Արուս Ասրյան
Վիքիփեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արուս Ասրյան (1904-1972) – հայ բեմի մեծանուն դերասանուհի։ Ասրյանի լավագույն դերակատարումների մեծ մասն հանդիսատեսին է ներկայացվել նրա կյանքի ընկեր և ուսուցիչ Աճեմյանի բեմադրությունների հետ։ Արտիստուհին ձգում էր հանդիսատեսին, որովհետև նա իր հետ միշտ բերում էր թարմություն, երիտասարդական հմայք փայլուն թատերայնություն։ Ընդհանրապես ինքնամփոփ, մեղմ ու սակավախոս այդ դերասանուհին անհավատալի կերպարանափոխություն էր ապրում բեմում:
Բովանդակություն |
[խմբագրել] Կենսագրություն
Ծնվել է Լոռվա աշխարհի Սանահին գյուղում։
Պատանեկությունը անց է կացրել Թիֆլիսում, որտեղ էլ նա ամեն օր ներկա էր գտնվում Թիֆլիսում մշտապես հանդես եկող Հասմիկի, Արուս Ոսկանյանի, Օլգա Գուլազյանի, Ավետ Ավետիսյանի ելույթներին և հրապուրվում նրանց բեմարվեստով:
Ասրյան դերասանուհու բեմական արշալույսը զարդարված էր բացառիկ ու անմոռաց մի դիպվածով, որի հիշողությունը մշտապես հուզում էր արտիստուհուն: «Թիֆլիսի Քրմոյան օրիորդաց վարժարանում,գրել է նա,- ուր սովորում էի 1919 թ-ին, հոբելյանական երեկո էր կազմակերպված ի պատիվ Հովհ. Թումանյանի գրական գործունեության 25-ամյակի: Վարժարանի սաների ուժերով բեմադրվելու էր «Անուշ» օպերան: Անուշի դերը հանձնարարված էր ինձ: Երեկոյին ներկա էին Հովհ. Թումանյանը և Արմեն Տիգրանյանը: Ներկայացումից հետո ինձ մոտեցան նրանք, խրախուսեցին և ասացին, որ իմ տեղը թատրոնն է: Վերջ: Այդ երկու խոշոր արվեստագետների կարծիքը սրբություն էր ինձ համար և այդ կարծիքը մեկընդմիշտ որոշեց իմ կյանքի ուղին»:
1922թ-ին, երբ դերասանուհին Օլգա Մայսուրյանը դերասաններ էր ընտրում Մոսկվայի հայկական դրամատիկական ստուդիայում սովորելու համար, Ասրյանը գերազանց քննություններ է հանձնում, բայց հրաժարվում է մեկնելուց` ընտանիքի նյութական ծանր վիճակի պատճառով:
1929թ-ին դերասանուհին հրավիրվում է Գյումրիի նորաստեղծ թատրոնը: Մի նոր շրջան է սկսվում Արուսի բեմական կյանքում, որը տևում է մեկ տասնամյակից ավելի: Այստեղ Հ. Պարոնյանի Շողակաթն էր «Մեծապատիվ մուրացկաններում», որը դերասանուհուն հռչակ ու ճանաչում բերեց: Այնուհետև Վ. Աճեմյանը բեմադրություն պատրաստեց արևմտաեվրոպական դասական Գոլզոնի «Հյուրանոցի տիրուհին» պիեսը: Արուս Ասրյանը հանդես եկավ Միրանդոլինայի դերով, որն անզուգական էր, գունեղ ու հմայիչ իր ամբողջականության մեջ:
1940 թ-ին Արուս Ասրյանը հրավիրվում է Գ. Սունդուկյանի անվ. թատրոն: Այստեղ տաղանդավոր դերասանուհին ստեղծում է լավագույն կերպարներ, որոնց մեջ փայլում են հատկապես մայրերի և մամիկների կերպարները: Մարգարետ («Բրոուդիի ամրոցը»), Հեղինե, («Գարնան անձրև»), Մարե («Հանրապետության նախագահ»), Նուբար («Աշխարհն, այո', շուռ է եկել»), Անուշ («Բաղդասար Աղբար») և վերջապես Տատիկը` Վ. Սարոյանի «Իմ սիրտը լեռներում է» պիեսում: Այս փոքրիկ համարյա անբառ դերում, հայ ժողովրդական «Կռունկ» երգի կատարումով Ասրյանը այնքան տրամադրություն է դնում օտար ափերում տառապած ավանդական հայ կնոջ կերպարում, որ այն դառնում է պիեսում հիմնական կերպարներից մեկը:
Ասրյանի բեղմնավոր գործունեությունը պատկանում է հայ բեմին (մոտ 250 դեր): Սակայն դերասանուհին հմայիչ կերպարներ է ստեղծել նաև կինոյում: 1938 թ-ին «Հայֆիլմ» կինոստուդիան նկարահանում է «Քաջ Նազարը»: Ֆիլմի ռեժիսոր Աղասի Մարտիրոսյանը հրավիրում է շնորհալի դերասանուհուն ֆիլմում խաղալու Ուստիանի դերը: Ասրյանի փայլուն կատարումով այսօր էլ «Քաջ Նազար» ֆիլմը դիտելիս հանդիսատեսը հմայլվում է Ուստիանով: 1940 թ-ին Համո Բեկնազարյանը նկարահանում է «Դավիթ բեկը» ֆիլմում կար մի էպիզոդիկ դեր, որի համար ռեժիսորը որոնումների մեջ էր: Դա սևամորթ աղախնու` Զեյնաբի դերն էր, որ շատերն էին փորձել չէին գոհացրել: Փորձի հրավիրված Արուս Ասրյանը, երբ երգում է ֆիլմում նախատեսված թախծալի երգը Համո Բեկնազարյանը հուզված բացականչում է. «Սա արդեն այն է, ինչ ես ուզում եմ»: Տարիներ հետո եղան այլ կատարումներ` Սոնա («Լեռնային լճի գաղտնիքը»), Մարե («Իմ սիրտը լեռներում է») և այլն:
Իր բեղմնավոր աշխատանքի, լուսավոր ու բարձր արվեստի համար, Ա.Ասրյանը պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի 2 շքանշանով և այլ մեդալներով: 1972 թ-ին արժանացել է ԽՍՀՄ Ժողովրդական արտիստի կոչման:
Արուս Ասրյանը մահացել է 1987թ-ին:
[խմբագրել] Մեջբերումներ Արուս Ասրյանի մասին
Արուս Ասրյանի արվեստին բնորոշ է ճկուն խաղը, ցայտուն ռիթմը և շեշտված դերապատկերների նախասիրությունը: Հիանալի սուբրետ է, և միևնույն ժամանակ կատակերգու:
Վահրամ Փափազյան։ Սովետ. արվեստ, 1974, N 11, էջ 20:
Արուս Ասրյանի արվեստը սերմանում է մարդու մեջ բարին, առաքինին, գեղեցիկն ու վեհը: Եվ հանդիսատեսը բեմի իր քրմուհուն հատուցում է անխառն ու քնքշագին սիրով:
Գևորգ Աբաջյան։ Սովետ. Հայաստան, 1985, N 4, 32-34:
[խմբագրել] Գրականություն
- Ասրյան Ա. Հավատարիմ ուղեկից.- Սովետ. արվեստ, 1981, N5, էջ 46-47:
- Ասրյան Ա. Նամակ մոլդավ թատերագետներին.Սովետ. արվեստ, 1984, N9, էջ 17-20:
[խմբագրել] Հոդվածներ Արուս Ասրյանի մասին
- Աբաջյան Գ. Արուս Ասրյան.-Հայրենիքի ձայն, 1984, 17 դեկտեմբ.:
- Աբաջյան Գ. Արուս Ասրյան 80.-Էկրան, 1985, N8, էջ 10-12:
- Աբաջյան Գ. Արուս Ասրյան.-Սովետ. էկրան, N 1985, N 4.- էջ 32-33:
- Աբաջյան Գ. Արուս Ասրյանը ինչպես հիշում եմ-90.- Ազգ, 1993, 25 դեկտեմբ.:
- Արիտիստի կյանքը առանց վերնագրի.- Հայաստանի Հանրապետություն, 1993, 8; 9; դեկտեմբ.:
- Արևշատյան Ժ. Կինոյի Արուս Ասրյան. Էկրան, 1984, N4, էջ 2: