Ադամգիրք

Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ադամգիրքը (1403, հրատ. 1799) XV դարի հայ աստվածաբան, տաղերգու Առաքել Սյունեցու կողմից գրված եռապոեմ է։

Գրքի հենքը Ադամի ու Եվայի մեղանչման, դրախտից նրանց արտաքսման աստվածաշնչային ավանդությունն է։ Ա.Սյունեցու քնարերգությանմբ, հոգեբանական անցումներով է պատկերել առաջին զույգի մարդկային տառապանքը։ «Ադամգիրք»–ը կորսված դրախտի արևելյան մի տարբերակ է. այդ տեսակետից ունի համաշխարհային նշանակություն։ Մարդարարման աստվածաշնչյան պատմությունը, Երուսաղեմ, դրախտային պերճանք ու սատանայական խարդավանքներ, առաջին իսկ գայթակղության դեմ ընկրկած ու մեղանչած մարդն իր հոգեկան տառապանքներով, մարդու տվայտանքն առ կորուսյալ դրախտ. ահա միջնադարի հայ քերթողի ստեղծագործության թեման՝ բովանդակային ու պատկերային հարստությամբ:

2007 թ.–ին Եբրայական համալսարանի պրոֆեսոր Մայքլ Սթոունի թարգմանությամբ անգլերենով Օքսֆորդի համալսարանի հեղինակավոր հրատարակությունը լույս է ընծայել «Ադամգիրք»–ի անգլերեն թարգմանությունը։ Գրքի առաջաբանը հեղինակել է Մայքլ Սթոունը, որ կրոնագիտության պրոֆեսոր է և երկար տարիներ Երուսաղեմի համալսարանի հայագիտական ամբիոնի վարիչն է: Նա AIEA հայագիտական միջազգային կազմակերպության հիմնադիրն ու պատվավոր նախագահն է նաև: Գիտնականի եբրայագիտական ուսումնասիրությունները հիմնականում վերաբերում են «Երկրորդ տաճարի» ժամանակաշրջանին՝ ներառյալ Մեռյալ ծովի փաթույթները, իսկ հայագիտական աշխատությունները՝ Սուրբ երկրի հայերեն արձանագրություններին, հայկական հնագրությանն ու վիմագրությանը, հայերեն Աստվածաշնչին ու պարականոն գրականությանը։

Սթոունը «Ադամագիրք» էպիկական պոեմը դիտարկում է ժամանակի հոգևոր ու մշակութային միջավայրում: Սթոունը բնորոշում է պոեմները որպես հայ միջնադարյան գրականության կարևորագույն հուշարձաններ, էպիկական ժանրի զորեղ բանաստեղծական նմուշներ: Ադամի ու Եվայի պատմությունն, ըստ նրա, միջնադարյան ընթերցողի համար հետաքրքրական էր ոչ զուտ որպես «հնություն». այդ դրամատիկ իրադարձությունները և Քրիստոսի չարչարանքների ու մահվան հետ տիպաբանական զուգահեռները դիտվել են որպես ընթերցողների կյանքի ու մահվան վրա անմիջական ազդեցություն ունեցող իրական դեպքեր։ Մայքլ Սթոունի կարծիքով, Առաքելի բանաստեղծությունը համեմատելի է Ջոն Միլթոնի (1608-1674) «Կորուսյալ դրախտ» հանրահայտ պոեմի հետ: Առաջաբանում նա գիտական բարեխղճությամբ ներկայացրել է Առաքելի անձին ու ստեղծագործություններին վերաբերող բոլոր տեղեկություններն ու հայ գրականագիտության մեջ առկա բոլոր կարծիքները` անդրադառնալով նաև Արշակ Չոպանյանի` «Ադամգրքի» քաղվածաբար ֆրանսերեն թարգմանությանը (1918 թ.):


Առաքել Սյունեցին Տաթևի համալսարանի վանական էր, աշակերտել է Հովհան Որոտնեցուն և Գրիգոր Տաթևացու քրոջ որդին է ու հավատքի ու իմացաբանական հարցերում հետևել է նրան: Գրել է «Մեկնութիւն քերականին» ուսումնական ձեռնարկը, արձագանքել է իր ժամանակի պատմական իրողություններին, երբ Հայաստանը օտար տիրապետության տակ էր և Կիլիկյան հայկական թագավորությունը դադարել էր գոյություն ունենալ: Սյունեցին իր գործը կառուցել է գեղարվեստական սկզբունքով՝ աստվածաբանական ավանդույթը հարստացնելով կենդանի պատկերներով ու քնարաշունչ լեզվական մթնոլորտ ստեղծել: