Արամ Խաչատրյան

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Արամ Խաչատրյան

հայ կոմպոզիտոր
Ծննդյան օր՝ հունիս 6, 1903
Ծննդավայր՝ Թբիլիսի, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր՝ մայիս 1, 1978
Վախճանի վայրը՝ Մոսկվա, ԽՍՀՄ

Արամ Խաչատրյանը (հունիս 6, 1903 - մայիս 1, 1978) հանրահայատ հայ կոմպոզիտոր, ժողովրդական ազգային արտիստ նախկին ԽՍՀՄ-ում, ռուսական կոմպոզիցիայի դպրոցի և հայ դասական երաժշտության վառ ներկայացուցիչ, ով ճանաչված է որպես համաշխարհային դասական:

Բովանդակություն

[խմբագրել] Կենսագրություն

Նա ծնվել է Քոջորիում (Թիֆլիսի մոտակայքում) 1903թ-ի հունիսի 6-ին, գիրք կազմող Եղյա Խաչատրյանի ընտանիքում: 1913թ-ին նա ընդունվում է Թիֆլիսի «Կոմերցիայի դպրոց»-ը, բայց նախընտրում է երաժշտությունը: Որոշ ժամանակ ինքնուրույն սովորելով նվագել փողային գործիքներով, նա ընդունվում է մի փողային նվագախումբ:

1915թ-ին (հայկական ցեղասպանության տարեթվին) երիտասարդ Արամ Խաչատրյանի ահաբեկված ընտանիքը, թողնելով ամբողջ իր ունեցվածքը գաղթում է Եկատերինոգրադ (Կրասնոդար), Խաչատրյանի մեծ եղբոր մոտ: Բարեբախտաբար թուրքական զորքերը չեն ներխուժում Թիֆլիս և Խաչատրյանի ընտանիքը վերադառնում է տուն:

1921թ-ին Արամ Խաչատրյանի եղբայր Սուրենը տանում է Արամին Մոսկվա, որտեղ Արամը ընդունվում է «Գնեսինի Երաժշտական Քոլեջ»-ը: Այդ ամենից առաջ Արամը նույնիսկ նոտաները չգիտեր:

Շատ շուտով նա բացահայտում է իր կոմպոզիտորական տաղանդը և 1925թ-ին Գնեսինը առաջարկում է Արամին կոմպոզիտորական վարպետության դասերի հաճախել: 1929թ-ին Արամը ընդունվում է Մոսկվայի Կոնսերվատորիան, որտեղ նա ուսանում է հայտնի ռուս կոմպոզիտոր և ուսուցիչ Մյասկովսկու մոտ: Արամը ավարտում է կոնսերվատորիան փայլուն գնահատականներով և իր առաջին խոշոր աշխատանքը` «Առաջին սիմֆոնիան»։ Այս ժամանակահատվածում նա գրում է նաև երաժշտություն թատրոնի համար, մեծ առումով «Վալենսիական այրի» շարքը և «Դիմակահանդես»-ը, և իր ավարտական տարիների ընթացքում` «Դաշնամուրի և սիմֆոնիկ նվագախմբի համար» համերգը։

1939թ-ին Խաչատրյանը գրում է իր առաջին բալետը, որն ի սկզբանե կոչում է «Ուրախություն», հետագայում այն վերանայվում և վերանվանվում է «Գայանե»։

1936-1947թթ-րը ամենաբերքառատն էին Խաչատրյանի կյանքում: Նա գրում է երաժշտություն դրամատիկ ներկայացումների և ֆիլմերի համար, երգեր, եկեղեցական երաժշտություն և սիրված «Ջութակի համերգ»-ը, 1946թ-ին` «Երկրորդ սիմֆոնիան», 1943թ-ին` «Թավջութակի և սիմֆոնիկ նվագախմբի համար» համերգը, 1946թ-ին` «Երրորդ սիմֆոնիան» և 1947թ-ին` իր «Պոետիկ սիմֆոնիան»։

1940-ականներին նա շրջում է ամբողջ Սովետական Միությունը` Լենինգրադ (Սանկտ-Պետերբուրգ), Կիեվ, Երևան, Թբիլիսի, Սոչի, Խարկով: 1950թ-ին նա մեկնում է Հռոմ, որը դառնում է նրա համաշխարհային շրջագայության առաջին քաղաքը: Առաջիկա տարիներին շրջագայում է 42 երկրներ բոլոր մայրցամաքներում: Իր շրջագայությունների ընթացքում նա հանդիպում է բազմաթիվ հանրահայտ մշակույթի գործիչների` Սիբելիուս, Հեմինգուեյ, Չապլին, Դալի:

50-ականներին Խաչատրյանը սկսում է իր ուսուցչական գործունէությունը Գնեսինի ինստիտուտում և Մոսկվայի կոնսերվատորիայում:

1956թ-ի Դեկտեմբերի 27-ին Խաչատրյանի հայտնի «Սպարտակ»-ը բեմադրվում է Կիրովի բեմում: Խաչատրյանի 70-ամյակը պաշտոնապես նշվել է և Մոսկվայում, և Երևանում: Արամ Խաչատրյանը մահացել է 1978թ-ի Մայիսի 1-ին և թաղված է «Երևանի Պանթեոնում» ուրիշ հայ մեծերի կողքին` Կոմիտասի, Իսահակյանի, Սարյանի:

[խմբագրել] Գլխավոր ստեղծագործությունները

[խմբագրել] Սիմֆոնիաներ

  • Սիմֆոնիա No. 1
  • Սիմֆոնիա No. 2
  • Սիմֆոնիա No. 3

[խմբագրել] Մենանվագներ և նվագախմբային գործեր

  • Piano Concerto
  • Violin Concerto
  • Cello Concerto
  • Concerto-Rhapsody for Piano and Orchestra
  • Concerto-Rhapsody for Violin and Orchestra
  • Concerto-Rhapsody for Cello and Orchestra
  • Masquerade Suite
  • Lermontov Suite

[խմբագրել] Բալետներ

  • Սպարտակ
  • Գայանե, որն պարունակում է հանրահայտ Սուսերով Պարը

[խմբագրել] Կամերային ստեղծագործություններ

  • Trio in G minor for Clarinet, Violin and Piano (1932)

[խմբագրել] Դաշնամուրային մենանվագներ

  • Toccata
  • Etudie