Pari
Saka Wikipédia, Ènsiklopédhi Bébas ing basa Jawa / Saking Wikipédia, Bauwarna Mardika mawi basa Jawi
?
Pari |
||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Gambar deskripsi pari saking Koehler's Book of Medicinal Plants |
||||||||||||
Klasifikasi Ilmiah | ||||||||||||
|
||||||||||||
Spesies | ||||||||||||
|
Pari (basa krama: pantun) punika salah setunggaling tetanduran budidaya paling wigati kanggé nyekapi kebetahan pangan amargi dados sumber karbohidrat kanggé mayoritas menungsa ing donya.
Saking sedaya serealia wonten ing donya, prodhuksi pari punika urutan nomer tiga sasampunipun jagung lan gandum.
Bab lan Paragraf |
[sunting] Prodhuksi lan perdhagangan pari ing donya
Nagari ingkang ngasilaken pari kathah inggih punika Tiongkok (31% saking total prodhuksi ing donya), India (20%), lan Indonésia (9%). Nanging namung sapérangan alit prodhuksi pari wonten ing donya ingkang dipunperdhagangaken antar nagari. Thailand punika ngèkspor pari paling kathah (26 % saking total pari ingkang dipunperdhangangaken ing donya). Sasampunipun Thailand inggih punika Vietnam (15%) lan Amerika Serikat (11%). Indonésia punika ngimpor pari paling ageng ing donya (14% saking pari ingkang dipunperdhagangaken ing donya). Sasampunipun Indonésia inggih punika Bangladesh (4%) lan Brazil (3%).
Prodhusén pari paling ageng — 2005 (juta metrik ton) |
|
---|---|
![]() |
185 |
![]() |
129 |
![]() |
54 |
![]() |
40 |
![]() |
36 |
![]() |
27 |
![]() |
25 |
![]() |
18 |
![]() |
15 |
![]() |
13 |
![]() |
11 |
Total Dunia | 700 |
Sumber: Organisasi Pangan lan Pertanian (FAO)[1] |
[sunting] Biologi pari
[sunting] Ciri-ciri umum
Pari punika mlebet wonten ing suku padi-padian (Graminae, sinonim Glumiflorae, sinonim Poaceae). Sapérangan ciri suku (familia) punika ugi dados ciri pari, inggih punika:
- oyotipun serabut
- bentuk godhongipun lanset (ciut lan dawa)
- urat godhong sejajar
- gadhah pelepah godhong
- kembang kasusun déning kembang majemuk kanthi kembang satuan arupi floret
- floret kasusun wonten ing spikelet, khusus kagem pari setunggal spikelet namung gadhah setunggal floret.
- woh lan wiji awrat dipunbèntenaken amargi arupi bulir (basa Inggris: Gain) utawi kariopsis.
[sunting] Panyebaran lan adaptasi
Pari kasebar kathah ing saindhenging donya lan urip ing sedaya bagéyan donya ingkang gadhah cekap toya lan suhu udara ingkang cekap anget. Pari remen siti ingkang lembab lan bècèk. Miturut para ahli, pari punika évolusi saking tetanduran moyang ingkang urip ing rawa. Dhasar pendhapatipun inggih punika wontenipun jenis pari ingkang urip ing rawa-rawa (saget dipunpanggihi ing sapérangan panggènan ing pulo Kalimantan), kabetahan pari ingkang kathah tumrap toya ing sapérangan tahap uripipun, lan wontenipun pembuluh khusus ing bagéyan oyot pari ingkang migunani kagem ngaliraken oksigen tumuju bagéyan oyot.
[sunting] Genetika lan pemuliaan pari
Setunggal sét génom pari wonten 12 kromosom. Setunggal sél pari gadhah 12 pasang kromosom (kecuali sél seksual) amargi pari punika tetanduran diploid.
Pari punika dados organisme modhél wonten ing kajian genetika tetanduran amargi kalih alasan, inggih punika kapentinganipun kagem umat manungsa lan ukuran kromosom ingkang relatif alit inggih punika 1,6 – 2,3 x 108 pasangan basa (base pairs, bp) (Sumber: situs Gramene.org). Kagem tetanduran modhél, genom pari sampun dipun-sekuensing (sequenced), kados ugi genom manungsa. Hasil peruntutan genom pari saget dipunpirsani wonten ing situs NCBI.
Sekuensing genom pari dados bahan baku wonten ing upados pamuliaan tetanduran pari ingkang nggunaaken rekayasa genetika. Pamuliaan pari piyambak sampun sauntawis wekdal, umumipun nggunaaken metode silsilah. Salah setunggaling tahap paling wigati wonten ing pemuliaan pari inggih punika dipun-rilisipun kultivar ‘IR5’ lan ‘IR8’, ingkang dados pari nomer setunggal ingkang umuripun cendhak nanging gadhah poténsi kasil dhuwur/kathah. Punika dados awal revolusi hijau wonten ing budidaya pari. Macem-macem kultivar pari salajengipun umumipun nggadhahi ‘darah’ kekalih kultivar perintis wau.
Wiwit akhir abad kalihdasa dipunkembangaken pari hibrida, ingkang gadhah potensial kasil langkung inggil. Amargi beaya ndamelipun dhuwur/awis, kultivar jenis punika dipunsadé kanthi regi langkung awis tinimbang kultivar pari ingkang dipunrakit mawi metode sanès.
Sasanèsipun ndadosaken potensi kasil ingkang langkung saé, sasaran pamuliaan pari njangkep ugi tetanduran ingkang langkung tahan saking organisme pengganggu tanaman (OPT) lan tekanan (stres) abiotik (umpaminipun: kekeringan, salinitas, lan siti masem). Pemuliaan ingkang dipunarahaken ing paningkatan mutu sega ugi dipunupados, umpaminipun kanthi ngrakit kultivar ingkang ngandhet karoten (provitamin A).
[sunting] Variétas pari
Wonten kalih spesies pari ingkang dados tetanduran budidaya, inggih punika Oryza sativa lan Orysa glaberrima. Oryza sativa dipunkinten asalipun saking dhaérah hulu kali ing kaki Pagunungan Himalaya (India lan Tibet/Tiongkok). Orysa glaberrima dipunkinten asalipun saking Afrika Barat (hulu Sungai Niger).
Oryza sativa wonten kalih variétas, inggih punika indica lan japonica sinonim sinica. Variétas japonica umumipun umuripun dawa, postur dhuwur nanging gampil rebah, paleanipun gadhah “wulu” (basa Inggris: awn), wijinipun dawa. Variétas indica, sawalikipun, umuripun langkung cendhak, postur langkung alit, paleanipun mboten wonten wulunipun utawi namung cendhak kéwawon, lan wiji oval. Kekalihipun saget saling mbuahi, nanging perséntase kasilipun mboten dhuwur/kathah. Conto ingkang terkenal saking hasil persilangan punika kultivar IR8, ingkang dados seléksi saking persilangan variétas japonica lan variétas indica. Sasanèsipun kalih variétas punika, dipunkenal ugi saklompok pari ingkang nggadhahi sifat mèmper saking kalih variétas utami ing nginggil. Variétas javanica namung dipunpanggihi wonten ing pulo Jawi.
[sunting] Reprodhuksi pari
Saben kembang pari gadhah 6 kepala sari (anther) lan kepala putik (stigma) ingkang cawang 2 lan bentukipun kados sikat botol. Kekalih organ séksual punika umumipun siap reprodhuksi ing wekdal ingkang sami. Kepala sari kadhang kala medal saking palea lan lemma menawi sampun mateng.
Pari punika tetanduran ingkang penyerbukanipun piyambak dipunbantu angin lan serangga, amargi 95% utawi langkung serbuk sari mbuahi sél telur tetanduran ingkang sami (setunggal uwit).
Sasampunipun pambuahan, zigot lan inti polar ingkang sampun dipunbuahi énggal mawon mbelah dhiri. Zigot tambah ageng mbentuk embrio lan inti polar dados endospermia. Wonten akhir perkembangan, sebagéyan ageng bulir pari nggadhahi pati ing bagéyan endospermia. Kagem tetanduran anem, pati migunani kanggé cadhangan makanan. Kagem manungsa, pati dipunmanfaataken kanggé sumber gizi.
[sunting] Sistem budidaya pari
Teknik budidaya pari sampun dipunkenal manungsa éwon taun kepengker. Sapérangan sistem budidaya dipunterapaken dhumateng pari, inggih punika:
- Budidaya pari sawah (basa Inggris: paddy utawi paddy field), dipunkinten kawiwitan saking dhaérah lembah Sungai Yangtse ing Tiongkok.
- Budidaya pari lahan garing, dipunkenal manungsa langkung rumiyin tinimbang budidaya pari sawah.
- Budhidaya pari lahan rawa, dipunterapaken ing sapérangan panggènan ing pulo Kalimantan.
- Budidaya gogo rancah utawi dipunsingkat gora, ingkang kaubah saking budidaya lahan garing. Sistem punika suksès dipunterapaken ing pulo Lombok, ingkang namung gadhah usum jawah singkat/cendhak.
Saben sistem budidaya mbetahaken kultivar ingkang adaptif kagem sistem punika piyambak-piyambak. Klompok kultivar pari ingkang cocok kagem lahan garing dipunkenal kanthi sebutan pari gogo.
Sacara ringkes, urutanipun tanem pari inggih punika kawinihan, tandur, pemeliharaan (kalebet pengairan, matun, perlindhungan tetanduran, ugi pemupukan), lan panèn. Perkawis penting nanging mboten kalebet ing urutanipun tanem pari inggih punika pamilihan kultivar, pamrosèsan wiji lan panyimpenan wiji.
[sunting] Pangolahan pari
Sasampunipun pari dipunpanèn, bulir pari utawi gabah dipunpisahaken saking merang utawi damèn pari. Pamisahan punika wonten 3 cara, inggih punika:
- pari dipungebugi ngagem kayu, menawi sampun kathah ingkang copot gabahipun dipunlajengaken kanthi ngiles merang ngagem sikil (basa krama: suku) supados mboten wonten gabah malih ingkang taksih cemanthel wonten merang.
- pari dipunsabetaken wonten kayu ngantos sedaya gabah copot saking damèn.
- pari dipunlebetaken wonten mesin pamisah gabah.
Gabah ingkang sampun resik saking merang utawi damèn, dipunklumpukaken lan dipunpépé ngantos garing supados awèt menawi dipunsimpen utawi gampil anggènipun ndheplok/nggiling dados beras.
[sunting] Mangga ugi mriksani
[sunting] Pranala jawi
- Lembaga Penelitian Padi Internasional (IRRI)
- Dokumen pendukung artikel ini
- Contoh pengaturan harga gabah di Indonesia
- International Rice Genome Sequencing Project, The map-based sequence of the rice genome. Nature 436, 793-800 (11 August 2005) (Onlinetext)