Եվրախորհրդի արվեստի ցուցահանդեսները
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բովանդակություն |
[խմբագրել] Եվրախորհրդի արվեստի ցուցահանդեսների 50-ամյա պատմությունը
Եվրախորհուրդը 1954 թվականի դեկտեմնբերին առաջարկեց Եվրոպական բոլոր պետություններին անկախ կազմակերպության անդամակցությունից, մասնակցել իր Մշակութային Կոնվենցիային` ցանկանալով բոլորին հաղորդակից դարձնել ընդհանուրի փորձին և հրավիրել միասին աշխատել Եվրոպական ժամանակակից հասարակության առջև ծառացած կրթական և մշակութային խնդիրները հաղթահարելու ուղղությամբ։ Այս համագործակցությունը բազմաթիվ պտուղներ տվեց և նշանակալի ու արժեքավոր ներդրում եղավ` Եվրոպան հիրավի մշակութային տարածք դարձնելու գործում, կրթական հնարավորությունների և մեթոդների զարգացման մեջ խրախուսելով և հեշտացնելով մարդկանց, գաղափարների և ստեղծագործականության ազատ շրջանառությունը։
Արվեստի ցուցահանդեսների շարքի գաղափարը ծագեց որպես հասարակական հիշեցում բոլոր եվրոպացիների ընդհանուր մշակութային ժառանգության հարստության մասին։Կոնվենցիայի բացման 50-ամյակը հնարավորություն է տալիս ներկայացնել ցուցահանդեսների այս աննախադեպ մեծ շարքը դրանց գեղարվեստական պլակատների և համառոտ նկարագրությունների միջոցով։
[խմբագրել] ՆԱԽԱԲԱՆ
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո եվրոպական ազգերի միավորվելու ցանկությունը այնքան հզոր էր, որ մշակութային գործերում նրանք ավելի վաղ սկսեցին համագերծակցել միմյանց հետ, մինչև իսկ մեզ համար արդեն սովորական դարձած երկար ու ձիգ գործընթացների ավարտը, որոնց միջոցով սահմանվեցին համագործակցության նպատակները, մշակվեցին մեթոդները, կայացան բանակցությունները, ձեռք բերվեց համագործակցության համաձայնությունը և, ի վերջո, կնքվեց ընդհանուր համաձայնագիրը։ Այսպիսով Եվրախորհրդի կազմակերպած Արվեստի առաջին ցուցահանդեսը կայացավ Բրյուսելում 1954թ դեկտեմբերի 16-ին, և ըստ էության ցուցահանդեսի բացումից երեք օր անց հրապարակվեց Եվրոպական Մշակութային Կոնվենցիան։
Այդ օրերին եվրոպական մշակույթի անքակտելիության նկատմամբ հավատն այնքան մեծ էր, որ առանց ինչ-որ բանում նսեմացնելու եվրոպական մշակույթի արժեքները, Եվրոխաորհուրդն ի սկզբանե ստեղծեց շփման մի եզր, որը թույլ տվեց բոլոր եվրոպական պետություններին, ժողովրդավարական, թե` ոչ, միանալ մշակութային կոնվենցիային, դրանով իսկ ճանապարհ հարթելով եվրոպական մայր ցամաքի ժողովուրդների միջև ազատ հաղորդակցման համար և վերացնելով բոլոր խոչընդոտները։
Իրադարձությունները շուտով ապացուցեցին այս խիզախ քայլի իմաստնությունը։ Կոնվենցիայի բացումից յոթ տարի անց, սակայն դիկտատոր Ֆրանկոյի մահից տասնհինգ տարի առաջ. Իսպանիան հյուրընկալեց Եվրախորհրդի ցուցահանդեսներից մեկը։ Այնուհետև Խորհրդային ճամբարի որոշ թանգարաններ սկսեցին համագործակցել ցուցահանդեսների կազմակերպման գործում` արվեստի գործեր տրամադրելով իրենց հավաքածուներից։ Սրանք ընդամենը երկու օրինակներ են, որոնք ցույց են տալիս, որ չնայած քաղաքականության բանգավառում փոխադարձ համակրանքի բացակայությանը, քաղաքակիրթ մարդկային երկխոսությունը հնարավոր դարձավ շնորհիվ Եվրախորհրդի Մշակութային Կոնվենցիայի։ Եվ չմոռանանք, որ Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի երկրները դեռ նոր էին թոթափել կոմունիզմի լուծը, երբ նրանց առաջին քայլը դեպի միջազգային համագործակցություն եղավ նրանց եվրոպական պատկանելության ինքնագիտակցման հավաստումը` Մշակութային Կոնվենցիային միանալու միջոցով։
