An Fhrainc

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

République française
Bratach na Fraince Armas na Fraince
Bratach Armas
Mana: Liberté, Egalité, Fraternité
(Fraincis: Saoirse, Comhionannas, Bráithreachas)
Amhrán náisiúnta: La Marseillaise
Suíomh na Fraince
Príomhchathair Páras
48°52′ Thuaidh 2°20′ Thoir
An chathair is mó Páras
Teangacha oifigiúla Fraincis
Rialtas
Uachtarán
Príomh-aire

Nicolas Sarkozy
François Fillon
Poblacht
4 Deireadh Fómhair 1958
Achar
 • In iomlán
 • Uisce (%)
 
674,843 km² (42ú)
0.26%
Daonra
 • Meas. ó 2005
 • Daonáireamh [[]]
 • Dlús
 
63,560,000 (20ú)

111/km² (-)
OTI (PCC)
 • In iomlán
 • An duine
Meas. ó 2005
$1.661 trilliún (5ú)
$27,600 (-)
Airgeadra Euro (€) (EUR)
Crios ama
 • Samhradh (CSL)
CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)
Fearann Idirlín .fr
Glaochód +33

Is tír í an Fhrainc, nó Poblacht na Fraince (République Française sa Fhraincis) atá suite in iarthar na hEorpa. Tá teorainn aici leis an mBeilg, Lucsamburg, an nGearmáin, an Eilvéis, an Iodáil, Monacó, Andóra agus an Spáinn. Is ball den Aontas Eorpach í an Fhrainc ó bhunú na heagraíochta amach.

Clár ábhair

[athraigh] Eacnamaíocht

Úsáidtear an euro mar airgeadra san Fhrainc. Tá an séú geilleagar is mó ar domhan ag an bhFrainc. Is í an earnáil seirbhíse an earnáil is mó i ngeilleagair na tíre. Tagann thart ar 77 milliún turasóirí go dtí an Fhrainc gach bliain.

[athraigh] Cultúr

Fch Academie FrançaiseAcadamh na Fraincíse.

[athraigh] Tíreolaiocht

Tá príomhchuid na tíre suite in iarthar mhór-roinn na hEorpa, agus tá príomhoileán na tíre, Corsica, suite sa Mheánmhuir. Tá críocha agus oileáin Fhrancacha eile suite timpeall an domhain. Is é Guáin na Fraince an críoch is mó thar lear.

[athraigh] Stair

[athraigh] An Róimh go dtí an Réabhlóid

Tá an Fhrainc suite sa réigiún a ghlaoití an Ghaill air tráth - áit a deirtear a tháinig na Ceiltigh uaithi. Rinne Iúil Caesar concas ar an nGaill d'Impireacht na Róimhe san 1ú aois RC, agus ar deireadh ghlac na Gallaigh le cultúr agus le teanga na Róimhe. D'fhorbair an teanga de réir a chéile go dtí an pointe a d'aithneofaí mar Fraincis í. Ón 2ú haois nó ón 3ú haois ar aghaidh, thosaigh an Chríostaíocht ag fás agus sa 4ú nó sa 5ú aois, scríobh Naomh Jerome go raibh an Ghaill mar an t-aon réigiún a bhí "saor ó eiriceacht". Sna Méanaoiseanna, d'úsáid na Francaigh an ráiteas seo le crúthú go raibh siad mar "Ríocht sar-chríostaíocht na Fraince".

Sa 4ú haois, ionraidh treibhthe Gearmánach an taobh oirthiar ar bruach an Rhine, glaodh Frank orthu, ait a dtagann an sean-ainm, níos déanaí, tagann sé ó ríotha Capetian na Fraince timpeall ar Páras. Roineadh Impireacht Carolingian, Charlemagne leis an Conradh i Verdun (843), i trí chuid., An Fhrainc san oirthiar, An Fhrainc sa lár agus An Fhrainc san. Tá an Fhrainc sa lá atá inniú ann suite ait a bhí An Fhrainc san Iarthair.

Bhí na Carolingian i gcumhacht san Fhrainc go dtí an bhliain 987, nuair a chorónaíodh Hugh Capet, Diúc na Fraince agus Cunt Páras. Díog ar ndíog aontaigh a shliocht na Capetian, Valois agus Bourbon an tír trí cogadh agus pósadh. Bhí an chumhacht ba mhó aici sa 17ú haois agus faoi réimeas Louis XIV. Ag an am seo bhí an daonra is mó san Eoraip aici agus bhí tionchar mór aici ar poilitíocht, eacnamaíocht, agus cultúr na hEorpa. Bhí tioncahar mhóir ag an Fhrainc ar Réabhlóid Mhéiriceá ag íoc as airm agus sonraí mileata a chuir ar fáil do na réabhlóidithe frith-Shasana.

[athraigh] ó Monarcacht go Poblacht

Caisleáin Chambord
Caisleáin Chambord

Bhí an Monaracht seo i gcumhacht go dtí Réabhlóid na Fraince sa bhliain 1789. Chuireadh Rí Louis XVI agus a bhanríon, Marie Antoinette, chun bháis comh maith le na mílte francaigh eile. Rinne siad iarracht rialtas ceart a bheith acu, ach ar deireadh thóg Napoleon Bonaparte cumhacht ón bpoblacht sa bhliain 1799, bhí ar dtús mar an "Chéad Consul agus níos déanaí mar Impirire den "Céad Impireacht Francach (18041814). I rith cogaidh éagsúl, bhí chuid mhaith de mór-roinn na hEorpa tógtha aige, chuir sé gaolta i gceannas ar na ríocht nua a dhéan sé (mar shampla Joseph Bonaparte sa Spáinn).

