Մոլեխաղեր

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից








[խմբագրել] Մոլեխաղերի պատմությունը

խաչ և զրո
խաչ և զրո

Ինչպես հայտնի է, բոլոր խաղերն անխտիր կիրառվում էին խաղադրույքներ կատարելու և հաղթանակելու համար: Նույնիսկ մոտավորապես 11-րդ դարում արևմտյան Եվրոպայում հնարված անմեղ «խաչ և զրոն» սկզբնապես մոլեխաղ էր: Մոլեխաղերը դառան քաղաքակրթության անբաժան մասնիկը և ամենատարածված մարդկային արատներից մեկը:

Մ.թ.ա. 7-րդ դարում հայտնաբերվեցին առաջին թվերով խորանարդիկները: Հավանաբար դրանցով զառ էին խաղում:

Մ.թ.ա. 5-րդ դարում Հունաստանում առաջին անգամ ձևավորվեցին տոտալիզատորի կանոնները:

Մ.թ.ա. 4-րդ դարում Հունաստանում խաղում են մի խաղ, որի կանոնները նման են բիլիարդին: [[Բիլիարդ]]ի առաջին սեղանը ստեղծվել է Ֆրանսիայում 15-րդ դարում: Այժմյան ավելի տարածված «սնուկեր» անվանումով բիլիարդը հնարվել է բրիտանական սպաների կողմից Հնդկաստանում 19-րդ դարում:

Մ.թ.ա. երեք հազար տարի առաջ իրարից անկախ խաղեր են ստեղծվում տարբեր քաղաքակրթություններում: Մեսոպոտամիայում՝ Ուր քաղաքում, խաղում են «Ուռա թագավորական խաղը»: Եգիպտոսում ի հայտ է գալիս «Սենետը»:

Գո
Գո

Մ.թ.ա. 2300 տարի առաջ առաջին անգամ գրավոր կերպով հիշատակվում է ձիավազք մոլեխաղի խաղադրույքի մասին (Չինաստանում):

Մ.թ.ա. 2,000 տարի առաջ Չինաստանում հնարում են «Վեյ-ցի» խաղը,որն աշխարհում հայտնի դառավ իր ճապոնական «Գո» անվանվամբ (Ճապոնիա այն եկավ 2,500 տարի անց): Եգիպտոսում հայտնվում է «Գայլեր և շնագայլեր» խաղը, որի կանոնները հիշեցնում են ճանաչված «Գայլեր և գառնուկներ»ը:Այն կարելի է խաղալ շախմատի տախտակի վրա:

Մ.թ. 1400 տարի առաջ Եգիպտոսում շարունակում են հնարել «Մորիս» և «Մանկալա» խաղերը: «Մորիսը» մարդկության պատմության մեջ առաջին ռազմավարական խաղն է, որի դաշտն ու կանոնները ինչ-որ չափով հիշեցնում են «Մոնոպոլիա» խաղը:«Մանկալան» այժմ էլ տարածված է արաբական աշխարհում: Մ.թ.ա. 1-ին դարում Հռոմում կազմվում են առաջին վիճակախաղերը: Չինաստանում մեկնարկում են վիճակախաղերի կիրառումը գանձարանի միջոցների հավաքման համար (Չինական Մեծ պատի կառուցման նպատակով):


Մ.թ.1թ. հռոմեական կայսր Կլավդիուսը խաղում է «Թաբուլա», որն այժմ հայնտի է «Նարդի» անվամվամբ:

Մ.թ.4-րդ դարում հնարում են «Խնեֆաթաֆլ»ը: Հավանաբար այս խաղը հանդիսանում է իռլանդական «Թավլբըրդ»ի կամ ֆրանսիական «Ֆիդչելի» (տասներորդ դարում ի հայտ եկած) նախապապը կամ բարեկամը: Մեծ Բրիտանիայում հայտնաբերեցին «Թավլբըրդ» խաղալու համար տախտակ և ֆիգուրաներ (սրանք հիշեցնում են «Սոլիտեր» խաղը): Խաղի ճշգրիտ կանոններն անհայտ են: Ապացուցված է, որ այս խաղերը չափազանց տարածված են եղել եվրոպացիների շրջանում մինչև շախմատների երևան գալը, որոնք Եվրոպա մտան մոտ 11-րդ դարում:

