Առաքել Բաղիշեցի

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Առաքել Բաղիշեցի (այլ անվամբ՝ Առաքել Պոռեցի, մոտ 1380 - 1454) ― հայ տաղերգու, երաժիշտ, հասարակական–եկեղեցական գործիչ։

[խմբագրել] Կենսագրություն

Ծնվել է Վասպուրականի Պոռ գյուղում։ Աշակերտել է Գրիգոր Խլաթեցուն, նրա եղերական մահվան առթիվ գրել է «Եղերգութիւն ի մահ նահատակութեան Ծերենց Գրիգորի վարդապետի Խլաթեցւոյ» (1425) և «Պատմութիւն քաղ և տիեզերալոյս վարդապետին մերոյ Գրիգորի Խլաթեցւույ Ծերենցն» (1426)։

[խմբագրել] Ստեղծագործական աշխատանք

Ա.Բաղիշեցու ստեղծագործության մեջ դրսևորվել է օտար բռնակալությունից հայերի ազատագրման ու պետականության վերականգնման գազաթարը։ Հայ ժողովրդի քաղաքական տրամադրությունները լիարժեք է արտացոլել առանձնապես «Ողբ մայրաքաղաքին Ստըմպօլայ» (1453) պատմա–քաղաքական պոեմը՝ գրված Կ.Պոլիսը թուրքերի կողմից գրավելու առթիվ։ Ա.Բաղիշեցին ողբացել է բյուզանդական մայրաքաղաքի աղետալի ներկան, բայց խոր հավատ է արտահայտել, որ գալու է նվածված ժողովոիրդների, մասնավորպես՝ հայերի ու հույների, ազատագրության բաղձալի օրը։ Պոեմը միջնադարյան հայկական պոեզիայի լավագույն նմուշներից է։ Թարգմանվել է ռուսերեն և ֆրանսերեն։

Ա.Բաղիշեցին գրել է նաև պոեմներ՝ նվիրված հայ եկեղեցու գործիչներին ու քրիստոնեության տարածմանը Հայաստանում («Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի մեր լուսաւորչին...», «Ներբողեան տաղաչափական ի վերյա վարուց Մեծին Ներսեսի...»)։

Ա.Բաղիշեցին հայ հոգևոր երաժշտա–բանաստեղծական արվեստի զարգացման դասական շրջանի ավանդույթներն կապված վերջին ստեղծագործողներից է։ Գրիգոր Խլաթեցուն աշակերտած լինելու պարագան ցույց է տալիս, որ եղել է նաև խազագետ։ Տաղաչափել է Հովասափի և Բարաղամի մասին վարքաբանական միջնադարյան վեպը («Տաղ Յովասափու», 1434), որը հատուկ տեղ է գրավում հայ երաժշտության պատմության մեջ։ Ինչպես երևում է ստեղծագործության հիշատակարանից և խաղավոր ձեռագրերում հանդիպող մի շարք բնորոշ ցուցումներից, այն եղանակներով (ասերգի ձևով) պատմվել ու հատվածաբար երգվել է։ Հորինել է տաղեր, գանձեր, ողբեր ու այլ երգեր, որոնք ցրված են գրչագիր ժողովածուներում և դեռ ուսումնասիրված չեն երաժշտական առումով։

Ա.Բաղիշեցին, որպես եկեղացական, հավատարիմ մնաց քրիստոնեական վարդապետությանը, որպես բանաստեղծ՝ կյանքի պահանջներին ու ժամանակի ոգուն։ Նա գրաբարից չի հրաժարվել, բայց, հատկապես պոեմներում, լեզուն մոտեցրել է ժողովրդական լեզվամտածողությանը, նպաստել է գրականությանաշխարհականացմանը։