым жа 1002 асвяціў новую царкву, адным з апекуноў якой быў св. Пётр.
Бенедыкту і Яну, якія засталіся ў Польшчы, Баляслаў вылучыў землі для стварэння кляштара, хутка ў іх зявіліся мясцовыя паслушнікі — родныя браты Язэп і Мацвей, а таксама Варнава і кухар Крысцін. У 1003, калі Варнаву адправілі ў Рым, астатнія пяць братоў — Бенедыкт, Ян, Язэп, Мацвей і Крысцін былі забітыя.
[правіць] Місіянерская і дыпламатычная дзейнасць
Толькі ў 1004 Бруна быў пасвечаны і атрымаў паліюм з рук магдэбурскага арцыбіскупа Тагіна. Пасвячэнне верагодна было здзейснена ў абмен на абяцанне не прапаведаваць на землях паміж Лабай і Одрай. Бруна вярнуўся ў Польшчу, перад гэтым пасвяціўшы аднаго з сваіх людзей у біскупы і адправіўшы яго з місіяй ў Швецыю, дзе і сам некаторы час хацеў прапаведаваць. План Баляслава па хрышчэнні славян паміж Лабай і Одрай сарваўся.
[правіць] Місія ў Венгрыю да чорных мадзьяр Айтаня
Польскі кароль знайшоў для Бруна новую справу — прапанаваў адправіцца з пропаведдзю ў Венгрыю. Верагодна Бруна адбыў у Венгрыю не толькі з хрысціянскай, але і з дыпламатычнай місіяй. Вядома, што ён прапаведаваў сярод чорных мадзьяр у даліне Мараш ва уладаннях князя Айтаня. Айтань быў хрысціянінам усходняга абраду і ў той час меў доўгачасовы канфлікт з каралём Іштванам І, такі жа канфлікт меў і польскі кароль Баляслаў. Некаторыя даследчыкі лічаць, што Айтань быў звязаны з Уладзімірам І. Кароль жа Іштван быў цесна звязаны з імператарам Генрыхам, той быў яго шваграм і саюзнікам у барацьбе за вяртанне захопленых Баляславам венгерскі земляў. Прысутнасць Бруна ў Венгрыі выклікала вялікае раздражненне венгерскага караля, якое змусіла місіянера—дыпламата пакінуць гэтую краіну, вярнуцца ў Польшчу і некаторы час жыць пры двары караля Баляслава — дакладная храналогія гэтых падзей невядомая.
[правіць] Місія да печанегаў праз Русь
У кан. 1007 Бруна адправіўся праз Русь нібы прапаведаваць да печанегаў. Аднак верагодней за усё хрысціянская місія да печанегаў была толькі прыкрыццём дыпламатычнай місіі Бруна да Уладзіміра ад Баляслава. У пач. 1008 Бруна сустрэўся з rex Russorum Уладзімірам і некаторы час жыў пры яго двары. У кан. лютага 1008 Бруна ў суправаджэнні Уладзіміра адправіўся да печанегаў, ахрысціў 30 чалавек і пасвяціў для іх біскупа з сваіх людзей, а таксама наладзіў мір паміж печанегамі і кіеўскім князем. Закладнікам на падмацаванне міру ў печанегаў застаўся сын кіеўскага князя, у якім некаторыя даследчыкі бачаць Святаполка.
[правіць] Вяртанне ў Польшчу
У тым жа 1008 Бруна вярнуўся ў Польшчу і зноў нейкі час жыў пры двары Баляслава. Там Бруна напісаў Жыціе Адальберта-Войцэха, Жыціе пяці братоў пакутнікаў (сваіх былых спадарожнікаў), а таксама вядомы ліст да імператара Генрыха. У гэтым лісце, Бруна папракае імператара за тое, што ў саюзе з паганцамі — абардытамі ваюе з Польшчай, замест таго каб у саюзе з Баляславам займацца іх хрышчэннем.
[правіць] Прусія або зноў Русь?
Супярэчнасці паміж Баляславам і Генрыхам увесь час толькі абвастраліся, наспяваў канфлікт. У кан. 1008, перад самым пачаткам вайны паміж Польшчай і Імпэрыяй, Бруна, па меркаванню некаторых даследчыкаў пайшоў з Польшчы ў Прусію, дзе прапаведваў, а пасля гэтага пайшоў адтуль праз Літву на Русь. Іншыя даследчыкі лічаць, што Бруна пайшоў не ў Прусію, а зноў адправіўся на Русь у почаце дачкі Баляслава, якая выхадзіла замуж за тураўскага князя Святаполка Уладзіміравіча. У тым жа почаце быў і калабжэгскі біскуп Райнберн — духоўнік каралеўны. Невядома, які быў маршрут гэтага падарожжа, ці мог быць зноў Бруна ў Кіеве або шлюб адбыўся ў Тураве.
[правіць] Сума дзейнасці
Бруна быў уражлівым чалавекам, гэтая асаблівасць характару практычна вызначыла яго лёс. Пад уражаннем ад смерці Адальберта-Войцэха ён пайшоў у кляштар. Пад уражаннем аповедаў аб пропаведзях паганцам — прыняў пастрыг і рашыў адправіцца прапаведаваць. Пад уражаннем ад перашкод у хрышчэнні палабскіх і надодраўскіх славян, з боку імператара і імперскага духавенства — стаў прыхільнікам Баляслава і праціўнікам Генрыха. У той жа час Бруна быў прыхільнікам хрышчэння паганцаў з дапамогай сілы і заклікаў да гэтага. Аднак ніхто не жадаў яму аказваць у гэтым рэальнай дапамогі — ні Генрых, ні Баляслаў, ні Уладзімір, ва ўсіх былі свае больш надзённыя праблемы.
Баляслаў пры пасрэдніцтве Бруна спрабаваў стварыць саюз супраць імперыі, ў яго гэта ў некаторай ступені атрымалася. У 1008 чорныя мадзьяры Айтаня паднялі паўстанне ў Венгрыі, аднак яно было падушанае каралём Іштванам. Шлюб жа дачкі Баляслава з сынам Уладзіміра таксама з'яўляецца ўскосным пацверджаннем нейкай дамовы паміж імі. На жаль, падрабязнасці і умовы гэтых пагадненняў невядомыя — можна толькі здагадвацца.
[правіць] Апошняя місія — Прусія або Літва
Некаторыя даследчыкі лічаць, што Бруна адправіўся з місіяй у Прусію, а дакладней у адну з яе частак — Яцвезь па даручэнні караля Баляслава. Аднак гэта наўрад ці магло быць, таму што з 983 Яцвезь прызнавала ўладу Уладзіміра, а Баляславу не патрэбен быў яшчэ адзін вораг. Верагодна Бруна атрымаў менавіта ад Уладзіміра дазвол прапаведаваць на землях падуладных Кіеву паганцаў і з Русі адправіўся ў сваю апошнюю місію, магчыма з Турава. Тое, што ішоў ён менавіта з Русі ў Літву, а не з Літвы на Русь пацвярджаецца апісаннем месца яго згубы — на памежжы Русі і Літвы (in confinio Rusciae et Lituae). Зыходзячы з гэтага складана сказаць, ці збіраўся наогул Бруна ў Яцвезь — хоць магчыма ён жадаў патрапіць туды прайшоўшы праз Літву, па шляху прапаведаючы паганцам якія жылі там.
Як толькі Бруна са сваімі спадарожнікамі уступіў на землю паганцаў (па розных версіях – або прусаў, або літоўцаў), то быў схоплены і прыведзены да тамтэйшага князька Нецімера і стаў угаворваць таго ахрысціцца. Атрымаўшы адмову Бруна спаліў паганскіх ідалаў, за гэта сам быў асуджаны на спалення. Аднак распаліць вогнішча пад Брунам не атрымоўвалася і паганцы злічылі гэта знакам — Нецімер вызваліў Бруна і разам з 300 набліжанымі, хутчэй сваёй дружынай, прыняў хрышчэнне. З-за гэтага ў яго адбыўся канфлікт са сваякамі. Магчыма, сваякі былі супраць хрышчэння і патрабавалі пакарання Бруна, а магчыма, і гэта больш верагодна, Нецімер пад уплывам Бруна настойваў на хрышчэнні сваякоў — нават загадаў забіць свайго брата, які адмовіўся ахрысціцца.
Далейшая місія Бруна склалася няўдала. З уладанняў Нецімера ён накіраваўся далей і апынуўся ва ўладаннях іншага князька — Зебедэна. Там 9 сакавіка 1009 Бруна быў схоплены і па загадзе князька абезгалоўлены, а яго 18 спадарожнікаў павешаныя. Галаву Бруна кінулі ў раку. У вельмі позніх крыніцах раку завуць Алстрай, і некаторыя даследчыкі атаясамліваюць яе з ракой Ятра (цяпер р. Ятранка), прытокам Моўчадзі. Хоць слушнасць назвы ракі як Алстара і атаяснення яе з Ятрай неверагодная, але ў Дарэўскім каталіцкім прыходзе Баранавіцкага дэканата Пінскай дэацэзіі лічаць, што Бруна загінуў менавіта ў іх мясцовасці.
Аб тым, што адбылося далей крыніцы расходзяцца ў меркаваннях. Адны сцвярджаюць, што рэшткі Бруна і яго спадарожнікаў былі выкупленыя нейкім рускім князем, які над імі пабудаваў храм і што Бруна пачытаўся як святы рускай царквой. Іншыя, што рэшткі выкупіў польскі кароль Баляслаў. Магчыма, што адбылося і тое і іншае – спачатку рэшткі Бруна і яго спадарожнікаў трапілі да рускага князя, магчыма тураўскага Святаполка, калі Бруна насамрэч пайшоў з місіяй Русі і яго горада — Турава, дзе да таго ж знаходзіўся біскуп Райнберн. А ўжо пасля гэтыя рэшткі выкупіў кароль Баляслаў. Вельмі хутка (да 13 ліпеня 1024) Бруна быў кананізаваны, ва ўрачыстай імшы ўдзельнічаў імператар Генрых.
Памяць у каталіцкай царкве — 15 кастрычніка. У Польшчы святы Бруна зяўляецца патронам ломжыцкай дэацэзіі — дзень памінання 12 ліпеня.