I ndiaidh briseadh deireanach Napoleon ag Cath Waterloo, ath-thosaíodh riail na moaracht ar an Fhrainc, comh maith le teorainneacha bunreachtúil. Sa bhliain 1830, tar eis Éirí Amach chuireadh an Monaracht Iúil ibhfeidhm a léan go dtí an bhliain 1848. Chríochnaigh Dara Poblacht na Fraince go lua i ndiaidh e a tosnú sa bhliain 1852 nuair a d'fhógair Louis-Napoléon Bonaparte Dara Impireacht na Fraince. Chaill airm na Fraince i ndiaidh na prúsaigh sa bhliain 1870 agus chuireadh Tríú Poblacht na Spáinne in áit Napolean.

Eugène Delacroix
Eugène Delacroix

Bhí cóilíní ag an Fhrainc ón 17ú haois go dtí na 1960í. Sa 19ú agus 20ú aoiseann bhí a Impirireacht Domhanda an dara cheann is mí i ndiadh na Sasnaigh. Idir 1919 agus 1939, bhí an Imprireacht thar 12,347,000 km2 (4,767,000 míkm2). Ag tógáíl an tír féin san áireamh, sna 1920í and 1930í, bhí 8.6% de achar an domhain faoi réimeas an Fhrainc.

Cé gur bhuaigh siad ar deireadh sa Chéad Chogadh Domhanda, fulaing an tír go mór, go háirithe ó thaobh daoine agus mianraí. Thóg an rialtas, Fronta an Phobail, leasú soisialta isteach sna 1930í. I rith an Dara Cogadh Domhanda, i ndiaidh gur theip ar ionsaí san Iorua, sa Bheilg agus san Ísiltír, agus tar eis ionradh na Géarmánaigh ag úsáid blitzkrieg, ghéill siad. Bhí daoine san Fhrainc nár aontaigh leis an ngeilleadh agus thósaigh siad "Forsaí Saoirse na Fraince" lasmuigh den tír, agus Frithbheartaíocht na Fraince istigh sa tír. Sa bhliain 1944 tar eis ionradh na chomhghuaillí ar D-Day, bhí an Fhrainc saor arís. Go lua i ndiaidh sin búnaíodh an Nouvelle Armée Française ("Airm Nua na Fraince") le chabhair na chomhghuaillí agus lean siad ag troid go deireadh an Cogadh.

Búnaíodh Ceathrú Poblacht na Fraince i ndiaidh an Cogadh, cósúil le deireadh an Céad Cogadh Domhanda bhí sé deacair don tír ar dtús báire ach tar eis tamail bhí sí cumhachtach arís. Rinne siad iarracht a Impireacht Cóilíneach a choimeád ach bhí trioblóid ag tósnú. Rinne siad iarracht Vítneam a ath-thógaint ach theip orthu agus chuireadh tús leis an gChéad Chogadh Ind-Síneach scroiseadh na Fraincigh ag Cath Dien Bien Phu sa bhliain 1954. Míosa tar eis críoch a chuir leis an gcogadh seo, bhris Cogadh na Saoirse san Ailgéir amach san Ailgéir.

Bhí an cogadh sin go dona, níor raibh na Fraincigh cinnte céard le déanamh, bhí thart ar milliúin daoine Eorpach ina chónaí ann. Bhí sé comh dona sin, do bheag nach ndeachaigh an tír go Cogadh Cathartha. Sa bhliain 1958, thit an rialtas lag agus búnaíodh Cúigiú Poblacht na Fraince, le uachtaráin laidir (le níos mó cumhachtaí]]). Bhí Charles de Gaulle mar an Úachtaráin agus bhí sé in ann an tír a choimead le chéile fad is bhí sé ag iarraidh deireadh a chuir leis an gcogadh. Chríochnaigh Cogadh na Saoirse san Ailgéir agus an cogadh cathartha sa príomhchaithir Algiers, tar eis idirbheartatha síocháinta sa bhliain 196, le neamhsplachas don Ailgéir.

Sna blianta is déanaí tá an cairdeas atá ag an tír leis An Ghearmáin ag chuir go mór le poilitíocht agus eacnamaíocht an tír agus an Eoraip go forleathan. Bhí an Fhrainc mar an tír leis an suim is mó i Aontacht san Aontas Eorpach ó thoabh poilitíocht, cosaint agus slándálacht. D'ainneoin do seo nuair a chuireadh bunracht na hEorpa chun vóta sa tír dhíultaigh muintir na Fraince é a dhaingniú i mí Bealtaine 2005.




Bratach an AE An tAontas Eorpach (AE) Bratach an AE
an Bheilgan Bhulgáiran Chipiran Danmhairgan EastóinÉirean Fhionlainnan Fhraincan Ghearmáinan Ghréigan Iodáilan Ísiltíran Laitviaan LiotuáinLucsamburgMáltaan Ostairan Pholainnan Phortaingéilan Ríocht Aontaithean Rómáinan tSeican tSlóvaican tSlóivéinan Spáinnan tSualainnan Ungáir
Le teacht
an ChróitPoblacht na Macadóinean Tuirc
I dteangacha eile