Մամուխ

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մամխենի
Մամխենի

Մամխենին վարդազգիներին պատկանող փշոտ թուփ է, ձվաձև ատամնեզր տերևներով: Լատիներեն անվանումն է` Prunus Spinosa L.:

Ծաղիկները մանր են, հնգաթերթ, սպիտակ, դառը նշի հոտով: Պտուղը կորիզապտուղ է, կլոր, մուգ գույնի, թթվաքաղցր, ուժեղ տտիպ համով: Ունի գորշամոխրավուն, թեթևակի ճաքճքված կեղև: Ծաղկում է գարնանը, մինչև տերևների դուրս գալը, պտղակալում է հուլիս-օգոստոս ամիսներին: Բույսը բավականաչափ չորադիմացկուն է և լուսասեր:

Բուժման համար հիմնականում օգտագործում են բույսի ծաղիկները և պտուղները:

Մամխենի (պտուղ)
Մամխենի (պտուղ)

[խմբագրել] Բաղադրություն

Պտուղները պարունակում են մինչև 9.3% շաքար, մինչև 1.7% խնձորաթթու, ցիանային միացություններ, պեկտինային, բուրավետ և դաբաղիչ նյութեր, վիտամիններից` C, B1, B2, PP, E, կարոտին, քիմիական տարրերից` նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, ֆոսֆոր, երկաթ: Ծաղիկներում հայտնաբերված են կապտաջրածնաթթու, բենզալդեհիդ, եթերայուղ, դառը և դաբաղիչ նյութեր:

[խմբագրել] Օգտագործում

Դեղաբույսը բուժական առումով ունի կիրառման շատ հին պատմություն: Հին Հռոմի և Հին Հունաստանի բժիշկները դեղաբույսի պտղահյութը օգտագործել են դիզենտերիայի ժամանակ: Աշխարհի տարբեր ժողովուրդների բժշկության մեջ մամխո պտուղները թարմ վիճակում կամ եփուկի ձևով օգտագործում են որպես մածող, հակաբորբոքիչ և կազդուրիչ միջոց` աղիների խանգարումների, ձայնի խզման և հազի ժամանակ: Ծաղիկները որպես լուծող օգտագործում են այլ լուծողականների հետ: Դրանք օժտված են նաև միզամուղ և խուխամուղ հատկություններով և առավել գնահատվում են մանկական հիվանդությունների բուժման ժամանակ:

Չեխական բժշկության մեջ պտղաթեյն օգտագործում են մաշկային ցանավորումների և հազի ժամանակ: Բուլղարական ժողովրդական բժշկության մեջ տերևների եփուկը նշանակում են մաշկային ախտահարումների և միզուղիների բորբոքման ժամանակ` որպես միզամուխ և հակաբորբոքիչ:

Մամխի պտուղները օժտված են արտահայտված հակաբորբոքիչ, մածող, սպազմալիտիկ և նյութափոխանակությունը կարգավորող հատկություններով: Մամխի պտուղները սննդային արժեքով գերազանցում են սալորին, դեղձին, հոնին, տանձին, կիտրոնին, խնձորին և նարնջին: Նրանցից պատրաստում են գինի, մուրաբա, կոմպոտ, չիր, պովիդլո, պաստեղ, ցուկադ, մարինադ, օշարակ, իսկ կերակրի մեջ օգտագործում են որպես համեմունք: