Տրդատ երրորդ

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Տրդատ Գ Մեծ (250-ական թթ.– մոտ 330), Հայոց թագավոր 287–ից։ Կրթվել և դաստիարակվել է հռոմական արքունիքում։ Ըստ պատմիչներ Ագաթանգեղոսի և Մովսես Խորենացու, տիրապետել ով արտակարգ ուժի, աչքի է ընկել կրկեսամարտերում և Հռոմեական կայսրության մղած պատերազմներում։ Պարսից տերության դեմ Ավրելիանոս կայսեր հաղթական արշավանքին մասնակցած Տրդատ Գ ժամանակավորապես (274-276) տիրել է Հայոց գահին 287–ին Հռոմեական կայսր Դիոկղետիանոսը նրան ճանաչել է Հայոց թագավոր։ Հռոմեական զորքերի աջակցությամբ Տրդատ Գ–ն Հայաստանից դուրս է մղել պարսկական նվաճողներին և հաստատվել հայրենի գահին։ Գահակալման առաջին տարիներին հալածել է քրիստոնեության հետևորդներին։ Սակայն շուտով նա, ի դեմս տարածում գտած քրիստոնեության, տեսել է Հայաստանը պարսկական ազդեցությունից զերծ պահելու հզոր միջոց և միապետական իշխանությունն ամրապնդելու գաղափար ամրապնդելու գաղափարական հիմք։ 301–ին Տրդատ Գ քրիստոնեությունը հռչակել է պետական կրոն։ Նրա անմիջական մասնակցությամբ հայոց հին հավատի տաճարները կործանվել են, և դրանց տեղում հիմնադրվել եկեղեցիներ։ Պարսկաստանում Շապուհ II–ի գահակալմամբ կրկին սրվել են հայ պարսկական հարաբերությունները։ Վերջինիս հաջողվել է Տրդատ Գ–ի դեմ հանել նրա քաղաքականությունից դժգոհ նախարարներին և Հյուսիսային Կովկասի ցեղերին։ Սակայն Տրդատ Գ նախ հաշվեհարդար է տեսել ապստամբ նախարարների հետ, ապա Գարգարացվոց դաշտում հաղթանակ ճակատամարտ տվել հյուսիսային ցեղերին։ Հռոմեական կայսրությունից ստանալով օգնական ուժեր՝ Սրդատ Գ սահմանային շրջաններում հաջող մարտեր է վարել նար պարսկական զորքերի դեմ։ Տրդատ Գ թունավոևվել է թշնամի նախարարների ձեռքով։ Հայկական եկեղեցին նրան դասել է սրբերի կարգը։ Տրդատ Գ Արշակունյաց Հայաստանի պետական և քաղաքական խոշոր գործիչներից է։ Նրան հաջողվել է վերականգնել Մեծ ՀայքՄեծ Հայքի թագավորության տարածքային ամբողջությունը, քաղաքական ամուր դաշինք կնքել Հռոմեական կայսրության հետ, ճնշել նախարարների անջատական ձգտումները և ստեղծել կենտրոնացված ուժեղ պետություն։