Զաքարյաններ
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զաքարյաններ, ֆեոդալական տոհմ Հայաստանում XI-XIV դարերում։ Ծագում են Մեծ Հայքի Կորճայք նահանգից, Հյուսիսային Հայաստան գաղթած Արծրունիների քրդացած ճյուղից։ 1048–ին Մեծ Զավ գետի կիրճում սելջուկների դեմ բյուզանդական զորքի տարած հաղթանակից հետո Զաքարյանների նախնի Խոսրովը իր տոհմով անցնում է Գուգարք և ճանաչում Լոռու թագավոր Կյուրիկե Ա–ի գերիշխանությունը։ 1118–ին Լոռին Վրաստանին միացվելուց հետո Զաքարյանների նախնիները դարձան վրաց թագավոր Դավիթ Շինարարի վասալները։ 1120-ական թվականներից Զաքարիան և իր որդի Սարգիս Մեծը դառնում են Լոռիի նոր տերերի՝ Օրբելիների վասալ ֆեոդալներ։ 1185–ին Թամար թագուհին Զաքարյաններին դասեց խոշոր ֆեոդալների շարքը, իսկ Սարգիս Մեծին հանձնեց ամիրսպասալարի պաշտոնը՝ Օրբելիների նախկին կալվածքներով հանդերձ։ Զաքարյանների ազդեցությունը հատկապես մեծացավ 1190–ական թվականներից, Զաքարե և Իվանե եղբայրների օրոք, որոնք իբրև ամիրսպասալարներ գլխավորում էին վրաց ու հայոց զորքերը։ Զաքարեն և Իվանեն շուրջ երեսուն տարի պատերազմներ վարեցին սելջուկների դեմ և ազատագրեցին ամբողջ հյուսիս–արևելյան Հայաստանը, որով և ստեղծվեց Զաքարյանների Իշխանությունը, որի մայրաքաղաքն էր 1199–ին ազատագրված Անին։ Զաքարյանների ավագ ներկայացուցիչը նստում էր Անիում, կրում «շահնշահ» տիտղոսը և վրաց Բագրատունիների պետության մեջ թագավորից հետո համարվում առաջին անձը։ Զաքարեն Տամար թագուհուց ստացավ նաև մանդատորթուխուցեսի՝ պետության կնքապահի և թագուհու թիկնազորի պետի պաշտոնը։ Իվանեն 1191–ին ստացավ մսախուրթուխուցեսի պաշտոնը, իսկ Զաքարեի մահից հետո դարձավ արքունի խնամակալ՝ աթաբեկ։ Այնուհետև Զաքարյանների տոհմը տրոհվում է առանձին ֆեոդալական տների։ Զաքարեի որդու՝ Շահնշահի սերունդը սերունդը բուն Զաքարյանների տոհմն էր։ Մոնղոլ–թաթարական տիրապետության ժամանակ Զաքարյանները մրցակցության մեջ էին Մահկանաբերդի Արծրունիների և Սյունիքի Օրբելիների հետ՝ պահպանելով իրենց դիրքը վրաց արքունիքում։