Беларусь
From Вікіпедыя
Рэспубліка Беларусь Республика Беларусь Рэспубліка Беларусь |
||
герб | сцяг | |
---|---|---|
дэвіз: Няма |
||
геаграфічнае месцазнаходжанне | ||
![]() |
||
дата ўтварэння | ||
дзяржаўная мова: | беларуская руская |
|
сталіца: | Мінск | |
галоўны прадстаўнік дзяржавы: | Сяргей Сідорскі | |
кіраўнік дзяржавы: | Аляксандр Лукашэнка | |
плошча: | 207,600 км² | |
насельніцтва: | 9,755,000 2006 | |
шчыльнасць насельніцтва: | 47 жых./км² | |
грашовая адзінка: | Беларускі рубель | |
часавы пояс: | EET (UTC+2) EEST (UTC+3) |
|
гімн: | Мы, беларусы | |
нумарныя знакі аўтамабіляў: | BY | |
дамен у Інтэрнеце: | .by | |
міжнародны тэлефонны код: | +375 | |
карта | ||
![]() |
БЕЛАРУ́СЬ (афіцыйная назва Рэспу́бліка Белару́сь), краiна ва Ўсходняй Еўропе, найбольшая па тэрыторыі еўрапейская дзяржава без выхаду да мора. Мяжуе з Расіяй на ўсходзе і на поўначы, Латвіяй на поўначы, Літвою на паўночным захадзе, Польшчай на захадзе, Украінай на поўдні.
Змест |
[правіць] Сімволіка
Актуальныя дзяржаўны сцяг і герб былі прынятыя па выніках рэферэндума (1995). Да гэтага дзяржаўнымі сімваламі былі бел-чырвона-белы сцяг і герб "Пагоня" (1991).
[правіць] Гісторыя
Асноўны артыкул: Гісторыя Беларусі
З канца бронзавага веку большасць тэрыторыі сучаснай Беларусі была заселеная балтамі (гл. Культура штрыхаванай керамікі). У кан. IX - пач. X стст. пачалося засяленне на гэтую тэрыторыю славян.
Лічыцца, што першай дзяржавай на тэрыторыі сучаснай Беларусі была Полацкая зямля. Горад Полацк упершыню ўзгадваецца ў "Аповесці мінулых гадоў" у 862 г. Найбольшага росквіту і магутнасці Полацкая зямля дасягнула пры валадаранні кн. Усяслава (1044-1101). У X-XIII стст. на тэрыторыі Беларусі часткова ці практычна цалкам таксама знаходзіліся:
- Тураўскае княства
- Смаленскае княства
- Гарадзенскае княства
Наступнай буйной дзяржавай на беларускай зямлі было Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае. Падчас стварэння і пачатковага развіцця гэтай дзяржавы найбуйнейшым і асноўным яе цэнтрам быў Новагародак. Акрамя сучасных земляў Беларусі, у склад гэтай дзяржавы ўваходзілі таксама землі сучаснай Літвы, паўночная частка сучаснай Ўкраіны і частка сучаснай Расіі. Вялікае княства Літоўскае знаходзілася ў дынастычнай уніі з Польскім каралеўствам з 1385, а ў 1569 годзе аб'ядналася з Польскім каралеўствам у Рэч Паспалітую.
У 1772, 1791, 1795 гг. адбыліся тры падзелы Рэчы Паспалітай, у выніку якіх беларускія землі адышлі да Расійскае імперыі. У яе складзе яны знаходзіліся да 1918 году, калі ўтварылася Беларуская Народная Рэспубліка. Афіцыйна не прызнаная нікім, акрамя Украінскай Народнай Рэспублікі, у 1919 годзе яна спыніла сваё існаванне, а Рада БНР эмігравала.
У 1919 г. утварылася Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка. Пасля кароткачасовага існавання буфернай дзяржавы ЛітБел, БССР у 1922 годзе увайшла ў склад Саюзу Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік.
Падчас Другое Сусветнае вайны ў 1941-1944 гг. Беларусь была акупаваная нацысцкаю Германіяй.
У 1945 г. Беларусь стала адной з краінаў-заснавальнікаў Арганізацыі Аб'яднаных Нацый. Рашэнні па ўсіх пытаннях беларуская дэлегацыя ўзгадняла з усесаюзнымі прадстаўнікамі.
У 1986 г. на мяжы Беларусі і Украіны адбылася Чарнобыльская катастрофа, у выніку якой адбыліся велізарны выкід радыянуклідаў у атмасферу і радыяцыйнае забруджанне большай часткі тэрыторыі Беларусі.
27 ліпеня 1990 году Беларусь абвясціла незалежнасць ад СССР.
8 снежня 1991 г. лідэры Беларусі (Станіслаў Шушкевіч), Украіны (Леанід Краўчук) і Расіі (Барыс Ельцын) у Белавежскай пушчы падпісалі пагадненне аб утварэнні СНД. СССР спыніў існаванне, БССР была абвешчаная Рэспублікай Беларусь, што існуе і зараз.
У 1994 г. была прынятая Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь, адбыліся першыя прэзідэнцкія выбары. Прэзідэнтам быў абраны Аляксандр Лукашэнка.
[правіць] Геаграфія
Плошча Беларусі - 207, 595 км^(2).
Беларусь знаходзіцца на Ўсходнееўрапейскай раўніне. Найвышэйшы пункт Беларусі — гара Дзяржынская, 345 м, найніжэйшы — урэз ракі Нёман на мяжы з Літвой, да 90 м над роўнем мора.
Беларусь знаходзіцца ў зоне ўмерана-кантынентальнага клімату.
На Беларусі больш за 20 тыс. рэк. Беларусь часта называюць "сінявокай" з-за вялікае колькасці азёр. Іх у Беларусі больш за 11 тыс. Тэрыторыя краіны багатая на балоты. Найбольш багаты балотамі рэгіён — Палессе.
Лясы займаюць 36% тэрыторыі краіны. На Беларусі 28 відаў дзікарослых дрэў. Найбольш важныя лесаўтваральныя пароды: хвоя, елка, дуб, ясень, ліпа, клён, граб, бярозы павіслая (бародаўчатая) і пушыстая, асіна, вольхі чорная і шэрая. Шмат дрэў інтрадукаваных: лістоўніцы сібірская і еўрапейская, хвоі Банкса, Мурэя, веймутава, дуб паўночны, таполі пірамідальная, лаўралістая, бальзамічная і інш.
Асаблівасці геалагічнага мінулага Беларусі, яе рэльефу, клімату, расліннасці абумовілі складаную будову глебавага покрыва тэрыторыі. Асноўныя глебаўтваральныя пароды тыповыя для зоны ледавіковай акумуляцыі: азёрна-ледавіковыя, марэнныя, водна-ледавіковыя адклады, алювіяльныя наносы, торф. Сярод глебаўтваральных працэсаў пераважаюць дзярновы (пад лугавой травяністай расліннасцю), падзолісты (пад лясной расліннасцю), балотны (у паніжаных месцах, дзе назапашваецца вільгаць) і іх спалучэнні.
З улікам ступені праяўлення асноўнага глебаўтваральнага працэсу вылучаны тыпы глебаў Беларусі: дзярнова-падзолістыя глебы, дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы, тарфяна-балотныя глебы, поймавыя глебы, дзярнова-карбанатныя глебы, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя глебы. Паводле механічнага складу адрозніваюць гліністыя, сугліністыя, супясчаныя, пясчаныя і тарфяныя глебы.
[правіць] Дзяржаўнае ўладкаванне
Беларусь з'яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Прэзідэнт абіраецца непасрэдна грамадзянамі на 5-гадовы тэрмін.
Найвышэйшай заканадаўчай установай Беларусі ёсць Нацыянальны сход, што складаецца з дзвюх палатаў:
- верхняй - Савета Рэспублікі,
- ніжняй - Палаты прадстаўнікоў.
Судовая ўлада ажыццяўляецца Найвышэйшым судом і Канстытуцыйным судом.
[правіць] Адміністрацыйны падзел
Беларусь з'яўляецца унітарнай краінай. Адміністрацыйнымі адзінкамі з'яўляюцца вобласці. Беларусь падзяляецца на шэсць абласцей:
- Брэсцкую (цэнтр Брэст)
- Віцебскую (цэнтр Віцебск)
- Гомельскую (цэнтр Гомель)
- Гродзенскую (цэнтр Гродна)
- Мінскую (цэнтр Мінск)
- Магілёўскую (цэнтр Магілёў)
Таксама Вылучаецца за асабістую адміністрацыйную адзінку горад Мінск.
Вобласці, у сваю чаргу, падзяляюцца на раёны.
[правіць] Эканоміка
Эканоміка Беларусі - сацыяльна-рынкавая.
Асноўныя галіны эканомікі Беларусі - машынабудаванне, металаапрацоўка, хімічная і нафтахімічная прамысловасць. Таксама развіты электраэнергетыка, лёгкая, харчовая, лясная і дрэваапрацоўчая галіны прамысловасці.
Беларуская эканоміка з'яўляецца экспартна-арыентаванай. Асноўныя экспартныя пазіцыі - грузавыя аўтамабілі і аўтобусы (МАЗ, БелАЗ), трактары (Беларус), тэлевізары (Гарызонт, Віцязь), халадзільнікі (Атлант), хімічныя валокны і ніці (Палімір), калійныя ўгнаенні (Беларуськалій), прадукцыя тэкстыльнай і лёгкай прамысловасці.