Այս տարբեր շարժումների հիմքում անկասկած ընկած էր, թեև երբեմն չարտահայտված, բայց ակնհայտ այն զգացումը, որ մշակույթը, բանաստեղծ Թոմաս Էլիոթի սահմանումով. “այն է, ինչի համար արժե ապրել” – հազիվ թե սա երբևէ լիներ ի սեր գաղափարախոսական աստվածների մի քանի մարդկային սերունդենր զոհաբերելու պատրաստ որևէ տոտալիտար ռեժիմի կարգախոսը։ Սակայն ինչ էլ ասի սպառողական պրոպագանդան, մշակույթը երբեք չի կարող անհատական երևույթ լինել։ Այն պետք է հաղորդակցվի։ Այն կառուցվում է մարդկային հարաբերությունների վրա։ Մշակույթը բազմաթիվ սերունդենր միավորող ժառանություն է, սակայն այն պահանջում է անդադար և նվիրված սնուցում, քանզի այն մշակույթը, որն ընդամենը կրկնօրինակում է սերնդից սերունդ փոխանցվող ավանդույթը, մեռած է։
Հասկանալով, որ խաղաղության մեջ ապրող միավորված Եվրոպան համախմբող նախագիծը չի կարող հղանալ առանց կենդանի և եռանդուն մշակութային հիմքի, մեր նախորդները նախաձեռնեցին ստեղծել դրա համար անհրաժեշտ պայմանները և ծնվեց Եվրոպական Մշակութային Կոնվենցիան։
Կոնվենցիայի հովանու ներքո իրականացվող հիմնական աշխատանքն ուղղված է գաղափարների փոխանակմանը, փորձի հավաքագրմանը և համատեղ նախագծերի նախաձեռնությանը` նպատակ ունենալով կայուն քաղաքականության ուղենիշներ սահմանել անդամ պետությունների համար։ Բայց Եվրախորհուրդը հենց սկզբից գիտակցում էր եվրոպական մշակույթի նկատմամբ նշանակալի իրազեկություն ստեղծելու և հասարակական հետաքրքրություն և օժանդակություն ձեռք բերելու կարիքը։ Իսկ ուրիշ ի՟նչ կերպ կարելի էր դա ավելի լավ անել. Եթե ոչ եվրոպական մեծ արվեստի ցուցահանդեսների միջոցով։
Ցուցահանդեսների անթաքույց նպատակն է եղել ցուցադրել եվրոպական արվեստի միասնականությունը` դրանով իսկ շեշտելով Եվրոպայի միասնականությունը։ Դա սառը պատերազմի դարաշրջանի մտավախություններին համահունչ մի “քաղաքական” հայեցակարգ էր, հենց այն դարաշրջանի, երբ ծնվեց ցուցահանդեսների շարքի գաղափարը։ Ավելի ուշ հենց առաջատար թանգարաններն առաջարկեցին, որ ցուցահանդեսների շարքի նպատակը պետք է լինի պարզապես “ընդլայնել եվրոպական արվեստի ճանաչման և արժեքավորման սահմանները” որպես Եվրոպայի մշակույթի և ընդհանուր արժեքների բարձրագույն արտահայտություններից մեկը։
Ընդամենը մի հայացք նետելով այս հրատարակության մեջ ամփոփված ցուցահանդեսային պլակատներին կարելի է համոզվել, որ ցուցահանդեսների շարքը հասել է իր նպատակին։ Անցած հիսուն տարիների ընթացքում ցուցադրվել են գեղարվեստական բոլոր մեծ ոճերը սկսած Վաղ Բրոնզե դարաշրջանից մինչև Միջնադար,Վերածննդից, Դասական և Ռոմանական դարաշրջաններից ընդհուպ մինչև մեր օրերը։ Եվրոպայի մշակութային կյանքը նշանավորող բազմաթիվ պատմական իրադարձություններ և միջադեպեր են հիշատակվել այդ ցուցահանդեսներում սկսած վիքինգների ճամփորդություններից ու հայտնագործություններից մինչև պորտուգալական ծովագնացությունները, Շվեյցարական համադաշնության հիմնադրումը և Ֆրանսիական հեղափոպությունը։
Ի սկզբանե Եվրախորհուրդը դարձավ բազմաթիվ գաղափարների առաջատարը, որոնք այն ժամանակներից ի վեր արդեն ընդհանուր և ակնհայտ էին դարձել ոչ միայն ցուցահանդեսների բնագավառում։ Այն ոգեշնչեց և սկզբնառիթ դարձավ երբևէ կազմակերպված բազմաթիվ մեծ ցուցադրումների համար և նույնիսկ այսօր Եվրախորհրդի հովանավորությամբ կազմակերպված ցուցահանդեսները տարբերվում են իրենց ծավալնեոլվ, որակով, գիտական մոտեցումով և ամենից առավել իրենց հասարակական դիմումով։ Տարիների ընթացքում ցուցահանդեսների շնորհիվ թանգարանների և բազմաթիվ տարբեր բնագավառների գիտնականների ու հետազոտողների միջև ստեղծվել է նաև համագործակցության մեծ ցանց։ Հավասարապես կարևոր է ցանկացած ցուցահանդեսի մնայուն ազդեցությունը. Կատալոգները, որոնք հարատևում են որպես գիտական հետազոտության արժեքավոր աղբյուրներ (հաճախ օգտագործվելով որպես համալսարանական դասընթացների հիմնական դասագրքեր, և եղել են անգամ դեպքեր, երբ ցուցահանդեսի արդյունքում ստեղծվել են ամբողջական թանգարանային բաժիններ, օրինալ Ֆլորենցիայում, Ստամբուլում և Լիսաբոնում։
Ամեն մի ցուցահանդեսի տարածք գրավում է առնվազն մի քանի հարյուր հազար այցելուների և նման ցուցահանդեսների պահանջարկի աճը սկսած 1990-ականներից ավելի ու ավելի ակնառու է դառնում։ Ցուցահանդեսները լուսաբանել են նաև որոշակի հիշարժան առիթներ, քանզի ավանդական է դարձել հյուրընկալող երկրի ղեկավարության կողմից այս կամ այն ցուցահանդեսի բացումը կապել տվյալ երկրի հիշարժան պատմական իրադարձության հետ։ Սակայն Պատերազմը և Խաղաղությունը Եվրոպայում։ թեմայով 26րդ ցուցահանդեսի բացմանը ներկա էին ոչ պակաս քան 20 պետությունների ղեկավարներ։ Դժվար թե կարելի լինի ավելի մեծ ապացույց վկայակոչել պետությունների ղեկավարների կողմից Եվրախորրդի այս միջոցառման գնահատման օգտին։
Շնորհակալության խոսքերս եմ ուղղում բոլոր նրանց, ովքեր մասնակցել են այս հիշարժան գործի կազմակերպմանը, գիտնականներին և թանգարանավարներին, նախարարություններին և կառավարություններին, բազմաթիվ առատաձեռն անհատ մասնակիցներին և փարձագիտական խմբերին, ովքեր մեծահոգաբար տրամադրել են բարրձարժեք խորհրդատվություն և իրականցրել անփոխարինելի հսկողություն։
Իսկ ինչ կլինի ապագայում։ Ակնհայտ պատմական նկատառումներով, ցուցահանդեսներից շատերը կազմակերպվել են մայր ցամաքի արևմտյան հատվածում, հետևաբար մեր ընթացիկ նպատակներից մեկն է լինելու ցուցահանդեսների շարքի տարածքային ընդգրկումը ծավալել ամբողջ Եվրոպայում։
Ընդհանուր հետաքրքրության եվրոպական թեմաները շատ բազմազան են, և շատ բան կարելի է սովորել այն նյութերից, որոնք մինչև վերջերս պարզապես մատչելի չէին։ Լավ հնարավորություն կստեղծվի նաև որոշ արդեն շոշափված թեմաներ կրկնելու համար, օրինալ Բարոկկո արվեստը և Լուսավորության դարաշրջանը, Արթ Նուվո ժամանակաշրջանը կենտրոնական և արևելյան Եվրոպայի երկրներում, Ռուսաստանում և Բալթյան հանրապետություններում։
Աշխարհի ցանկացած երկու մասերի հարաբերությունների խնդրահարույց հիմքում ընկած է մշակույթը, այնպես որ ակնհայտ իմաստ կա հարաբերությունների նոր դաշտեր ստեղծելու մեջ, “Եվրոպան և...” բազմաբովանդակ թեմային նվիրված ցուցահանդեսներով, ընդգրկելով, օրինակ, Աֆրիկան, Արաբական երկրները, Ամերիկաները, Հեռավոր Արևելքը, Հնդկաստանը… Այս ցանկը շատ երկար է և խոստումնալից։ Բացահայտելով այն հսկայական ներդրումները, որոնց համար Երվոպական մշակույթը պարտական է այլ մայր ցամաքների քաղաքակրթություններին և ժողովուրդներին, այս նոր շարքը նշանակալիորեն կնպաստի նաև համայն աշխարհում փոխըմբռնման զարգացմանը։
Եվրոպայի հայտնի և անմահ արժեքներից մեկն այն փաստն է, որ Եվրոպան երբեք փակ չի եղել։ Անշուշտ ունեցել է հետադիմականության, գաղափարախոսական և կրոնական անհանդուրժողականության մութ ժամանակաշրջաններ, բայց կարողացել է հաղթահարել դրանք։ Այդ առումով հիրավի շատ հատկորոշ արժեք էր մարմնավորված 1954 թվականին Բրյուսելում կայացած առաջին ցուցահանդեսում։ Այդ ցուցահանդեսի թեման Հումանիզմն էր և դժվար թե կարելի կլիներ ավելի հարմար սկիզբ գտնել Եվրախորհրդի ցուցահանդեսների շարքի համար, քանզի հումանիզմը անտարակույս այն հիմնք է, որի վրա կառուցված է Եվրոպան և ինչը Եվրոպան ուզում է կիսել համայն մարդկության հետ։ Յուրաքանչյուր ոք, անկախ ազգային ծագումից, ռասայական կամ կրոնական պատկանելությունից, ով կրելով այս փիլիսոփայությունը կիսում է ամեն մի անհատի հավասար արժանապատվության գաղափարը, չի կարող օտար համարվել Եվրոպայում, և հենց սա է , որ ավելի քան որևէ վիճարկելի առասպելական, պատմական կամ քաղաքական սահմանագիծ բնորոշում է Եվրոպայի էությունը։
Թերրի Դեյվիս
Եվրախորհրդի Գլխավոր քարտուղար