Kierch Keel
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
D'Par Keel ( fir d'Awunner Käl ) ass ural an huet déi ganz Feudalzäit iwwer zum Äerzbistum Tréier, Archidiakonat Longuyon an Dekanat Lëtzebuerg gehéiert. Die eelste Pare sinn am 8. Joerhonnert entstanen. Zu dëse gehéiert och Keel. D'Parkierch vu Keel huet den hl. Péitrus (1. Poopst) als Haaptpatréiner an als Niewepatréienesch déi hl. Lucia (réimesch Jongfra an Märtyrerin).
D’Klaus zu Käl gëtt 1656 vir d’éischt erwähnt an 1786 op der Landkaart Ferraris gezeechent. D’Klaus wuar bis den 17. Februar 1774 bewunnt. 1783 sinn all Einsiedlereien vum Keeser Joseph II. opgehouewen ginn. Nëmmen de Numm „op der Klaus“ huet sech bis haut gehalen. - Haut ass op dëser Plaz de Keeler Kierfecht.
Keel ass eng vun deenen eelste Paren am Land an war ufanks eng Regionalpaar, déi Keel, Téiteng, Rëmeleng, dat 1477 verschwonnen Duerf Morwé (duerno Uewertéiteng) entstan, Schëffleng, Esch-Uelzecht, wuel och Lallengen an eng Onzuel verschiddener Häff, wéi Besingerschéier, Kieweshaff, Miltgen, Hunnebësch, Nyderhaff, Scheierhaff, Héidengerscheier gehéierten. - Esch a Schëffleng si virun 1247 vun der Par ofgetrennt ginn.
D'Parkierch stoung um St. Petersbierg (Klaus genannt). Wéi all Biergkierchen oder -kapellen hat och dës Kierch keen Tuerm awer eng Klack. 1628 heescht et datt Gewëllef vun der Poarkierch Rëss huet a baufälleg ass. Kleng Fléckaarbechten hellefen nët vill. 1714 steet an engem Bericht: "D'Kierch ass an engem desolaten Zoustand". 1729 gëtt d'Lag esou bedrohlech, datt keen Gottesdéngscht méi ofgehalen gëtt a schons dat Joer duerno stierzt tatsächlech de Choer an.
De 26. November 1745 erklären d' Zéngtelhäre sech bereet, fir eng nei Parkierch ze bauen. 1747 gouf mam Neibau ugefaangen. D'Awunner hu gehollef Steng erbäischleefen. D'Baueren hu 700 Ween Stäng a Sand, sowéi 30 Ween Kallek erbäibruecht. No zwee Joer (1747) wuar de Bau fäerdeg. Nëmmen Tuerm an Sakristei hun nach gefeelt. Fachleit hun d'Maueren ënnersicht, an hun festgestallt, datt Fundamenter ze enk an d'Kierch baufälleg ass ! 1757 gouf d'Chouer verankert. Am selwen Joer ass d'Gewölb an een Deel vun der Aussenmauer agestierzt. Käl ass erëm ouni Parkierch. Ët muss erëm frësch ugefaangen gin !
Téiteng a Rëmeleng, Uertschaften déi allebéid zur Käler Gemeng gehéiert hunn musse sech, obwuel si net wollten, um Bau vun der Keeler Kierch bedeelegen. No villen Ongereimtheeten (nozekucken am Buch "Kayl in der Geschichte" vum Chamoine Jos Dupong) ass déi nei Kierch 1761 fäerdeg. Den Tuerm an d'Sakristei ginn och gebaut. 1768 liwwert de Käler Auermaacher Conrad Schmit eng Auer fir den Tuerm.
