Гісторыя Беларусі
From Вікіпедыя
[правіць] Пачатковае засяленне
Засяленне тэрыторыі сучаснай Беларусі пачалося каля 100-35 тыс. гадоў таму. Лічыцца, што першымі насельнікамі на тэрыторыі Беларусі былі неандэртальцы, якія апынуліся тут у час картокіх пацяпленняў у перыяд так званага рыжскага абледзянення, ці яшчэ перад ім. Нажаль, на тэрыторыі Беларусі пакуль што не было знойдзена аніводнага шкілету гэтага перыяду. Рэшткі дзейнасці былі знойдзены на стаянках Юравічы і Бердыж, якія датуюцца прыкладна 26-23 тыс. гадоў таму. Нарэшце, гэтыя даты дазваляюць у любым выпадку аднесці з'яўленне першага насельніцтва на тэрыторыі Беларусі да верхняга палеаліта, якое магло жыць тут толькі пасля адступлення ці зыходу ледавіка. Эдуард Загарульскі ў сваёй кніге "Начало формирования населения Белоруссии" сцвярджае, што колькасць насельніцтва ў верхнім палеаліце не перавышала некалькіх сотняў. Каля 16 тысяч гадоў таму адбылося новае моцнае пахаладанне, і гэтая мясціны былі зноў пакінутыя.
[правіць] Мезаліт
Апошні ледавік зышоў прыблізна 13-8 тысяч гадоў таму, пасля чаго на тэрыторыі Беларусі пачаўся мезаліт. Па меры таяння і адступлення ледавіка клімат рабіўся ўсё больш цёплым, тэрыторыя паступова пакрывалася лесам. Перходзячы з месца на месца, чалавек паступова рухаўся на поўнач. Быў вынайдзены лук, які змяніў характар палявання. Пачалося інтэнсіўнае асваенне новых тэрыторый. На Беларусі вядома 120 мезалітычных стаянак трох асноўных археалагічных культур (грэнскай, свідэрскай і сожскай), а агульная колькасць насельніцтва складала каля 4,5 - 6 тысяч чалавек.
[правіць] Неаліт
У эпоху неаліту (4-3 тыс. гг. да н. э.) клімат стаў яшчэ цяплейшым. Прысвойваючая гаспадарка дасягнула свайго росквіту. На Беларусі да неаліту адносяцца плямёны нёманскай, днепра-данецкай, нарвенскай і верхнедняпроўскай культур. Вывучэнне могілак днепра-данецкай культуры на Украіне даказалі, што прадстаўнікі гэтай культуры належалі да паўночных еўрапеоідаў ці позніх краманьёнцаў. Асноўным заняткам неалітчных плямёнаў было рыбалоўства, усе астатнія заняткі не былі так распаўсюджаны.
[правіць] Бронзавы век
Каля 2000 гадоў да н.э. пачаўся бронзавы век, спачатку на поўдні сучаснай Беларусі. Бронза выкарыстоўвалася не так часта як камень, таму што матэрыялаў для стварэння бронзавых прыладаў працы - медзі і волава - тут не было. Але ж медныя і бронзавыя рэчы знаходзяць на тэрыторыі Беларусі, што сведчыць аб гандлёвых сувязях тагачаснага насельніцтва. Асноўныя культуры гэтага часу - сярэднедняпроўская, вісла-нёманская, тшцінецкая. Паступова Беларусь засялялі індаеўрапейцы, з прыходам якіх пачаўся паступовы пераход да вытворчай гаспадаркі (асноўным заняткам індаеўрапейцаў была жывёлагадоўля). З канца бронзавага веку большасць тэрыторыі сучаснай Беларусі была заселеная балтамі (гл. Культура штрыхаванай керамікі).
