Holland

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.


Dëse Geographiesartikel iwwer Holland ass eréischt just eng Skizz. Wann der méi iwwer dëst Thema wësst, sidd der häerzlech invitéiert aus dëse puer Sätz e richtegen Artikel ze schreiwen. Wann dir Hëllef braucht beim Schreiwen, da luusst bis an d'FAQ eran.
Dësen Artikel beschäftegt sech mam Land Holland (dt.: Niederlande). Fir aner Bedeitunge, kuckt w.e.g. Holland (Homonymie)


Koninkrijk der Nederlanden

Hollännesche Fändel

Hollännescht Wopen

Detailer

Detailer
National Devise: Je Maintiendrai
Offiziell Sprooch: Hollännesch, Friesesch an der Provënz Friesland
Haaptstad: Amsterdam
(Regierungssëtz: Den Haag)
Staatsform: Konstitutionell Monarchie
 • Kinnigin: Beatrix
 • Premierminister: Jan Peter Balkenende
Fläch: 41 528 km²
 • Dovu Waasser: 18,41 %
Bevëlkerung: 16 357 992 [1]
 • Bevëlkerungsdicht: 394/km²
Onofhängegkeet: vu Spuenien
23. Mee 1568 (ausgeruff)
30. Januar 1648 (unerkannt)
Nationalfeierdag: 30. Abrëll
Nationalhymn: Het Wilhelmus
(Lauschteren)
Währung: Euro
Zäitzon: UTC +1 (+2 am Summer)
Internet TLD: .nl
International Virwahl: +31
Kaart vun Holland
Kaart vun Holland

Holland ass den europäeschen Deel vum Kinnekräich Holland, dat nieft Holland nach aus den zwee Iwwerséigebidder Hollännesch Antillen an Aruba besteet. An der Ëmgankssprooch ass mat Holland awer dacks dat ganzt Kinnekräich gemengt.

Holland ass eng parlamentaresch Demokratie ënnert engem konstitutionelle Monarch, déi an Nordwesteuropa läit an am Norden a Weste vum Nordmier begrenzt gëtt, am Süde vun der Belsch an am Oste vun Däitschland. Et handelt sech ëm ee vun den am dichteste besidelte Staate vun der Welt. Ronn e Véirel vum Land läit ënnert dem Mieresspigel an ass mat 3.000 km Däicher geschützt.

Inhaltsverzeechnis

[Änneren] Geographie

Ongeféier d'Halschent vum Land läit op enger Héicht vu manner als engem Meter iwwer dem Mieresspijel a ronn ee Véirel ënnert dem Mieresspijel.Déi flach Gebidder ginn an der Regel duerch Däiche vierun de Stierm mat héigen Wellen (Sturmfluten) geschützt. Zesummen hu si eng Längt vu ronn 3.000 km. Den hëchste Punkt vum Festland, de Vaalserberg ganz am Süden am Dräilännereck vu Däittschland an der Belsch situéiert, läit 322,50 m iwwer dem Amsterdamer Niveau. Grouss Deeler vun Holland, wéi z. B. bal déi ganz Provënz Flevoland, goufen dem Mier ofgekneppt an urbar gemeet. Ët gëtt hei vuPolderen geschwat; si ginn och als Koog) bezeechent. Ungeféier ee Fënnefftel vun der Landesfläch besteet aus Waasser, D'IJsselmeer mecht dovun de gréissten Deel aus; ët ass eng fréier Nordséi-Bucht mam Numm Zuiderzee, déi 1932 duerch ee 29 km langen Däich agepoldert ginn ass.

Diéi wichtigst Flëss an Holland si de Rhein, d'Waal an d'Meuse. Sie fléissenn an Ost-West-Richtung an d'Nordséi an deelen d'Land an zwee Deeler, e nördlechen an e südlechen Deel.



Holland ass an zwielef Provënzen agedeelt:

[Änneren] Bevëlkerung

Holland zielt mat ongeféier 484 Awunner pro Quadratkilometer zu den am dichtesten besiedelten Staten vun der Welt (als Vergläich: Nordrhein-Westfalen 530, Däitschland 231, Monaco 16.923, Namibia 2,4) [2]. Am Juni 2006 hat Holland 16.336.000 Awunner, dovun huet ongeféier d'Hälschent an der Randstad, dem dichtesten bevëlkerten Westen vum Land, gewunnt.

Hollännesch ass déi offiziell Sprooch am ganze Stat, och wann ët an dëser Bezéiung keng gesetzlech Bestëmmungen gëtt. An der Provënz Friesland ass zousätzlich dat staark ähnlecht Friesescht d'Verwaltungsspooch.

Doniewt gëtt ët Dialekten. An den iwwerséischen Gebidder vun Holland (an der Karibik) ass Hollännesch déi offizoiell Sprooch, niewent Papiamento oder Englesch. Eng vum Hollänneschen oofgeleet Sprooch ass d'Afrikaans a Südafrika.

D'Hollänner si statistesch gesinn déi gréisten Leit vun der Welt, mat engem Duerchschnëtt vun 1.83 m (Männer)a 1.72 m (Fraen).



[Änneren] Relioun

Religiounsverhältnis an Holland, 1849
Religiounsverhältnis an Holland, 1849

Die wichtegst Relioune sinn, opgrond vun statistischen Fuerrschungen vun der Zentralstell fir Statistik:

  • 30 % Katholiken
  • 20 % Protestanten (reforméiert, alreforméiert a lutherianesch)
  • 9 % aner Reliounen (5,8 % Muslimen, 0,6 % Hinduën, Buddhisten, Juden, Aner Kirchen,)
  • 41 % Ouni Konfessioun

Der Zuel vu Memberen no (Stand: 31.12.2005) si déi zwou gréisste Kierchen déi Réimesch-katholesch Kierch an Holland (4,4 Millionen Memberen, 27 % vun der Bevëlkerung) an d'Protestantesch Kierch an Holland (Protestantse Kerk in Nederland, PKN) (1,9 Millionen Memberen, 12 % vu der Bevëlkerung). Déi aner Kierchen si däitlech méi kleng a stellen all manner wéi een Prozent vun der ganzer Populatioun duer.

Bis an déi 1960er Joren war d'Majoritéit vun der Bevelkerung (55-60%) protestantesch, wat hier virun allem calvinistesch bedeit. Eng grouss Minoritéit (bis 40%) war kathoulesch. De Norden a Westen vum Land ass traditiounsgeméiss protestantesch, während am Süden an Osten d'Katholiken déi éischt Plaz anhuelen. An der Mëtt vum Land gëtt ët de sougenannten Bijbelbelt (Bibelgürtel) matt engem méi héigen Undeel vu strenggleewegen Calvinisten.

[Änneren] Wirtschaft

[Änneren] Allgemenges

Holland huet e liberale Wirtschaftssystem, dee gutt funktionnéiert. Zënter den 1980er Joren, sou gëtt allgemeng behaapt, huet d'Regierung manner an d'Wirtschaft ageraff. Ët stëmmt iewer datt d'Salariat sech op d'Awierkung vun der Regierung sech an hieren Lounfuerderungen zréckgehal hunn. Die Arbeschtslosenquote ass relativ gereng, allerdings gëtt ët wéinst hierem System vun Arbeschtsonfähegkeetsversëcherung eng nët onbedäitend verstoppten Arbeschtslosegkeet.

Bei der industrieller Produktioun dominéieren d'LLiewensmëttel- an d '[chemeschsch Industrie]], d'Petrolslraffinerien an d'Produktioun vun elekreschen Apparaten. Lang viru sengen euiropäeschen Noperen war d'Land ëm en equilibréierten Budget beméit an huet mat Succüs d'Stagnatioun um Arbeschtsmaart verhënnert.

Déi modern a staark techensch ëntwéckelt Landwirtschaft ass aussergewéinlech produktiv: niewent Weess-, Geméis-, Uebst- aSchnëttblummenubau - d' Tulpenziichtung huet souguer d'Geschicht vum des Land beaflosst - gëtt d'Mëllech- an d'Véiwirtschaft staark bedrief. Si liwwert de Kéis, e wichtegt Exportprodukt vun Holland. Hollandas, no den USA a Frankräich, weltwäit de drëttgréissten Exportateur vu landwirtschaftlichen Produkten.

Als Matbegrönner vun der Euro-Zon huet Holland seng Währung, de Gulden, den 1. Januar 1999 an de Bankgeschäften duerch den Euro ergänzt. Dräi Jor méi spéit, den 1. Januar 2002, koumen d'Euromënzen an -Schäineran Ëmlaf.

Am Vergläich mam Bruttoinlandsprodukt vun der Europäeschen Unioun ass de Kafkraaftsindex an Holland 26% méi héich. Die Niederlande haben mit Deutschland ein Doppelsteuerabkommen.

[Änneren] Naturressourcen

Die Niederlande verfügen über Erdgaslager, aus denen nahe Groningen sowie in der südlichen Nordsee in großem Maßstab gefördert wird. 1996 wurden 75,8 Mrd. m³ (nach BP) gefördert. Damit stehen die Niederlande im Ländervergleich bei der Erdgasförderung auf Platz fünf, nach Russland (561,1 Mrd. m³), USA (546,9 Mrd. m³), Kanada (153,0 Mrd. m³) und Großbritannien (84,6 Mrd. m³). Weiterhin gibt es an der emsländischen Grenze kleinere Erdölreserven und größere Salzlagerstätten bei Delfzijl und Hengelo. Abgesehen von Torf (u. a. im Bourtanger Moor) verfügen die Niederlande über keine weiteren nennenswerten Bodenschätze.

[Änneren] Staatsausgaben

Zwischen 1992 und 2005 lag der Anteil der Staatsausgaben für

  • das Gesundheitssystem bei 31 %
  • das Bildungswesen bei 17 %
  • das Militär bei 2,7 %


[Änneren] Kultur

Kinnigin Beatrix um Koninginnedag
Kinnigin Beatrix um Koninginnedag

[Änneren] Feierdeeg

Datum Numm Lëtzebuerger Numm Bemierkungen
1. Januar Nieuwjaar Neijor
30. Abrëll Koninginnedag Dag vu der Kinnigin Geburtstag vun der fréieren Kinnigin Juliana (Mamm vum Beatrix): Nationalfeierdag
4. Mee Dodenherdenking Dag vu den Doudegen Gedenkdag (un déi déi am Krich gefall si (kee fräien Dag)
5. Mee Bevrijdingsdag Liberatiounsdag Erënnerung un d'Befreiung vun der däitscher Besatzung, dag van de vrijheid (fir munnech e fräien Dag)
40 Deeg no Oschteren Hemelvaartsdag Christi Himmelfahrt
7 Wochen no Ouschteren Pinksteren Päischten Päischtsonndeg und Päischtméindeg
5. Dezember Sinterklaasavond oder Pakjesavond Neklosowend (keen fräien Dag), a Plaz vu Krëschtdag den Dag,wou d'Kanner Geschenker kréien
25. und 26. Dezember Kerstmis Krëschtdag 1. und 2. Krëschtfeierdag
31. Dezember Oudejaar(sdag) Silvester (kee fräien Dag)
Van Gogh „Sonneblumen“
Van Gogh „Sonneblumen“

[Änneren] Molerei

Vill weltberühmt Moler waren Holänner. Ee vu de bekanntesten Kënschtler vu fréier war den Hieronymus Bosch. An der Glanzzäit vu der Republik am 17. Jaorhonnert, am sou genannte Goldenen Zäitalter hunn grouss Künstler do gelieft an hier bedäitend Wierker do geschaf, wéi de Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer, Frans Hals, Carel Fabritius, Gerard Dou, Paulus Potter, Jacob Izaaksoon van Ruisdael oder Jan Steen. Berühmt Moler a spéideren Epochen waren: Vincent van Gogh a Piet Mondrian. M. C. Escher ass e bekannte Grafiker.

[Änneren] Architektur

Hollännesch Architekten hunn d'Architektur vum 20. Jorhonnert staark beaflosst. Ët verdëngen an deem Zesummenhang ernimmt ze ginn: Hendrik Petrus Berlage d'Architekten vun dem De-Stijl-Grupp (Robert van't Hoff, Jacobus Johannes Pieter Oud, Gerrit Rietveld). Johannes Duiker war e Vertriederr vum Neie Bauen. Déi sougenannt Amsterdamer Schoul (Michel de Klerk) huet eng wichteg Contributioun am Hibléck op eng expressionistesch Architektur geleescht.

[Änneren] Wësseschaft an Technologie

Aus Holland stamen: Erasmus vu Rotterdam, Baruch Spinoza, Christiaan Huygens an Antoni van Leeuwenhoek. De René Descartes huet huet lang an Holland gelieft an do e groussen Deel vu sengen Schrëften geschaf. Eng ganz Rei vu verfollechte Wësseschaftler hunn rezent an Holland Asyl fond an och nei Wierkungsméiglechkeeten.

Zu Noordwijk huet d' European Space Agency hiere Sëtz.

[Änneren] Literatur

Am „Goldenen Zeitalter“ (De Gouden Eeuw) ass, niewent der Molere,i och d'Literatur opgebléit: als bekannt Vertrieder sollten de Joost van den Vondel a Pieter Corneliszoon Hooft ernimmt ginn.

Während der däitscher Besatzung (1940–1945) huet d'Anne Frank zu Amsterdam hiert weltbekannt Tagebuch geschrief.

Als die dräi wichtegst Autoren aus der 2. Haschent vum 20. Jorhonnertginn den Harry Mulisch ("Die Entdeckung des Himmels", och verfilmt), den W. F. Hermans a Gerard Reve ugekuckt.

[Änneren] Musek

Wann d'hollännesch klassesch Musek lang nët de selweschten Niveau wéi an anere westleche europäesche Länner erreecht huet, dann huet sech dach géint d'Enn vum 19.Jorhonnert an Holland e méi starken Professeonalismus duerchgesat avill Orchesteren an Musekensemblen sinn enstan.

Grouss hollännesch Komponisten aus der Zäit ëm 1800 waren beispillsweis den an Däitschland gebuerenenJohann Wilhelm Wilms an och de Carolus Antonius Fodor, déi sëch alle zwéin no der Wiener klasseschen Musek orientéiert hunn. Am 19. Jorhonnert hat déi döitsch Romantik e wesentlechen Afloss op déi hollännesch Musek. De Bernard Zweers vhuet als éischten versicht, enger spezifesch hollännescher Musek zum Duerchbroch ze verhëllefen. Aner si sengem Beispill gefollecht, wéi: Julius Röntgen an Alphons Diepenbrock, Wichteg Komponisten am [[20. Jorhonnert ] sinn: Willem Pijper, Mathijs Vermeulen, Louis Andriessen, Otto Ketting, Ton de Leeuw, Theo Loevendie, Misha Mengelberg, Tristan Keuris a Klaas de Vries.

De bekannte Pianist Bob Versteegh, deen haut zu Detmold, Däitschland lieft, staamt aus Arnheim.

Den all Jor organiséierten North Sea Jazz Festival am Den Haag gehéiertt weltwäit zu dewichtegsten Jazz-Events .

[Änneren] Geschicht

No der Opdeelung vum Frankenräich hunn déi ënnescht Lànder (niederen Lande) zum ostfränkeschen Kinnikräich (Regnum Teutonicae) a duerno zum Hellegen Réimeschen Räich gehéiert. Ënner dem Keeser Karl V., dee gläichzäiteg spuenesche Kinnik war d'Land a siwwenzeng Provënzen gespléckt an huet och d'Belsch a Lëtzebuerg, mat Ausnam vum Fürstenbistum Léck, a Deeler vu Nordfrankräichich a Westdäitschland abegraff. De 15./16. Juli 1572 koumen d' Vertrieder vu de meeschten Stied vum hettegen Holland zu Dordrecht (am Gebäi „Het Hof“) zesummen an hunn hir Onofhängegkeet vu Spuenien decidéiert. Sie hunn de Wëllem vun Oranien zu hirem Spreecher gemeet. No der definitiver Onofhängegkeetserklärung vun de siwen nördlechen Provënzen (Allianz vun Utrecht) vum 23. Januar 1579 an dem folgenden Achtzegjährege Krich géint de spueneschen Habsburger gouf die formell Onofhängegkeet vu Spuenien am Fridden vu Münster de 15. Mee 1648 bekräftegt. Dësen Datum gëtt als als Geburtsstonn vun Holland vun haut betruecht.

Duerno huet Holland oder („de nederen duitsche landen”) sëch als [[Republik vun de Siwen Vereenegten Niederlanden]], zu enger vun de gréisstengrößten Séi- a Wirtschaftsmuechten vum 17. Jorhonnert ëntwéckelt. An däer Zäit goufen Kolonien und Handelspuerten op der ganzen Welt opgeriichtt. Bekannt ass d'Gröndung vu Neu Amsterdam (Nieuw Amsterdam), dat spéider an New York ëmgedeeft ginn ass. An Asien hunn d'Hollänner hiirt Kolonialräich Niederländesch-Indien ('Nederlands-Indië'), dat hättegt Indonesien,opgebaut, dat am Dezember 1949 onofhängeg ginn ass. Och am nordöstlechen Südamerika (Suriname) an an der Karibik sinn Hollännesch Kolonien: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius an Sint Maarten entstan; dës Inselen, Aruba a d'Niederländesch Antillen (déi fönnef aner Inselen), bilden haut een autonomen Deel vuder hollännescher Monarchie . Dat ass de Grond, firwat dat hollännescht Kinnikräich („Koninkrijk der Nederlanden“) offiziell aus drei Deeler besteet: Holland, Aruba an d'Hollännesch Antillen.

1796 gouf mat franzéischer Hëllef déi Batavesch Republik gegrönnt (benannt no dem germaneschen Stamm vu de Bataver, dén dat Gebitt tëschent dem Rhäin an der Meuse fier t'éischt besidelt hat. 1806 huet den Napoleon doraus d'Kinnikräich Holland gemeet.

Nodeem Frankräich ënnert dem Napoleon I. och Holland ënnerjocht hat, gouf aus him 1815 d'Kinnikräich Holland, dat och déi hetteg Belsch abezunn huet. íschten Kinnik gouf de Wëllem I. aus dem Haus Oranien-Nassau. D'Belsch an domat dat niederfränkeschtFlandren gouf no der belschen Revolutioun vu 1830 onofhängeg. eng Onofhängegkeet, déi allerdengs richt 1839 vum Wëllem I. unerkannt gouf.

Den hollännesche Kinnik war gleichzäiteg Groussherzog vu LLëtzebuerg, wou d'Lex Salica wouno keng weiblech Persoun op den Troun duerft kommen. Wéi de Wëllem III. bei ssengem Dout 1890 nëmmen eng Duechter (Kinnigin Wilhelmina) hhannerloos huet, ass de Lëtzebuerger Troun un eng aner Linn am Haus Nassau, op de Wëllem säi Cousin [Adolf I. (Lëtzebuer)|Adolf vu Nassau]] iwwergang.

Am Éischten Weltkrich war Holland offiziell neutral. Seng Truppen bloufen awer bis zum Ënn vum Krich mobiliséiert. Wéi du den Däitsche Keeser Wilhelm II. huet missen ofdanken ass hien no Holland an den Exil gang.

Och am Zweete Weltkrch huet d'hollännesch Regierung am Ufank probéiert, sech neutral ze vehalen. Den Hitler ass iewer an Holland agefall, fir Frankräich vum Norden aus ze besetzen a sou d' „Maginot-Linie“ von ze ëmgoen. Nodeem dat d'hollännesch Arméi sech dräi Deeg lang gewiert haten, hunn déi däitsch Truppen de 14. Meei 1940 Holland gzwongen, opzeginn. Dat schrecklecht Bombardement vun Rotterdam an d'Drohung och grad sou mat dem zéi verdeedegten Utrecht ze verfueren hat duerfir den Ausschlag ginn. D'kinnilechiglech Famill war an dësemm Moment schon no England geflücht. Vun do un, blouf Holland vun der Wehrmacht besat. D'National-Socialistesch Bewegung (NSB) ënner dem Anton Adriaan Mussert huet mat den däitschen Besatzungstruppen kollaboréiert, huet awer keen signifikanten Aflooss erreecht, nët bei der Bevëlkerung an och nët bei de Besatzungsautoritéiten. Allerdengs haten sëch 60.000 Hollänner fräiwëlleg bei d'Waffen-SS gemellt, de stiersten auslännesche Kontigent vun der Waffen-SS. No der Invasioun ass ët mat der Judenverfolgung durch déi däitsch Besatzer lassgang. De Februarstreik 1941 geint d'Deportationen gouf am Blutt erstéckt. Von den 160.000 Juden an Holland hunn der nëmmen 30.000 d'Enn des vum Krich iwwerlieft. nur noch etwa . Symbol fir d'Judenverfolgung ass de Fall vum Anne Frank.

Den 11. Januar 1942 ass Japan zur Invasion vum hollänneschen Ostindien iwwergang. D'Hollänner hunn den 1. März 1942 kapituléiert.

De südliche Deel vun Holland gouf an der zweeter Halschent vun 1944 vun den Alliéirten Truppen op hirem Virmarsch befreit; de Norden vum Land awer richt géint d'Krichsenn. Direkt no senger Befreiung vun der japanescher Besatzung (17. August 1945) huet dat hollännescht Ostindien sech onofhängeg erklärt a sech de Numm Indonesien ginn. D'hollànnesch Truppen hu zwar probéiert, dat ze verhënneren, hunn awwer schléisslech de 27. Dezember 1949, no harden Kämpfen, Indonesien och formal an d'Onofhängegkeet entlooss.

Von 1949 bis 1963 waren westdeutsche Gemeinden aus dem Landkreis Geilenkirchen-Heinsberg (Selfkant) und die Gemeinde Elten (bei Emmerich) unter niederländische Verwaltung gestellt. Bestrebungen der Niederländischen Regierung, Teile Niedersachsens sowie des westlichen Münster- und Rheinlandes an die Niederlande anzugliedern (Bakker-Schut-Plan), hatten sich nicht durchsetzen können. 1952 gründeten die Niederlande mit Frankreich, Deutschland, Italien, Belgien und Luxemburg die Europäische Gemeinschaft für Kohle und Stahl (und damit die spätere Europäische Union). Sie waren ebenfalls Mitbegründer der NATO.

Im Februar 1953 verheerte eine Sturmflut den Südwesten der Niederlande und forderte 1800 Tote. Die Niederlande waren Gründungsmitglied der Benelux-Wirtschaftsunion (seit 1944 geplant, am 3. Februar 1958 festgelegt und am 1. November 1960 in Kraft getreten). 1980 folgte Königin Beatrix Königin Juliana nach, die im Alter von 71 Jahren abdankte.

D'Hollänner hu sech den 1. Juni 2005 mat enger bgrousser Majoritéit vu 61,6 % géint de Vertrag iwwert eng europäesch Verfassung fir Europa ausgesprach.


[Änneren] Linken

[Änneren] Kuckt och

[Änneren] Notizen a Referenzen

  1. Geschat fir 2007 vum Centraal Bureau voor de Statistiek (Juni 2007).
  2. Fischer Weltalmanach 2006. Zahlen, Daten, Fakten. Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2005, ISBN 3-596-72006-0; S. 334,117,126,321,325

[Änneren] Um Spaweck

Commons: Holland – Biller, Videoen oder Audiodateien


Aner Sproochen