Գեղարդի վանք

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Գեղարդի վանքը միակուռ քարից կերտված, երկհարկանի քարակերտ տաճարներից ու կից եկեղեցուց կազմված կոթող է, որը գտնվում է Երևանից հարավ-արևելք, նրանից երեսունհինգ կիլոմետր հեռավորությաև վրա, տեղադրված է Ազատ գետի վերին հոսանքում` նրա աջ ափին, պատմական Գեղարդաձորում: Ամենահին հուշարձանը վանքի պարսպապատերից դուրս արևմտյան կողմում գտնվող կիսով չափ ժայռակոփ փոքրիկ մատուռն է, որի պատի վրա փորագրված են նվիրաբերական մի քանի արձանագրություններ, այդ թվում` նաև 12-րդ դարի (1177, 1181 թթ.): Շինությունը հանդիսանում է ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս և Հայաստանի տեսարժան վայրերից մեկը:

[խմբագրել] Պատմությունը

Հիմնադրման ճշգրիտ ժամանակը հայտնի չէ: Հայ մատենագրության մեջ պահպանված ավանդության համաձայն այն հիմնադրվել է քրիստոնեությունը Հայաստանում պետական կրոն հռչակվելու սկզբնական շրջանում` առնվազն 4-րդ դարի կեսերից, ինչպես և 8-րդ դարից:

Քանի որ վանքը կերտվել է լեռան լանջին՝ այրերի մեջ, դրա համար էլ ժամանակին ստացել է Այրիվանք կամ Քարայրերի վանք անունը։ Սակայն ժամանակի ընթացքում, 14-րդ դարից Այրիվանք կամ Քարայրերի վանք անվանմանը փոխարինեց Գեղարդ անունը, երբ այստեղ, որպես ավելի ապահով վայր, ս. Էջմիածնից տեղափոխվեց Գեղարդը` նվիրական տեգը, որով, ըստ Նոր Կտակարանի, Գողգոթայում խաչված Քրիստոսի կողքը խոցեց հռոմեացի հարյուրապետը:

Առավել ստույգ տեղեկություններ հաղորդում է Հովհաննես կաթողիկոսի պատմագիրը (9 - 10-րդ դդ.): 10-րդ դարի առաջին քառորդում պատմիչը արաբների հալածանքից խույս տալու նպատակով Դվինից գալիս է Գեղարդ (Այրիվանք) և այդտեղից անցնում Սևանա կղզի: Արաբական մի գունդ, հետապնդելով նրան, հարձակվում է Այրիվանքի վրա, կոտորում միաբաններին, ավերում վանքի կառուցվածքները և կողոպտում հարստությունը:


[խմբագրել] Արտաքին հղումներ