Балівія

From Вікіпедыя

Republica de Bolivia

Рэспубліка Балівія

герб сцяг
герб
сцяг

дэвіз: "¡Morir antes que esclavos vivir!"
(«Лепш памерці, чым жыць у рабстве!»)

геаграфічнае месцазнаходжанне
дата ўтварэння
дзяржаўная мова: іспанская, кечуа, аймара
сталіца: Ла-Пас (факт.), Сукрэ (афіц.)
галоўны прадстаўнік дзяржавы:
кіраўнік дзяржавы: Эво Маралес
плошча: 1 098 581 км²
насельніцтва: 9 182 000 2005
шчыльнасць насельніцтва: 8 жых./км²
грашовая адзінка: Балівійскае песа, балівіяна
(Boliviano, BOB)
часавы пояс: -4
гімн:
нумарныя знакі аўтамабіляў:
дамен у Інтэрнеце: .bo
міжнародны тэлефонны код: +591
карта

Балівія, афіцыйная назва Рэспубліка Балівія (іспанскае República de Bolivia, кечуа Bulibiya, аймара Wuliwya), - дзяржава ў цэнтральнай частцы Паўднёвай Амерыкі. Названа ў гонар Сімона Балівара. Унутрыкантынентальная дзяржава, мяжуе з Бразіліяй на поўначы і ўсходзе, Парагваем і Аргентынай на поўдні, з Чылі і Перу на захадзе.

Змест

[правіць] Адмiнiстрацыйны падзел

Балівія падзяляецца на дзевяць дэпартаментаў (departamentos).

Ла-Пас (La Paz) Патоси (Potosi) Качабамба (Cochabamba) Санта-Крус (Santa Cruz) Чукісака (Chuquisaca) Арура (Oruro) Тарыха (Tarija) Бені (Beni) Панда (Pando)

Кожны дэпартамент падзяляецца на правінцыі (provincias), далей на кантоны (cantones) і муніцыпалітэты (municipalidades).

[правіць] Дзяржаўны лад

Балівія - рэспубліка. Дзейнічае Канстытуцыя 1967 са змяненнямі і дапаўненнямі 1994. Кіраўнік дзяржавы - прэзідэнт, які выбіраецца на ўсеагульных выбарах на пяць год, узначальвае ўрад, адказвае за знешнюю палітыку і абарону краіны.

Заканадаўчая ўлада належыць двухпалатнаму Нацыянальнаму кангрэсу (Congreso Nacional), які выбіраецца на ўсеагульных выбарах на пять год. Палата дэпутатаў (Cámara de Diputados) налічвае 130 членаў (70 — па аднамандатных акругах, 60 — па прапарцыянальным прадстаўніцтве), Палата сенатараў (Cámara de Senadores) — 27 (па тры ад дэпартамента).

Згодна Закону аб адміністрацыйнай дэцэнтралізацыі 1995, дэпартаменты атрымалі больш аўтаноміі. Рух за перадачу большай улады рэгіёнам узначальваў дэпартамент Санта-Крус. Балівійскія гарады кіруюцца мэрамі і саветамі, якія выбіраюцца насельніцтвам адміністрацыйнай адзінкі непасрэдна.

[правіць] Прырода

Асноўны артыкул: Прырода Балівіі

Балівія займае ўсходнюю частку Цэнтральных Андаў на захадзе і вялікія алювіяльныя раўніны на ўсходзе. Паміж хрыбтамі Андаў — пласкагор'е Пуна, якое абмяжоўваюць Заходняя Кардыльера на захадзе, Кардыльера-Рэаль і Цэнтральная Кардыльера на ўсходзе. Клімат Пуны і Заходняй Кардыльеры высакагорны, паўпустынны (менш засушлівы пры змяшчэнні на ўсход). Клімат усходніх раўнін - субэкватарыяльны, трапічныя лясы, саванны. Высокагорнае возера Тытыкака на мяжы с Перу. На захадзе, у дэпартаменце Патосі, — буйнейшыя ў свеце саланчакі Кайпаса і Уюні. Жывёльны свет найбольш багаты ў трапічных лясах на поўначы.

[правіць] Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Балівіі

У старажытнасці тэрыторыю Балівіі насялялі індзейскія плямёны. У 14 стагоддзі іх заваявалі інкі, у 1532—1538 — іспанцы, якія далі краіне назву Верхняе Перу і далучылі ў 1542 да віцэ-каралеўства Перу, з 1776 — віцэ-каралеўства Рыо-дэ-ла-Плата.

З 1545 — звышдаходная здабыча серабра з выкарыстаннем рабскай працы індзейцаў. Самае вялікае паўстанне супраць жорсткай эксплуатацыі — у 1780—81 пад кіраўніцтвам Тупак-Амару ІІ.

Незалежнасць абвешчана ў 1809, пасля чаго спатрэбілася яшчэ шаснаццаць год барацьбы за ўсталяванне рэспублікі. У ходзе вайны 1810—1826 краіна вызвалена ад каланіяльнага прыгнёту войскамі Сімона Балівара, у гонар якога атрымала назву. Паўторна абвешчана незалежнай у 1825. У 1836—1839 — у складзе канфедэрацыі Перу і Балівіі.

Балівія страціла выхад да Ціхага акіяна і амаль 2/3 першапачатковай тэрыторыі (багатай волавам, салетрай, нафтай) ў выніку войнаў з Чылі (1879-83) і Парагваем (1932-35). На сённяшні дзень можа дасягаць Атлантычнага акіяна па рацэ Парагвай.

У 1952 адбылася буржуазная рэвалюцыя, праведзена аграрная рэформа і нацыяналізаваны алавяныя руднікі.

У 1964 адбыўся ваенны пераварот, у краіне разгарнуўся партызанскі рух (лідэр Эрнэста Гевара), які быў разгромлены ў 1967 з дапамогай ЗША. Усю далейшую гісторыю характарызуе палітычная нестабільнасць, барацьба розных ваенна-эканамічных групіровак. У 1980-я пачынаецца пераход краіны ад ваеннага да грамадзянскага праўлення.

У 2003 пачынаецца народнае паўстанне пад лозунгамі адстаўкі прэзідэнта і ўрада, нацыяналізацыі газавай і нафтавай прамысловасці.

18 снежня 2005 на выбарах прэзідэнта Балівіі ўпэўнена (54% галасоў, адрыў ад канкурэнта — 15%) перамог сацыяліст, выхадзец з карэннага насельніцтва краіны Эво Маралес (прыведзены да прысягі 22 студзеня 2006, перад гэтым прайшоў індзейскі (аймара) інаўгурацыйны рытуал). У маі 2006 нацыяналізаваў газавую вытворчасць бразільскай Petrobras у Балівіі. Адбылася дыскусія з адміністрацыяй ЗША па пытанні вырошчвання балівійцамі кокі — традыцыйнай сельскагаспадарчай культуры.

Балівія — член ААН, Арганізацыі амерыканскіх дзяржаў, Лацінаамерыканскай асацыяцыі інтэграцыі, Паўднёваамерыканскай супольнасці нацый, Руху недалучэння, асацыіраваны член Меркасур.

[правіць] Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Балівіі

Аснова гаспадаркі — гарнарудная прамысловасць экспартнага кірунку (каляровыя металы, прыродны газ). Апрацоўчая прамысловасць развіта слаба і складаецца з тэкстыльнай, харчасмакавай, метала- і нафтаперапрацоўчай галін. Асноўныя прамысловыя цэнтры — Ла-Пас, Санта-Крус, Сукрэ, Качабамба.

Сельская гаспадарка не забяспечвае патрэб краіны, хоць у ёй занята палавіна працаздольнага насельніцтва.

Галоўныя гандлёвыя партнёры — ЗША і Аргентына.

Адна з найбяднейшых краін Паўднёвай Амерыкі.

[правіць] Насельнiцтва

Каля 60% — індзейцы, пераважна кечуа (30%) і аймара (25%) (у горнай частцы краіны). Каля 1/3 — іспанамоўныя метысы і крэолы (жывуць пераважна ў гарадах). Белыя — ў асноўным нашчадкі іспанцаў (мясцовая арыстакратыя), другая вялікая іх група — немцы (сярод якіх — заснавальнікі нацыянальнай авіякампаніі Lloyd Aereo Boliviano). Афра-балівійцаў — менш за 0,5% (нашчадкі беглых рабоў з Бразіліі). Паводле веравызнання 95% католікі. Да 90% насельніцтва сканцэнтравана ў Пуне. У гарадах — крыху больш за 50% насельніцтва. Буйнейшыя гарады — Ла-Пас, Санта-Крус, Качабамба.


[правіць] Навука і асвета

Асноўны артыкул: Навука і асвета Балівіі


[правіць] Культура

Асноўны артыкул: Культура Балівіі


[правіць] Адносiны з Рэспублiкай Беларусь

Дыпламатычныя адносіны ўстаноўлены 11 красавіка 1994. Дагаворна-прававая база дзвюх краін толькі пачынае фарміравацца. Ажыўленне двухбаковых адносін пачалося з прыходам да ўлады Эво Маралеса.

У Беларусі акрэдытаваны па сумяшчальніцтву пасол Балівіі.


[правіць] Спасылкi