Աղձնիք

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Աղձնիք, նահանգ Մեծ Հայքում։ Ասորա–բաբելոնական արձանագրություններում հիշատակվում է Ալզի, ուրարտականում՝ Ալզինի ձևով։

Աղձնիքը գտնվում էր Արևմտյան Տիգրիսի և Հայկական Տավրոսի միջև, ուներ 11 գավառ։ Դաշտային մասում էին Անգեղ–տուն, Նփրկերտ, Աղձն, Քաղ, իսկ լեռնային գոտում՝ Կեթիկ, Տատիկ, Ազնվաձոր, Երխեթք, Գզեղխ, Սալնոձոր և Սանասունք գավառները։ Արտաշեսյանների և Արշակունիների ժամանակ Աղձնիքը Մեծ Հայքի չորս բդեշխություններից մեկն էր։ Աղձնիքի խոշոր կենտրոնը Տիգրանակերտն էր և ուներ ներքին ինքնավարություն։ Քաղաքը կառավարում էր թագավորի նշանակած քաղաքապետը։ Աղձնիքը հարուստ էր գետերով ու աղբյուրներով, հայտնի էր իր երկաթի ու կապարի հանքերով և նավթով։ Զարգացած էր խաղողի մշակությունը, գինեգործությունը և անասնապահությունը։ Մեծ Հայքի 387–ի բաժանումից հետո Աղձնիքը, բացառությամբ Աղձն գավառի, անջատվելով Հայաստանից, անցավ Արևելյան Հռոմեական կայսրությանը որպես առանձին վարչական միավոր՝ Մեծ Ծոփք անունով, իսկ Աղձնը մնաց իբրև բդեշխություն և ենթակվեց Սասանյան Իրանին։ Սասանյանների ավերած Տիգրանակերտի տեղում հռոմեացիները կառուցեցին Մարտիրոպոլիս բերդաքաղաքը։ Մեծ Հայքի 591–ի բաժանումից հետո Աղձնիքի ամբողջ տարածքն անցավ Բյուզանդական կայսրությանը և միացվեց Վերին Միջագետք պրովինցիային, սակայն 630–ից հետո վերականգնվեցին նախկին սահմանները։ Աղձնիքի վիճակն արմատապես փոխվեց արաբական նվաճումներից հետո (640-650), երբ դաշտային մասում հաստատվեց արաբական Դիար–ռաբիա ցեղը։ VIII դ. վերջին Աղձնիքում ստեղծվեց արաբական ամիրություն։ Հայությունը մնաց Աղձնիքի լեռնային մասում՝ շարունակելով իր ձեռքին պահել Հայկական Տավրոսից դեպի Միջնաշխարհը տանող լեռնանցքները։

Այլ լեզուներով