Pádraig Sairséal

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Dealbh cuimhneacháin Pádraig Sairséal i bPlás na hAirdeaglaise, Luimneach
Dealbh cuimhneacháin Pádraig Sairséal i bPlás na hAirdeaglaise, Luimneach

Saighdiúr Éireannach agus ceannaire fórsaí na hÉireann le linn Léigear Luimnigh ab ea Pádraig Sairséal, Iarla Leamhcáin (1660-1693).

Clár ábhair

[athraigh] Óige

Rugadh an Sairséalach i Leamhcán, Contae Átha Cliath sa bhliain 1660 do chlann Normannach a tháinig go hÉirinn ag deireadh an 12ú aois. B’uasal Caitliceach a athair Pádraig a phós Áine Ní Mhórdha, iníon an taoisigh Gaelaigh Ruairi Ó Mórdha a bhí i gceannas Éirí Amach 1641 i gcoinne riail na Sasanach in Éirinn.

[athraigh] Sa Fhrainc agus i Sasana

D’fhreastail sé i gcathlán Sasanach a throid ar son Rí Lua XIV na Fraince le linn réimis Rí Shéarlais II Sasana agus d’fhill sé ar Shasana nuair a tháinig an Caitliceach Rí Séamus II i réim sa bhliain 1685.

Le linn Cogadh Cathartha Sasana, throid sé i gcath Sedgemoor i gcoinne fórsaí an Diúca Monmouth ar an 6ú Iúil 1685. Deineadh coirnéal as an bhliain dár gcionn agus d’fhill sé ar Éirinn i dteannta Risteard Talbóid, Iarla Thír Chonaill, chun ceannaireacht Caitliceach a chur ar arm na hÉireann.

[athraigh] Cogadh an Dá Rí

Caitheadh an Rí Séamus as cumhacht sa bhliain 1688 agus ainmníodh a chliamhan Phrostatúnach Liam III Oráiste na hOllainne mar chomharba air. Theith sé go dtí an Fhrainc agus, le cabhair ó Lua XIV, tháinig sé go hÉirinn chun a réimis a ath-ghabháil. Ceann dá cheannairí ab ea An Sairséalach, ghabh sé seilbh ar Chúige Connachta ar son Séamus II agus deineadh ginearál as dá bharr.

Ghlac sé páirt i Léigear Doire (1689), Cath na Bóinne (1690) agus Cath Eachroim (1690) mar cheann des na ceannairí Éireannacha ach chaill Rí Shéamus an trí cinn díobh.

[athraigh] Léigear Luimnigh

Nuair a this arm Shéamuis ar ais ar Luimneach, bhuaigh An Sairséalach cáil mhór amach nuair a phléasc sé gunnaí móra na Liamach le cabhair ón ropaire Gealapa Ó hÓgáin i mBaile an Fhaoitigh gar do Phailís na Gréine i gContae Luimnigh (1690). Dá bharr sin, ní raibh na Liamaigh in ann Luimneach a ghabháil roimh teacht an gheimhridh.

Lean an léigear go dtí fómhair na bliana dár gcionn ach, faoin am sin, bhí fórsaí an tSairséiligh ina n-aonar agus b’éigean dóibh géilleadh. Tar éis idir-ghabháil idir an Sairséalach agus Ginearál Ginkel na Liamach, síníodh Conradh Luimnigh ar thug cearta creidimh do Chaitlicigh na hÉireann.

[athraigh] Deoraíocht

Sheol An Sairséalach agus formhór dá shaighdiúirí ó chalafort Luimnigh ar an 22 Nollaig 1691 agus chuadar isteach in Arm na Fraince. Tugadh na Géanna Fiáine orthu agus bhain an-chuid díobh (ar nós Peadar de Lása mór-cháil as mar ceannairí airm sna blianta dár gcionn.

Ach ní raibh saol fada ag an Sairséalach. Throid sé go cróga ar son Lua XIV sa Phléimeann ach goineadh é ag Cath Landen agus fuair se bás i Huy na Beilge ar an 21 Lúnasa 1693. Adhlacadh I reilig an tSéipéil Mhairtín Naofa sa bhaile sin. Deirtear gurbh iad a fhocail dheireannacha ná “Mo thrua ná ar son na hÉireann é seo.”

[athraigh] Oidhreacht an tSairséalaigh

Brise na Sasanaigh Conradh Luimnigh beagnach chomh luath agus a thriomaigh an dúch agus baineadh gach ceart siabhalta ó Chaitlicigh na Éireann. Ach lean cuimhne Phádraig Sáirséil i measc an ghnáth-mhuintir agus glaodh an-chuid bóithre, clubanna, droichid agus a leithéid ina onóir, go mór mór i dtimpeallacht Cathair Luimnigh. Ina measc siúd, tá Droichead an tSairséalaigh, Sráid an tSairséalaigh, club CLG Sairséiligh na Mainistreach agus Dún an tSairséalaigh i gCathair Luimnigh, Carraig Pádraig Sairséalaigh i gContae Luimnigh, baile Sarsfield in Ontario, Ceanada agus club peile sacair Velez Sarsfield i mBuenos Aires na hAirgintíne.

Is féidir Marcaíocht an tSairséalaigh a leanúint trí Chontaetha an Chláir, Thiobrad Árann agus Luimnigh. Deirtear gurb é seo bealach tSairséalaigh thar fhórsaí na Liamach le lin dó gunnaí na Sasanach a phléascadh.

Tá dealbh cuimhneacháin an tSairséalaigh le fescint i bPlás na hAirdeaglaise i Luimneach agus seasann sé ar suaitheantas Chomhairle Chontae Luimnigh. Is cuid de Rosc Catha an tSairséalaigh “Cuimhnigh ar Luimneach agus ar fheall na Sasanach” é mana Chomhairle Chontae Luimnigh agus Choiste Chontae Luimnigh CLG.

Phós Pádraig Sairséal an Bhan-tiarna Nóra de Búrca, iníon Iarla Chlann Risteard, agus saolaíodh mac amhaín agus iníon amháin dóibh. Tháinig Séamus Sairséal i gcomharbacht ar a athair mar an Dara Iarla Leamhcáin ach d’éag sé gan clainne sa bhliain 1718.

I dteangacha eile