Асноўнымі экспартнымі партнёрамі Беларусі з'яўляюцца Расія і ЕС. Напрыклад, за першыя 5 месяцаў 2006 у краіны ЕС было экспартавана 50,4% прадукцыі (Нідэрланды - 10,2 %, Германія - 5,5 %, Вялікабрытанія - 4,3%, Польшча - 4,2%). Тавараабарот з Расіяй склаў - 47,9 %. Увогуле экспарт ажыццяўляўся з 124 краінамі, імпарт - з 138 краін.
Тэмпы павелічэння СУП у 2005 годзе склалі 9,2 %, інфляцыя - 8 %. У першым паўгоддзі 2006 тэмпы павелічэння СУП склалі 10,1 %, прамысловай вытворчасці 12,6 %, інфляцыя склала 3,1 %.
[правіць] Насельніцтва
У 2003 годзе ў Беларусі жыло 9 898 600 чалавек.
Колькасць насельніцтва Беларусі на 1 красавіка 2007 года склала 9 млн. 705,2 тыс. чалавек па дадзеных Міністэрства статыстыкі і аналізу. З пачатку 2007 года колькасць насельніцтва краіны зменшылася на 9,3 тыс. чалавек. Гэта абумоўлена тым, што колькасць памерлых на 11 тыс. чалавек перавышае колькасць народжаных. За першы квартал 2007 года ў рэспубліцы нарадзілася 24,5 тыс. дзяцей (на 1,9 тыс. больш, чым за першы квартал 2006 года). У студзені - сакавіку памерлі 35,5 тыс. чалавек (на 1,8 тыс. менш у параўнанні з аналагічным мінулагоднім перыядам). Пры гэтым смяротнасць дзяцей ва ўзросце да 1 года зменшылася з 6,1 выпадка на 1000 народжаных за першы квартал 2006 года да 5,8 выпадка за першы квартал 2007 года.
У сталіцы Беларусі каэфіцыент нараджальнасці быў роўны каэфіцыенту смяротнасці - 10,1 чалавека на 1000 жыхароў Мінска. У цэлым па краіне ў першым квартале натуральнае змяншэнне насельніцтва склала 4,6 чалавека на 1000 насельніцтва (у першым квартале 2006 года - 6,1). Найбольшае значэнне натуральнага змяншэння насельніцтва адзначана ў Віцебскай вобласці (7,6). У Брэсцкай вобласці гэты паказчык быў роўны 2,8, у Гомельскай - 4,8, у Гродзенскай - 5,1, у Магілёўскай - 6,3, у Мінскай вобласці - 7,4 чалавека на 1000 насельніцтва.
За першы квартал 2007 года ў параўнанні з адпаведным перыядам 2006-га колькасць памерлых у краіне знізілася на 4,9 %, у Гродзенскай вобласці - на 9 %, у Магілёўскай - на 8,8 %, у Віцебскай - на 7,2 %, у Гомельскай - на 6 %, у Брэсцкай - на 7,4 %, у Мінскай вобласці - на 2 %. У сталіцы Беларусі колькасць памерлых узрасла на 3,6 %.
У Беларусі ў 2006 годзе нарадзіліся 96,4 тыс. дзяцей (на 5,9 тыс. больш у параўнанні з 2005 годам). У 2006 годзе памерлі 138,4 тыс. чалавек (на 3,5 тыс. чалавек менш, чым у 2005-м). Пры гэтым прыметна зменшылася смяротнасць дзяцей ва ўзросце да 1 года - гэты паказчык знізіўся з 7,1 выпадка на 1000 народжаных за 2005 год да 6,2 выпадка на 1000 народжаных за 2006 год.
Дадзеныя з артыкула "Колькасць насельніцтва Беларусі на 1 красавіка склала 9 млн. 705,2 тыс. чалавек - Мінстат" ад 15 траўня 2007 года на месціве БелТА па адрасе http://www.belta.by/by/print?id=154959.
Асноўная этнічная група Беларусі (1999) — беларусы (81,3%). Найбольшая этнічная меншасць (1999): рускія - 11,3%, палякі - 3,9%, украінцы - 2,3%, яўрэі - 0,28%, іншыя - 0,92%.
З 1993 года насельніцтва Беларусі ўстойліва скарачаецца.
[правіць] Рэлігія
Паводле ацэнак, 60–70% беларусаў лічаць сябе праваслаўнымі, 15–20% — каталікамі, 5–10% — пратэстантамі, уніятамі. Пашыраны атэізм.
Напрыканцы XVIII ст. 70% беларусаў належалі да уніяцкае (грэка-каталіцкае) царквы, 15% былі каталікамі, 7% — іудэямі і толькі 6% — праваслаўнымі. Аднак у 1839 годзе расійскія ўлады правялі гвалтоўнае аб'яднанне уніяцкай царквы з праваслаўнай і перахрысцілі яе паству ў рускае праваслаўе.