Cycawkowe rostliny

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Cycawkowe rostliny

babyduška
systematika
Domena Eukarioty
Swět Rostlinstwo
klasa: (Rosopsida)
podklasa: (Asteridae)
porjad: (Lamiales)
swójba: Cycawkowe rostliny
wědomostne mjeno
Lamiaceae
Podswójby
  • Lamioideae
  • Nepetoideae
  • Ajugoideae
  • Scutellarioideae
  • Symphorematoideae
  • Viticoideae
  • Prostantheroideae

 pok.·disk.·wobdź. 

Cycawkowe rostliny (łaćonsce: Lamiaceae abo Labiatae) su swójba symjencowych rostlinow.

Wobsah

[wobdźěłać] Wopis

Kćeni diagram
Kćeni diagram

Móže so čłony tuteje rostlinskeje swójba často na podkładźe charakteristiskich "hubičkatych kwětow" spóznawać. Wone so wuzběhuja přez "hornja huba" (často so wróćo tworjena) a "delnja huba" kćenja; zwjetša su wot 5 kćenjowych łopješkow dwě k hornjej hubje a tři k delnjej hubje zarostowane. Podobne typy kćenja tež wustupuja w druhich swójbach porjada (Lamiales). Runje tak njeje na hubičkatych kwětach wobmjezowany štyrihranity stołpik.

kćenjowa formula:
\downarrow \; K_{(5)} \; [C_{(5)} \; A_{4-2}] \; G_{\underline{(|2)}}
| = rozdźělenje přez dodatne dźělenske sćěny.

Najčasćišo lisćowe łopjena su napřećostejne. Dwusplažne kćenja su zygomorfowe a najčasćišo pjećličbne. Jenož eksistuje jed stamenski kružk. Płódnik je hornje stejacy.

Za čas zrałosće so wuwiwaja štyri tak mjenowane Klausen (płody).

[wobdźěłać] Wužiwanje

Wjele rostlinskich družinow tuteje swójby so wuzběhuja přez aromatiske wolije, dla kotrychž wone bu často kaž korjeninske rostliny wužiwane. Wjace hač 60 rodow tuteje swójby so sadźeja jenož w měrnych regionach a wjele družinow - na při. mjetlički (Mentha), bazlik (Ocimum basilicum), lěwanćik (Lavandula) abo želbija (Salvia) - bu přemysłownje plahowane. Dwě Pogostemon-družinje z južneje Azije, (Indiski Patschuli a Jawaniski Patschuli), dawataj Patschuli-wolij, kotryž je hódnotny zakładna maćizna za ćežke parfimy. Někotre družinow hubičkatych kwětow maja přećiwo tomu skerje regionalnu wažnosć. Gliedkräuter (Sideritis) słuža w wuchodnym srjedźnomórskim regionje kaž čajowe zelo. W Iranje so korjeni joghurt z Ziziphora a w Indiskej a juhowuchodnej Aziji słuža boblije wot Coleus rotundifolius kaž narunanje za běrny.

Běła cycawka
Běła cycawka
Thymus vulgaris
Thymus vulgaris
bazlik
bazlik


[wobdźěłać] Systematika

Swójba je rozčłonkowana do sydom podswójbow.

[wobdźěłać] Podswójba Lamioideae

Z 63 ródami a 1210 družinami

[wobdźěłać] Podswójba Nepetoideae

Z 105 ródami a 3675 družinami:

    • płónčik (Acinos): wokoło z 10 družinami
    • Calamintha: z wokoło 6 - 10 družinami
    • čisćica Clinopodium: z wokoło 20 družinami
    • wšědna čisćica (Clinopodium vulgaris)
    • Coleus: z wokoło 90 - 150 družinami
    • Dracocephalum: z wokoło 70 družinami
    • Glechoma: z wokoło 8 - 12 družinami
    • Hyptis: z wokoło 350 - 400 družinami
    • Hyssopus: z wokoło 15 družinami
    • Isodon: z wokoło 100 družinami
    • lawendely (Lavandula): z wokoło 25 družinami
    • dabrečk (Lycopus): z wokoło 10 bis 30 družinami
    • melisa (Melissa): z 4 družinami
      • mjedonka (M. officinalis)
    • mjatwički (Mentha): z wokoło 30 družinami
    • Micromeria: z wokoło 70 družinami
    • Monarda
    • kocornik (Nepeta): z wokoło 250 družinami
    • bazliki (Ocimum): z wokoło 60 družinami
    • Origanum: z wokoło 15 - 20 družinami, přikłady:
      • tosta (O. vulgare)
      • majron (O. majorana)
      • majron (O. hortensis)
    • jězončik (Prunella): z 7 družinami
    • rósmarja (Rosmarinus officinalis)
    • želbija (Salvia): z wokoło 900 - 1100 družinami
    • popricy (Satureja): z wokoło 30 družinami
    • Solenostemon
      • Solenostemon scutellarioides
    • babyduška (Thymus): z wokoło 300 družinami
    • Ziziphora: z wokoło 25 - 30 družinami

[wobdźěłać] Podswójba Ajugoideae

Z 24 ródami a 1115 družinami

[wobdźěłać] Podswójba Scutellarioideae

Z 5 ródami a 380 družinami

    • Scutellaria: wokoło z 360 družinami

[wobdźěłać] Podswójba Prostantheroideae

Z 16 ródami a 317 družinami

    • Hemigenia: wokoło z 50 družinami
    • Pityrodia: wokoło z 45 družinami
    • Prostanthera: wokoło z 100 družinami

[wobdźěłać] Podswójba Symphorematoideae

Z 3 ródami a 27 družinami

    • Symphorema

[wobdźěłać] Podswójba Viticoideae

Z 10 ródami a 376 - 526 družinami

    • Premna: wokoło z 200 družinami
    • Vitex: wokoło z 250 družinami, přikład:
      • Vitex agnus-castus.

[wobdźěłać] Fylogenetiska klasifikacija

Fylogenetiska klasifikacija

[wobdźěłać] Žórła

  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)

[wobdźěłać] Eksterne wotkazy

Commons
WikiSpecies
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije