Մովսես Սիլիկյան
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մովսես Սիլիկյանը (1862 - 1937) հայտնի հայ գեներալ էր և ազգային հերոս, Ռուսաստանի բանակի, հետագայում նաև Հայաստանի բանակի գեներալ մայոր։
Սիլիկյանը ավարտել է Մոսկվայի Ռազմական Գիմնազիումը, Ալեքսադրապոլի Ռազմական Դպրոցը և սպայական հրաձգային դպրոցը։ 1884 թ.–ից ծառայել է ռուսական բանակում։ Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի ժամանակ մասնակցել է Կովկասյան Ճակատի մարտերին։
[խմբագրել] Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ
Լինելով Վանում տեղակայված զորքերի մի զորագունդի ղեկավար՝ գնդապետ Սիլիկյանը մասնակցել է Մուշի, Բիթլիսի հաղթական վերցմանը, Էզրումի գրոհմանը, որը վերցնելուց հետո դարձել է Հրամանատար? (in english` Commandant)։ Իր ռազմական հաջողությունների համար իրեն տրվել են բազմաթիվ պատվանշաններ, այդ թվում նաև Սուրբ Գրիգորի անվան Պատվանշանը։ Բացի դրանից Սիլիկյանի կոչումը բարձրացվել է և դարձել Գեներալ Մայոր։
1917 թ.–ի Ռուսական Հեղափոխությունից և ռուսական զորքերի նահանջից հետո Սիլիկյանը թողել է ռուսական զորքը և 1918 թ.ի հունվարին դարձել է Հայաստանի Առաջին Հրաձգային Գնդի հրամանատար։ Կարճ ժամանակում Սիլիկյանը ստեղծեց մարտունակ կանոնավոր զորամասեր, որոնք պատրաստ էին Օսմանյան Կայսրության զորքերի հարձակումները հետ մղելուն և իրենց պաշտպանության և հսկման տակ էին վերցրել Երևանը։ Ավելի ուշ այդ տարի, Հայստանի անկախացումից հետո, Սիլիկյանի զորքերը կազմել են Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետության բանակի կորիզը։
- Հայաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն
1918 թ.–ի մայիսին, երբ Իսլամի բանակը հարձակվեց Ալեքսանդրապոլի վրա, որից հետո հաջորդ նշանակակետը արդեն Երևանն էր, Սիլիկյանի գլխավորության տակ էին կանոնավոր բանակը և ոստիկանությունը։ Սարդարապատի և Բաշ–Ապարանի ճակատամարտերում թուրքական զորքերը պարտություն կրեցին։ Ահա թե ինչ է ասել այդ ճակատամարտին մասնակցած և ապագայում Խորհրդային Միության Մարշալի կոչումի արժանացած Հովհաննես Բաղրամյանը Սիլիկյանի մասին. «այդ ժամանակվա հայ գեներալներից ամենատաղանդավորը Սիլիկյանն էր...»։
[խմբագրել] Առաջին Համաշխարհային Պատերազմից հետո
1920 թ.–ի աշնանը Սիլիկյանը գլխավորում էր Կարս–Ալեկսանդրապոլ Ճակատի հայկական զորքերը։ Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո Սիլիկյանը աշխատել է մի քանի սովետական հաստատություններում։ Սիլիկյանը ձեռբակալվել և բանտարկվել է 1937 թ.–ին, Ստալինյան «մաքրումների» ժամանակ՝ ազգայնամոլության մեջ մեղադրվելու պատրվակով։ Հետմահու արդարացվել էԽրուշչովիժամանակ։