Кірыліца
From Вікіпедыя
КІРЫ́ЛІЦА, старажытная славянская азбука. Назва паходзіць ад імя славянскага асветніка Канстанціна (Кірылы) Філосафа. Мяркуюць, што створана ў сяр. 9 ст. на аснове глаголіцы і грэчаска-візантыйскага ўстаўнага пісьма. Мела 43 літары (11 ст.): 24 візантыйскага паходжання, 19 самастойных. 27 літар мелі лікавае значэнне (літара з цітлай).
Шырока ўжывалася ў стараславянскіх, потым ва ўсходнеславянскіх пісьменствах Сярэднявечча, у т. л., у старабеларускім пісьменстве (14—18 ст.). Пры развіцці моваў, якія карысталіся К., яе алфавітна-літарны склад перастаў адпавядаць яе гукавай сістэме.
Найстаражытнейшыя помнікі кірыліцы: надпісы на руінах царквы ў Праславе (9 ст., Балгарыя), на гліняным посудзе з раскопак пад Смаленскам (пач. 10 ст.), балгарскі надпіс у Дабруджы (943), берасцяныя граматы (10—15 ст.), Савіна кніга і Супрасльскі рукапіс (11 ст.), першы датаваны рукапіс — Астрамірава евангелле (1056—1057).
[правіць] Графіка
Графіка ў 10—18 ст. паслядоўна існавала ў формах: устаў, паўустаў (з 14 ст.), скорапіс (з канца 14 ст., у бытавой і дзелавой перапісцы, у т.л. і ў ВКЛ), у кніжных загалоўках — арнаментальная вязь.
У Расіі ў выніку рэформы 1708 быў створаны грамадзянскі шрыфт (гл.таксама: Ілля Капіевіч), які стаў асновай для ўсіх сучасных сістэм кірылаўскага пісьма.
[правіць] Крыніцы
- М. Б. Батвіннік. Кірыліца // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5 т. Т. 3. Карчма — Найгрыш / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 751 с., іл., 40 л. іл. С.56—57.