Մ.թ.7-րդ դարում առաջին անգամ հիշատակվում է շախմատի մասին:

Մ.թ.9-րդ դարում Չինաստանում ստեղծում են «Մաջոնգ» խաղը: Հնդկաստանով և Պարսկաստանով անցնելով՝ հասնում է Եվրոպա՝ դառնալով «Դոմինո» խաղը:

Դոմինո
Դոմինո

1283թ. Լեոնի և Կաստիլիայի (այժմյան Իսպանիա) թագավոր Ալֆոնսո 10-րդը ստեղծում է «Խաղերի գիրք» առաջին խաղային հանրագիտարանը,որտեղ պարզաբանվում են շախմատի, նարդու,մորրիսի և մոռացված «Ալկերկե» խաղերի կանոնները:

1371թ. Իսպանիայում հնարվում են խաղաքարտերը:Իտալիայում սկսում են կիրառել «Տարո» խաղաքարտերը:

1480թ. Ֆրանսիայում քարտերը ստանում են «շապիկ»՝ նույնանման նկար դրսի կողմից: Հնարում են «Նոդդի» խաղաքարտային խաղը (հիմա կրում է «Քրիբբեջ» անունը):

1500 թվականներին առաջին անգամ հիշատակվում է շախմատի մասին: Հնարվում է «Սոլիտեր» խաղը (ԽՍՀՄում այն վաճառվում էր «Տակտիկա» անվան տակ):

1530թ. Ֆլորենսիայում երևան են գալիս թվային վիճակախաղեր (ամեն տոմս ուներ իր անձնական համարը, որը որոշվում էր ըստ վիճակահանության):

1600ական թվականներին Ֆլորենսիայում հնարում են պտուտակը: Ըստ ավանդույթի՝ «պտուտակի հայրը» համարվում է հայտնի մաթեմաթիկոս Բլեզ Պասկալը, սակայն կան վարկածներ, որ այն ավելի վաղ ի հայտ էր եկել Չինաստանում կամ Հնդկաստանում:

1700ականներին Ֆրանսիայում ասպարեզ է դուրս գալիս «Բլեք Ջեք»(«Միավոր») խաղը: Ժամանակակից դոմինոն հայտնվում է Իտալիայում:

1800ականներին հնարում են բրիջը, վիստը (ստեղծման տարիներն անհայտ են) և պոկերը (1836թ.):

1850ականներին Եվրոպայում հայտնվում է չինական տամախաղը:

1861թ. Մոնտե-կառլոյում բացվում է առաջին խաղատունը:

Խաղատուն
Խաղատուն

1896թ. Ամնում ստեղծվեցին առաջին խաղային ավտոմատները շահումներով -«մեկ ձեռքով ավազակները»:

1900թ. հայտնվում է «Մոնոպոլիան»: Առաջին տարբերակը վաճառվում էր «Հողատիրոջ խաղը» անվան տակ:

1950թ. Ճապոնիայում հրատարակվեցին «Օթելլո» խաղի կանոնները: Աշխարհին հայտնի էր նաև «Ռևերսի» անունով:


1997թ. ինտերնետում հայտնում է առաջին օնլայն-կազինոն:

Այս օրերիս աշխարհում գործում են մոտ 1,8 հազար ինտերնետ-կազինոներ, որոնց մեծամասնությունը տեղակայված են Կարիբյան ծովի պետություններում: Ըստ Բեյըր, Սթըրնզ և Քո խորհրդատվական ընկերության հաշվարկների՝ 2002թ. Ինտերնետ-կազինոյի եկամուտը կազմել է 3,5 միլիարդ դոլար, իսկ 2003թ. 4,2 միլիարդ դոլլար:

Վիրտուալ խաղատներն իրենց եկամտի մոտավորապես 60%ը ստանում են ԱՄՆ-ում բնակվող խաղացողների հաշվին, այն դեպքում, երբ հենց ԱՄՆ-ի տարածքում մոլեխաղերը ցանցում արգելված են: