Ժբրան Խալիլ Ժբրան

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ժբրան Խալիլ Ժբրան (անգլերեն՝ Gibran Khalil Gibran, արաբերեն՝ جبران خليل جبران) (հունվարի 6, 1883 – ապրլիլ 10, 1931) - լիբանանցի ամերիկացի գրող և բանաստեղծ։

Բովանդակություն

[խմբագրել] Կենսագրություն

Խալիլ Ժբրան, լուսանկար Fred Holland Day–ից, 1898 թ.
Խալիլ Ժբրան, լուսանկար Fred Holland Day–ից, 1898 թ.

Խալիլ Ժբրանը ծնունդով Լիբանանի Բշարի գյուղից է, վաղ հասակից, սակայն, նա տեղափոխվեց Ամերիկա (Բոստոն), երկար տարիներ ապրեց Եվրոպայում` ունենալով մերձ շփումներ 20-րդ դարասկզբի եվրոպացի նշանավոր արվեստագետների հետ, ինչը որոշակիորեն ազդեցություններ ունեցավ նրա գեղարվեստական մտածողության, գրական ու նկարչական արտահայտչաձևերի վրա, որոնք խորքում կրում էին արևելքցուն բնորոշ հարուստ մարդկային և իմացական որակներ` հայեցողական աշխարհայացք ու կենսակերպ, մտասևեռումներ` իրերի ներքին շերտերն ու աշխարհի թաքնված ճշմարտությունները ճանաչելու ձգտում:

Խալիլ Ժբրանը գերմանացի փիլիսոփա Ֆրիդրիխ Նիցշեի համակիրներից էր, ազդվել է անգլիացի խորհրդապաշտ բանաստեղծ-նկարիչ Ուիլյամ Բլեյքից: Փարիզում Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում ուսանելիս բախտ է ունեցել աշակերտելու մեծն Ռոդենին, որն էլ Խալիլ Ժբրանին համարել է «20-րդ դարի Բլեյք»: Նրա նկարչության պես Ժբրանի վրձնած կտավներին, մարդկային մերկ մարմիններին հատուկ են երազային, անիրական, մետաֆիզիկ զգացողություն-վիճակներ:

Խալիլ Ժբրանը իր հայրենիքում մերժված գրող էր. նրա «Ըմբոստ հոգիներ» և «Ձորի հավերժահարսեր» գրքերը այրվեցին Բեյրութի կենտրոնական հրապարակում: Երկար չապրեց գրողը, ընդամենը 48 տարի, սակայն թողեց գրական հարուստ ժառանգություն, արձակ և չափածո` գրված անգլերենով և արաբերենով` «Կոտրած թևեր», «Խենթը», «Ռահվիրան», «Հիսուս, Մարդու որդի», «Երկրային աստվածներ», «Թափառականը», «Մարգարեի պարտեզը» և այլն:

Խալիլ Ժբրանի հուշարձանը Վաշինգտոնում
Խալիլ Ժբրանի հուշարձանը Վաշինգտոնում

[խմբագրել] Ստեղծագործական աշխատանք

Նրա ստեղծագործության պսակը «Մարգարեն» պոեմն է` գրված Արևելքի միստիկական ուսմունքների և Աստվածաշնչյան ոգեղեն հզոր շնչով, որտեղ ներկա է նաև գրողի անհատական հոգևոր փորձը և վերապրումը: Տիեզերքի անհունության, նրա հավերժական առեղծվածի առաջ շփոթահար, հուսահատ մարդուն մարգարեական խոսքի փոխանցում. սա է պոեմի գաղափարական իմաստը:

Ժբրանի Թանգարանը և գերեզմանատունը Բշարիյում, Լիբանան
Ժբրանի Թանգարանը և գերեզմանատունը Բշարիյում, Լիբանան

«Մարգարեն» գրվել է անգլերենով, հրատարակվել Նյու Յորքում` 1923 թվականին: 1984 թ. բանաստեղծ Վահե-Վահյանի արևմտահայերեն չափածո թարգմանության առաջաբանում նա գրում է գրքի աննախադեպ հաջողության` անգամ եկեղեցիներում պոեմը հատվածաբար ընթերցվելու մասին: «Ժբրականությունը կարգ մը շրջանակներու մեջ կառնէ կերպարանքը նոր աղանդի մը»: Երևանում լույս տեսած գրքի առաջաբանում գրված է սակայն, որ գրքի հրատարակությունը գրեթե աննկատ է անցել, միայն Չիկագոյի Evening Post թերթը գրքույկն անվանել է «փոքրիկ Աստվածաշունչ» և շնորհավորել հեղինակին «ցինիկ մի ժամանակաշրջանում իդեալիստ լինելու խիզախության համար»:

[խմբագրել] Խալիլ Ժբրանի ստեղծահործությունների հայերեն թարգմանությունները

«Մարգարեն» պոեմի արևմտահայերեն ամբողջական առաջին թարգմանությունը կատարել է Սիսակ Վարժապետյանը (Բեյրութ, 1966 թ.), 1981-ին «Բագին» ամսագրում լույս է տեսել բնագրային ավելի հարազատ` Տ. Գարաճյանի թարգմանությունը: Վահե-Վահյանի բանաստեղծական թարգմանությունը հրատարկվել է 1984-ին, իսկ 1992-ին` Ստամբուլում Կ. Պոլսի հայոց պատրիարք Գարեգին արք. Գազանճյանի փորձը:

Երևանյան արևելահայերեն հրատարակությունը լույս է տեսել (2007) Հրաչ ավագ սարկավագ Սարգիսյանի առաջաբանով և Ժբրան Խալիլ Ժբրանի` Համաստեղի հեղինակած կենսագրությամբ:

[խմբագրել] Աղբյուր

«Ազգ» օրաթերթ։