Galaxiekéip
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
Galaxiekéip an Galaxiegruppen sinn Usammlunge vu Galaxien am Universum.
Galaxië sinn net gläichméisseg am Raum verdeelt. Si trieden a Kéip an a Strukturen op. Zënter Ufank vun der Expansioun vum Universum si si ënnert dem Afloss vun der Schwéierkraaft entstanen a vun dëser zesummegehale ginn. Galaxiegruppen an Galaxiekéip maachen nach méi grouss Objeten, d’Galaxiesuperkéip. Galaxien, béi deenen ee net direkt gesäit daat se en Deel vun enger Grupp oder engem Koup sinn, heesche Feldgalaxien. No haiteger Virstellung sinn all dës Strukturen Deeler vun enger groussräimeger, schaumaarteger Verdeelung vu Kéip a Filamenter, déi sech ëm Huelräim (engl. Voids) mat enger manner grousser Galaxiendicht gruppéieren. D’Entwécklung vun dëser groussräimeger Struktur aus klengen zoufällegen Dichtschwankungen no dem Urknall, an ënner dem Afloss vun der Schwéierkraaft ass e wichtigt Thema an der Kosmologie.
Inhaltsverzeechnis |
[Änneren] Galaxiegruppen
Kleng Usammlunge vu Galaxië mat mat manner wéi 50 Objeten an engem Volumen, mat engem Duerchmiesser vun bis zu 10 Millioune Liichtjoeren (MLj) heesche Gruppen. Hir Mass ass ongeféier 1013 Sonnemassen; d’Vitesse vun den Objete variéieren ëm ongeféier 150 km/s. D’Ofgrenzung zu de Galaxiëkéip ass net genee definéiert.
Och eise Mëllechstroossesystem ass an enger Grupp, der Lokaler Grupp. Dës huet, niewent der Mëllechstrooss, d’Spiralgalaxis M 31 am Stärebild vun der Andromeda, M 33 am Stärebild Triangulum, an nach e Koup Galaxien déi si begleeden wéi z. B. d’Magellanesch Wolleken.
An der Ëmgéigend vun der Lokaler Grupp ginn et nach vill aner Galaxiekéip, déi ee groussen Deel vun den hellste Galaxien um Himmel als Memberen hunn. Déi wichtegst vun dëse Gruppe sinn:
- D’Maffei-Grupp, benannt nom Entdecker vun deenen zwou gréisste Galaxie vun dëser Grupp. Dës Grupp op enger Distanz vu 6 bis 12 MLj, ass, vun eis aus gesinn, bal komplett duerch d’Mëllechstroossescheif verstoppt. Obwuel et sech ëm dee nächsten Nopeschgrupp handelt, gouf si eréischt spéit am zwanzegte Joerhonnert entdeckt. Déi eenzeg hell Galaxis vun dëser Grupp, déi net duerch interstellar Extinktioun extrem ofgedonkelt erschéngt, ass d’ IC 342. D’Grupp läit an de Stärebiller Cassiopeia an Camelopardalis.
- D’Sculptor-Grupp, benannt nom Stärebild Sculptor, an deem déi hellsten Objeten vun der Grupp leien. Dës Grupp läit op enger Distanz vun 10 MLj an enthält mat der Sculptor-Galaxis (NGC 253) déi hellste Galaxis baussent der Lokaler Grupp, déi op der Südhallefkugel ze fannen ass.
- D’M81-Grupp, déi nëmmen e bësse méi wäit vun der Sculptor-Grupp ewech ass a mat Bodes Galaxis (M 81) déi hellste Galaxis baussent der Lokaler Grupp enthält.
- D’M83-Grupp oder och NGC5128-Grupp, déi no den hellsten Membergalaxien, der südlechen Feierrad-Galaxis (M 83) an Centaurus A (NGC 5128) benannt ass. D’Grupp ass um Südhimmel an de Stärebiller Hydra an Centaurus ze fannen an ass 12 bis 17 Millioune Liichtjoer vun eis ewech.
- D’Canes-I-Grupp oder CVn-I-Grupp (och M94-Grupp) am Stärebild Canes Venatici. D’Grupp läit 13 bis 18 MLj ewech; hiren hellsten Objet ass d’Spiralgalaxis M 94.
[Änneren] Galaxiekéip
Galaxiekéip hunn eng Gréisst vu bis zu e puer dausend Eenzelgalaxien, déi sech all mat ënnerscheedleche Vitessen am gemengen Schwéierfeld vum Koup beweegen. No dem Stand vun der Fuerschung si si déi gréissten Ënnerstrukturen, déi gravitativ gebonne sinn. D’Mass läit bei ongeféier 1014 bis 1015 Sonnemassen an engem Gebitt typescherweis 10 bis 20 MLj, mat Vitessen, déi ëm 500-1000 km/s streeën (sougenannt Pekuliarvitessen). Den Haaptdeel vun der Mass vu Galaxiekéip gëtt vun Donkler Matière ausgemach (ca. 80%). Galaxiekéip si vun engem dënnen, 10 bis 100 Millioune K waarme Gas duerchdrongen, deen duerch seng Röntgestrahlung ze gesinn ass. Dëse Gas mécht ca. 15% vun der Mass vun engem Galaxiekoup aus. De Rescht vun der Mass (5%) ass an de Stäre vun de Galaxien. An der Mëtt vu Galaxiekéip ass dacks eng riseg Elliptesch Galaxis, wéi den M 87 am Zentrum vum Galaxiekoup Virgo-Galaxiekoup am Stärebild Virgo (Jungfrau). Ee weidere Koup ass de Coma-Galaxiekoup am Stärebild Coma Berenices (Haar der Berenike).
An den dichten Zentralregioune vun Galaxiekéip fënnt ee meeschtens Elliptesch Galaxien, während Galaxien um Rand vu Kéip, Galaxien a Gruppen an Feldgalaxien meeschtens Spiralgalaxie sinn.
[Änneren] Klassifizéierung vu Galaxiekéip
Ähnlech wéi sech Galaxien no dem Schema vun der Hubble-Sequenz klassifizéieren loossen, kënnen och Galaxiekéip no hirem morphologeschen Typ klassifizéiert ginn. D’Klassifizéierung ass allerdéngs manner eendeiteg an déi physikalesch Erklärung vun der Morphologie meeschtens schwiereg. Dofir huet sech bis elo kee Klassifizéierungsschema duerchgesat, allerdéngs erfreet sech dat Schema vum Rood an Sastry (RS-Schema) enger gewësser Beléiftheet, wahrscheinlech wéinst senger Ähnlechkeet zum Hubble-Schema. No dem RS-Schema ënnerscheed een unhand vun der Verdeelung vun den 10 hellsten Objeten folgend Kouptypen:
- cD-Kéip ginn vun enger eenzelner riseger cD-Galaxis am Zentrum dominéiert. Beispiller sinn d’Kéip Abell 2634 am Stärebild Pegasus, dee ronn 400 MLj ewech ass a vum NGC 7720 dominéiert gëtt, an den Abell 2199, deen op enger Distanz vun 430 MLj am Stärebild Hercules an am Hercules-Superkoup läit.
- B-Kéip (vu binär) gi vun enger Koppel vu cD-Galaxien dominéiert. E Paradebeispill ass de berühmten Coma-Galaxiekoup (Abell 1656), e weidert Beispill ass deen op enger Distanz vun 260 MLj leienden Galaxiekoup Abell 569 am Stärebild Lynx (Luchs).
- L-Kéip zeechne sech duerch eng bal linear Unuerdnung vun de gréisste Galaxien am Zentrum aus. E Beispill ass de Perseus-Galaxiekoup (Abell 426), dee ronn 230 MLj ewech am Perseus-Pisces-Superkoup läit [1] .
- C-Kéip (vum engleschen core) zeechne sech duerch en eenzelnen dichte Kär mat vill Groussgalaxien aus. Beispiller sinn den Hydra-I-Galaxiekoup (Abell 1060), deen op enger Distanz vun 150 MLj läit an zum Hydra-Centaurus-Superkoup gezielt gëtt. E weideren ass den Galaxienkoup Abell 262 am Stärebild Andromeda op enger Distanz vun 210 MLj, deen en Deel ass vum Pisces-Perseus-Superkoup. Och dee weider uewe gewisenen Galaxiekoup Abell 1689 ass en RS-Typ C.
- F-Kéip si flaach, d.h. an enger Richtung staark ofgeplatt, awer ouni staark Konzentratioun am Zentrum. Beispieller sinn dee ronn 290 MLj wäit ewech leiende Leo-Galaxiekoup (Abell 1367) am Coma-Superkoup an deen op enger Distanz vu ronn 6 GLj leiende Koup IRAS 09104+4109.
- I-Kéip hunn eng irregulär Struktur, ouni kloer definéierten Zentrum oder mat e puer Zentren. Beispiller sinn de Virgo-Galaxiekoup an den Hercules-Galaxiekoup (Abell 2151), e spiralräiche Koup am Superkoup mam selwechte Numm op enger Distanz vu ronn 485 MLj [2] .
[Änneren] Quellen
[Änneren] Um Spaweck
- (en) Atlasoftheuniverse.com: Galaxiengruppen: Eng Iwwersiicht Galaxiegruppen
- (en) Atlasoftheuniverse.com: Galaxienhaufen: Eng Iwwersiicht Galaxiekéip a Superkéip
- (en) Cosmus - 3-Dimensional Simulatioun vun Galaxiekéip fir erofzelueden