[правіць] Жалезны век
Жалезны век на тэрыторыі сучаснай Беларусі пачаўся ў VIII-VII стагоддзі. У адрозненне ад медзі, на тэрыторыі Беларусі сустракаюцца радовішчы жалеза (у выглядзе так званых "балотных руд" або "лугавых руд"). Мясцовыя майстры пачалі вырабляць жалезныя прылады працы. З дапамогай жалезных тапароў чалавек паступова засвоіў новы метад земляробства - падсечна-агнявы (лядны). Дрэвы зрубалі, спальвалі і попелам угнойвалі глебу. У яе высявалі зерне і баранавалі "сукаваткай", якую рабілі з верхавіны дрэва. Некалькі гадоў атрымлівалі добрае збожжа. Калі ураджай рэзка зніжаўся, пераходзілі на новую дзялянку. Вырошчвалі проса, пшаніцу, бабы.
[правіць] Ранняе сярэднявечча
У кан. IX - пач. X стст. пачалося засяленне на гэтую тэрыторыю славян. Пасля рассялення ўсходніх славян і стварэння Русі ўзніклі два княства - Тураўскае і Полацкае. Можна казаць аб тым, што Полацкае княства - гэта арэал рассялення крывічоў-палачан, а Тураўскае - дрыгавічоў. Пад 980 годам упершыню ўзгадваюцца першыя князі - Рагвалод у Полацку і Тур у Тураве. Кіеўскі князь Уладзімір Святаславіч захапіў Полацк і ўзяў за жонку яго дачку Рагнеду, з якой звязана вядомая легенда. Потым Уладзімір аддаў Рагнедзе Полацкае княства як яе вотчыну. Яе сын Ізяслаў Уладзіміравіч быў пасаджаны спачатку ў Ізяслаўле (цяпер Заслаў), а затым, пераведзены ў Полацк. З 1001 (па другіх звестках, 1003) годзе полацкім князям стаў Брачыслаў Ізяславіч. У 1044 годзе полацкім князям стаў Усяслаў Брачыславіч (1044-1101). Пры ім Полацкае княства дасягнула свайго росвкіту. Полацк у гэты час стаў асноўным сапернікам Кіева. У 1066 Усяслаў нават захапіў Ноўгарад. У 1067 г. адбылася Нямігская бітва. Гэта была першая летапісная звестка пра Менск. З-за таго, што супраць Усяслава выступілі амаль усе князі Русі, ён не здолеў перамагчы ў гэтай бітве. На Дняпры ля датоку ў яго ракі Аршыцы (Ръши) ён падманам быў узяты ў палон і адвезены ў Кіеў. У Полацку быў пасажаны сын Ізяслава Мсціслаў, які хутка памёр і Ізяслаў пасадзіў у Полацк іншага свайго сына - Святаполка. 15 верасня 1068 г. у Кіеве гараджане паднялі мяцеж супраць свайго князя Ізяслава. Гараджане вызвалілі Усяслава з турмы (поруба) і запрасілі яго на кіеўскае княжанне. Усяслаў стаў вялікім князям кіеўскім - de jure гаспадаром усёй Русі. Але o 1069 г. Ізяслаў з войскам польскага караля Балеслава рушыў на Кіеў. Кіеўляне сабралі войска, але Усяслаў уцёк у Полацк. Хутка ён быў выгнаны з Полацка і знаходзіўся ў невядомым месцы, магчыма ў водзі, бо на чале водскага войска ён хадзіў на Ноўгарад, але быў разбіты ў бітве на р. Гзені найгародцамі на чале з Глебам Святаславічам. Пасля гэтага Усяслаў на два гады знік з гістарычнай сцэны. Але ў 1071 г. ён нечакана з'явіўуся ля Полацка і выгнаў адтуль Святаполка і зноў пачаў княжыць у Полацкім княстве. Пасля гэтага хадзіў супраць Яраполка, але той каля Галацічаска разбіў полацкае войска. У 1078 г. Усяслаў напаў на Смаленск і спаліў яго. Уладзімір Манамах, каб адпомсціць Усяславу, разарыў Лукомль, Лагойск і Друцк. У 1084/85 Уладзімір Манамах разам з качэўнікамі-полаўцамі захапіў Менск і забраў усё насельніцтва горада ў палон. Усяслаў Чарадзей памёр у 1101 г. У летапісах гэтаё з'яве прысвечаны асобныя строкі: "...преставился Всеслав, полоцкий князь, месяца априля въ 14 день, в 9 часъ дне, в среду". Гэта сведчыць аб тым, якое значэнне надавалі Усяславу сучаснікі.
[правіць] Згадкі гарадоў
Першыя згадкі пра гарады Беларусі: Полацк - 862, Віцебск - 947, 1021, Тураў - 980, Заслаўе - 986, Друцк - 1001,1078, Бярэсце - 1017, 1019, Копысь - 1059, 1060, Браслаў - 1065, Мінск - 1067, Лагойск - 1078, 1127, Лукомль - 1078, Пінск - 1097 Барысаў - 1102, 1127, Орша - 1116, Слуцк - 1116, Наваградак - па ўскосных даных 1228, 1235, Гродна - 1127, Клецк - 1127, Мсціслаў - 1135, Слаўгарад (Прупой) - 1136, Крычаў (Крэчут) - 1136, Гомель - 1142, Рагачоў - 1142, Брагін - 1147, Мазыр - 1155, Чачэрск - 1159, Рэчыца - 1213/14, Слонім - 1252, Ваўкавыск - 1252, Здзітаў - 1252, Магiлёў - 1267, Капыль - 1274, Камянец - 1276, Турыйск - 1283, Кобрын - 1287.
[правіць] Вялікае княства Літоўскае
[правіць] Рэч Паспалітая
У 1569 годзе Вялікае княства Літоўскае і Каралеўства Польскае аб'ядналіся на федэратыўнай аснове ў новую дзяржаву — Рэч Паспалітую.
[правіць] Беларусь у складзе Расійскай Імперыі
[правіць] Барацьба за незалежнасць
25 сакавіка 1918 года была абвешчана незалежная Беларуская Народная Рэспубліка.
18 сакавіка 1921 Рыжскі мірны дагавор падзяліў Беларусь паміж Савецкай Расіяй і Другой Рэччу Паспалітай.
[правіць] БССР у складзе СССР (міжваенны час)
[правіць] Другая сусветная вайна
Другая сусветная вайна (1939—1945) пачалася для Беларусі 1 верасня 1939 году, калі нямецкія войскі атакавалі Другую Рэч Паспалітую, у склад якой уваходзіла Заходняя Беларусь. Беларусаў з першага дня вайны прыняла удзел у змаганні - у шэрагах арміі Другой Рэчы Паспалітай. 17 верасня 1939 году Другая Рэч Паспалітая была атакаваная войскамі СССР, што цалкам перакрэсліла надзеі на працяг адкрытага вайсковага змагання. Згодна з Пактам Молатава-Рыбентропа Заходняя Беларусь была уключаная у склад СССР і далучаная да БССР.
22 чэрвеня 1941 году пачалася вайна паміж Германіяй і СССР. Нямецкія войскі менш чым праз тыдзень баёў дайшлі да Мінску і ўзялі яго. Шмат у якіх мясцінах нямецкія войскі прымаліся як вызваліцелі.
[правіць] БССР у складзе СССР (пасляваенны час)
[правіць] Незалежнасць
27 ліпеня 1991 года Беларусь аб'вясціла сваю незалежнасць: Вярхоўным Саветам БССР быў прыняты пакет рашэнняў аб незалежнасці і эканамічнай самастойнасці Беларусі. На пасаду старшыні Вярхоўнага савету Рэспублікі Беларусь узышоў Станіслаў Шушкевіч. 25 жніўня 1991 года краіна атрымала новую назву — Рэспубліка Беларусь. 10 ліпеня 1994 года першым прэзыдэнтам краіны быў абраны Аляксандар Лукашэнка.