Ausser der Parkierch um St. Petersbierg haten Pardierfer an all Duerf seng eegen Kapell(chen). Och Keel, Téiteng a Rëmeleng. Ronderëm déi Keeler Duerfkapell luch den Duerfkierfeg. Zënter 1729 bis 1747 huet d’Kapell vu Käl als Poarkierch gedéngt. Dann ass si ofgedroen gin, fir op der selwechter Plaz déi nei Poarkierch opzebauen. Ausgruewungen vun 1934 loossen dat vermudden. Ausgruewungsstécker wéi: skulptéiert hl. Statuen, Sockelen an stenge Rummen gouffen an déi aktuell Poarkierch mat agebaut. D’Schëff vun der Käler Kierch wuar baufälleg gin. Vun 1934 – 35 ass se do ëmgebaut ginn (kuckt heizou d’Fotoen). Déi leschte Mass ass den 8. Juli 1934 gefeiert ginn. An enger Rekordzäit ass de Neibau entstanen.. Schon den 15. August 1935 ass schons nees eng Mass zelebréiert ginn.
Umierkung: Am Joer 1795 hun d'Fransousen Lëtzebuerg iwwerfall an erobert. Si hun eis als Bëschdépartement anektéiert! Paschtéier, déi den Eed verweigerten, gouffen verfollegt. 1801 huet de Napoleon mam Poopst e Konkordat ofgeschloss. 1803 koum do eng kierchlech Neiordnung, wou Rëmeleng an Uewertéiteng vun der Poar Käl getrennt gouffen. Als Grond stong, datt Käl vill ze wäit vun Rëmeleng ewech wuar an d'Leit een ze grousse Wee hun missen zeréckleeën fir an d'Mass ze kommen.
[Änneren] D'Uergel
D' Müller-Uergel gouf 2006 vun der Uergelmanufaktur Ulrich Lohmann vun Hamm am Bundesland Westfalen restauréiert.
[Änneren] Kierchefënsteren
[Änneren] Chouerfënsteren
Zwou Fënsterë sinn aus dem Atelier Linster an Simminger vu Mondorf.
Si stellen d'helleg Famill, d’Rousekranzkinnigin mat dem Hl.Dominikus an Alphonsus, den Hl.Antonius vu Padua, deem d’Jesuskand erschengen ass, an d’Iwwerdroung vun der Schlësselgewalt un de Péitrus.
D’Nimm vun de Stëfter sinn um Fouss vun der Fënster ze liesen: Famill Dondelinger-Etienne, Pf. Kaiffer an d'Schwëster Maria Mangen.
[Änneren] Am Transept
Am Transept befanne sech interessant a farweprächteg Fënsteren.
Op der Männersäit (riets), ass déi flächeméisseg gréisste Kierchefënster aus dem Land (25 qm). Am Zentrum „d’Trösterin der Betrübten“ Patréinesch vun der Stad a vum Land Lëtzebuerg. Weider fënnt een hei di Helleg aus der Heemecht: Mäerten, Schetzel, Theobald, Cunibert, Péiter vu Lëtzebuerg, Willibrord, d’Keeserpuer Heinrich a Kunigunde, Hubert, Lambert, Ursula an Amalberga. – Stëfter sinn Famill Thommes-Meyer an HW. Ferd. Thommes.
Op der anerer Säit (lénks) bewonnere mir déi 19 qm grouss Christkinnekfënster. De Christkinnek trount op Wolleken iwwer dem Gehansbierg zu deem senge Féiss déi al Käler Waasserbuerg sëch ausdehnt. De Bëschof Nommesch an d’Groussherzogin Charlotte sinn um ënneschten Deel vun der Fënster ze gesinn. An de Säitendeeler vertrëtt eng Baueren- an eng Aarbechterfamill d’Haaptberuffer vun der Par. Si war en Don vun der Famill Angelsberg-Peiffer. Dës Fënster war während dem Krich nieft der Léiffrächen een Haaptunzéiungspunkt vu ville Pilger. D’Bild mat der Groussherzogin war wuel dat eenzegt am Land, dat während dem Krich an aller Ëffentlechkeet ze gesi war.
Déi fënnefdeeleg Fënster vun der Dafkapell gouf vun der Famill Welter-Schumacher gestëft.
D’Fënstere vum Schëff goufen 1894 gebaut, an 1935, nom Opbau vum neie Schëff vergréissert. Ausser dëse beschriwwene Fënsteren sinn der nach an der Käler Kierch ze gesinn.