Կանազ

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Երևան քաղաքի թաղամասերից մեկը կոչվում է «Կանազ»: Այս անունը պատկանում է հապավումային ձևով առաջացած աշխարհագրական անունների թվին, որոնց կարելի է հանդիպել շատ քաղաքներում։ Այդ անունները ավելի շատ կապված են արդյունաբերական կամ շինարարական օբյեկտների հետ։ Երևանում այդպիսի հապավումային տեղանուններից է «Կանազ»–ը։

Երևանում այս անվան առաջացումը կապված է ալյումինի արդյունաեբության ստեղծման պատմության հետ։ Ինչպես հայտնի է ալյումինը ստացվում է բոքսիտից, որը իր արտաքին տեսքով շատ նման է գորշ կավին։ Բոքսիտից ստացվում է ալյումինի օքսիդ (глинозем) և ապա էլեկտրականության միջոցով՝ ալյումին։

Հայտնի է, որ արդյունաբերության այս ճյուղը պահանջում է մեծ չափով էլեկտրական էներգիա և բնական է, որ նրա արդյունաւբերությունը սովորաբար ստեղծվում է այնտեղ, որտեղ որ կա ավելի էժան Էլեկտրաէներգիա ։

Ալյումինի գործարանի հիմքը դրվեց 1939 թվականին, Երևանի հյուսիսային մասում, Քանաքեռ բնակավայրի հողամասում։ Այն ժամանակ, երբ գործարանը հիմնադրվեց, Քանաքեռը դեռ միացած չէր Երևանին։ Նրանից բաժանվում էր ավելի քան յոթ կիլոմետր տարածությամբ։ Քանաքեռը վարչական առանձին միավոր էր և համարվում էր Կոտայքի շրջանի կենտրոնը։ Ահա այդ բնակավայրերի սահմանում էլ կառուցվեց ալյումինի խոշոր գործարան, որը բնականաբար պետք է կոչվեր Քանաքեռի ալյումինի գործարան։

Գործարանը լինելով միութենական մասշտաբի և ենթարկվելով ՍՍՀՄ-ի գունավոր մետալուրգիայի մինիստրությանը, նրա անունը ավելի շատ հայտնի դարձավ ռուսերեն հապավումով։ Այսինքն՝ «ԿԱՆԱԶ», որը ռուսերեն «Канакерский алюминиевый завод»(Քանաքեռի ալյումինի գործարան) անվանման հապավումն է։ «Կանազ» հապավումը դարձավ նաև գործարանի մակնիշը։

Ի դեպ, ալյումինի արդյունաբերության նման հապավումով ստեղծված գործարանի անուն կա Ուրալում և կոչվում է «ՈՒԱԶ», այսինքն Ուրալի ալյումինի գործարան։

Հետագայում, «Կանազ» անունը տարածվեց գործարանին կից կառուցումների և ապա ամբողջ շրջակայքի վրա։ Ներկայումս այդ անունով, փաստորեն կոչվում է Երևան քաղաքի թաղամասերից մեկը։ Այնպես որ «Կանազը» ներկայումս դարձել է երևանյան հասկացություն, ներկայացնելով ոչ միայն ամբողջական կոմպլեքս, ընդգրկելով գործարանն ու նրա օժանդակ շենքերը, այլև մի ամբողջ թաղ։