Беларуская граматыка Тарашкевіча 1929
From Вікіпедыя
"БЕЛАРУСКАЯ ГРАМАТЫКА ДЛЯ ШКОЛ", школьная граматыка беларускай мовы, апрацаваная Б. Тарашкевічам (1928) і выданая ў Вільні (1929). Граматыка з'яўлялася пятым у Заходняй Беларусі, значна[1] пераробленым і пашыраным, выданнем школьнай граматыкі Тарашкевіча, выданай у 1918 годзе (гл.таксама: Беларускія граматыкі Лёсіка).
Змяненні і дапаўненні, унесеныя Тарашкевічам, не ўлічвалі пастановаў, зробленых Беларускай Акадэмічнай Канферэнцыяй (1926)[1]. Разам з тым, аўтар лічыў, што праблемы "акання" і "правапісу чужаземных слоў" усё яшчэ застаюцца спрэчнымі[1].
Граматыка складалася з двух раздзелаў-"колаў", азнаямляльнага (56 параграфаў) і навучальнага (106 параграфаў) характараў.
[правіць] Адметнасці
Упершыню[2] ў беларускую граматыку быў уведзены нарматыў на беларускі лацінскі алфавіт[3] — з выкарыстаннем "Ł" (гук [л]), "Č", "Š", "Ž" (шыпячыя гукі), "W" (гук [в]).
Выбухны гук г узгадваўся як такі, што "...сустракаецца рэдка і ў беларускім пісьме азначаецца літарай г з коскай над ёй з правага боку г’"[4]
Прапаноўваўся варыянт запісу падвойнага мяккага гуку [дз'] у выглядзе "ддз"[5].
[правіць] Ацэнкі
Я. Станкевіч адзначыў, што ў 5-м выданні сэнс шэрагу правілаў стаў процілеглым[6] у параўнанні з першымі чатырма, і адзначыў як адмоўнае тое, што Тарашкевіч не даў навуковых тлумачэнняў да сваіх развязанняў спрэчных пытанняў беларускай граматыкі, ані ў першых чатырох, ані ў пятым выданні. Наогул, гэтую граматыку Тарашкевіча Станкевіч адзначыў як маючую шмат русізмаў, паланізмаў і варварызмаў, скрытыкаваў няўдалую (і нават пагоршаную) граматычную тэрміналогію.
- Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ. - Вільня : Беларуская друкарня ім. Фр. Скарыны, 1929 ; Мн. : «Народная асвета», 1991 [факсімільн.]. - Выданне пятае, пераробленае і пашыранае.
- Я. Станкевіч. Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ // Ян Станкевіч. Збор твораў у двух тамах. Т. 1. - Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. ISBN 985-6599-46-6. С.141—169.