Ժբրան Խալիլ Ժբրան
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ժբրան Խալիլ Ժբրան (անգլերեն՝ Gibran Khalil Gibran, արաբերեն՝ جبران خليل جبران) (հունվարի 6, 1883 – ապրլիլ 10, 1931) - լիբանանցի ամերիկացի գրող և բանաստեղծ։
Բովանդակություն |
[խմբագրել] Կենսագրություն
Խալիլ Ժբրանը ծնունդով Լիբանանի Բշարի գյուղից է, վաղ հասակից, սակայն, նա տեղափոխվեց Ամերիկա (Բոստոն), երկար տարիներ ապրեց Եվրոպայում` ունենալով մերձ շփումներ 20-րդ դարասկզբի եվրոպացի նշանավոր արվեստագետների հետ, ինչը որոշակիորեն ազդեցություններ ունեցավ նրա գեղարվեստական մտածողության, գրական ու նկարչական արտահայտչաձևերի վրա, որոնք խորքում կրում էին արևելքցուն բնորոշ հարուստ մարդկային և իմացական որակներ` հայեցողական աշխարհայացք ու կենսակերպ, մտասևեռումներ` իրերի ներքին շերտերն ու աշխարհի թաքնված ճշմարտությունները ճանաչելու ձգտում:
Խալիլ Ժբրանը գերմանացի փիլիսոփա Ֆրիդրիխ Նիցշեի համակիրներից էր, ազդվել է անգլիացի խորհրդապաշտ բանաստեղծ-նկարիչ Ուիլյամ Բլեյքից: Փարիզում Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում ուսանելիս բախտ է ունեցել աշակերտելու մեծն Ռոդենին, որն էլ Խալիլ Ժբրանին համարել է «20-րդ դարի Բլեյք»: Նրա նկարչության պես Ժբրանի վրձնած կտավներին, մարդկային մերկ մարմիններին հատուկ են երազային, անիրական, մետաֆիզիկ զգացողություն-վիճակներ:
Խալիլ Ժբրանը իր հայրենիքում մերժված գրող էր. նրա «Ըմբոստ հոգիներ» և «Ձորի հավերժահարսեր» գրքերը այրվեցին Բեյրութի կենտրոնական հրապարակում: Երկար չապրեց գրողը, ընդամենը 48 տարի, սակայն թողեց գրական հարուստ ժառանգություն, արձակ և չափածո` գրված անգլերենով և արաբերենով` «Կոտրած թևեր», «Խենթը», «Ռահվիրան», «Հիսուս, Մարդու որդի», «Երկրային աստվածներ», «Թափառականը», «Մարգարեի պարտեզը» և այլն:
[խմբագրել] Ստեղծագործական աշխատանք
Նրա ստեղծագործության պսակը «Մարգարեն» պոեմն է` գրված Արևելքի միստիկական ուսմունքների և Աստվածաշնչյան ոգեղեն հզոր շնչով, որտեղ ներկա է նաև գրողի անհատական հոգևոր փորձը և վերապրումը: Տիեզերքի անհունության, նրա հավերժական առեղծվածի առաջ շփոթահար, հուսահատ մարդուն մարգարեական խոսքի փոխանցում. սա է պոեմի գաղափարական իմաստը:
«Մարգարեն» գրվել է անգլերենով, հրատարակվել Նյու Յորքում` 1923 թվականին: 1984 թ. բանաստեղծ Վահե-Վահյանի արևմտահայերեն չափածո թարգմանության առաջաբանում նա գրում է գրքի աննախադեպ հաջողության` անգամ եկեղեցիներում պոեմը հատվածաբար ընթերցվելու մասին: «Ժբրականությունը կարգ մը շրջանակներու մեջ կառնէ կերպարանքը նոր աղանդի մը»: Երևանում լույս տեսած գրքի առաջաբանում գրված է սակայն, որ գրքի հրատարակությունը գրեթե աննկատ է անցել, միայն Չիկագոյի Evening Post թերթը գրքույկն անվանել է «փոքրիկ Աստվածաշունչ» և շնորհավորել հեղինակին «ցինիկ մի ժամանակաշրջանում իդեալիստ լինելու խիզախության համար»:
[խմբագրել] Խալիլ Ժբրանի ստեղծահործությունների հայերեն թարգմանությունները
«Մարգարեն» պոեմի արևմտահայերեն ամբողջական առաջին թարգմանությունը կատարել է Սիսակ Վարժապետյանը (Բեյրութ, 1966 թ.), 1981-ին «Բագին» ամսագրում լույս է տեսել բնագրային ավելի հարազատ` Տ. Գարաճյանի թարգմանությունը: Վահե-Վահյանի բանաստեղծական թարգմանությունը հրատարկվել է 1984-ին, իսկ 1992-ին` Ստամբուլում Կ. Պոլսի հայոց պատրիարք Գարեգին արք. Գազանճյանի փորձը:
Երևանյան արևելահայերեն հրատարակությունը լույս է տեսել (2007) Հրաչ ավագ սարկավագ Սարգիսյանի առաջաբանով և Ժբրան Խալիլ Ժբրանի` Համաստեղի հեղինակած կենսագրությամբ: