Dónall Ó Conaill
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Polaiteoir Éireannach as Ciarraí ab ea é Dónall Ó Conaill (6 Lúnasa, 1775 – 15 Bealtaine, 1847). Ba dhaoine saibhre iad muintir Uí Chonaill. Chuaigh Dónall ar an ollscoil, agus bhain sé amach céim dlí. Rinneadh abhcóide de. Chuaigh sé le polaitíocht níos déanaí. Bhí sé i gcoinne Acht an Aontais, agus d’oibrigh sé go dian chun saoirse na gCaitliceach a bhaint amach, iarracht ar a dtugtar Fuascailt na gCaitliceach. Toghadh é go Westminster sa bhliain 1828. Tugadh saoirse iomlán do na Caitlicigh sa bhliain 1829. Cailleadh an Conallach in 1847, agus cáil air ar fud na hEorpa faoin am sin.
Tá a lán scéalta béaloidis ann a thugann le fios go raibh an Ghaeilge go paiteanta aige, agus é sásta úsáid a bhaint aisti mar theanga rúnda. San am céanna, bhí sé den tuairim go raibh an Béarla ní b'úsáidí agus ní b'oiriúnaí don tsochaí chomhaimseartha a bhí ag forbairt agus ag dul chun tionsclaíochta, agus é ag tabhairt le fios gur rud maith, nó rud nádúrtha ar a laghad, a bheadh ann dar leis féin dá rachadh an Ghaeilge in éag. Bhí an dearcadh seo ag teacht leis an aisling a bhí aige i gcúrsaí eile freisin: dúirt sé go hoscailte go raibh sé ag teastáil uaidh "Briotanaigh thiar" nó West Britons a dhéanamh de na Gaeil - is é sin, daoine a mbeadh cearta sibhialta, teanga agus cultúr na Sasanach acu.
Ós rud é gur chaith an Conallach dúthracht a shaoil ag iarraidh cearta sibhialta a bhaint amach do na Caitlicigh, tugtar an Liberator air as Béarla. Is é an gnáth-théarma Gaeilge a úsáidtear inniu leis an Liberator a aistriú ná an Fuascailteoir, ach deir Ríonach Uí Ógáin ina leabhar faoin gConallach i mbéaloideas na hÉireann, Immortal Dan, gurbh é an Saoirseoir an leagan is minicí a bhíonn sa bhéaloideas, mura mbaintear úsáid as an bhfocal Béarla scun scan.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.