Weess

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.

Weess
Triticum
Klassesch Klassifikatioun
Räich : Planzeräich
Ënnerräich : Gefässplanzen
Iwwerofdeelung : Somplanzen
Ofdeelung : Bléieplanzen
Klass : Commelinidae
Uerdnung : Poales
Famill : Séissgrieser
Gattung : Weess
Aart : Weess
Wëssenschaftlechen Numm
Triticum
L 1753

Weess ginn eng Rëtsch Aarte vun de Séissgrieser (Poaceae) an der Gattung Triticum L. genannt. Etymologesch kënnt den Numm Weess vu "Wäiss"; d'Faarf vun deem, wat aus dëser Fruuchtzort gemaach gëtt, neemlech wäisst Miel.

Inhaltsverzeechnis

[Änneren] Ubau

Weess ass, wat d'Klima, de Buedem an d'Waaserversuergung ubelaangt, méi kriddelech wéi aner Fruuchtzorten.

Wanterweess, déi geleefegst Zort zu Lëtzebuerg, gëtt am Hierscht ausgeséit. D'Fruucht ass dat Joer drop zeideg. All Planz huet 2 bis 3 Ieren, an an all Ier si 25 bis 40 Kären. Op engem Quadratmeter kënnen 350 - 700 Hällem wuessen, sou dass 70 Balle Weesskäre pro Hektar (hei ans do alt bis zu 110 Ballen um ha) eragefuer kënne ginn. Keng aner Fruuchtzort huet esou ee Rendement.

D'zeideg Käre bestinn zu 60 % aus Steif, ca. 12 % Eewäiss, ca. 2 % Fett an ca. 14 % Waasser.

Summerweess gëtt esou fréi wéi méiglech am Fréijoer geséint. E gëtt manner Käre wéi de Wanterweess, dës hunn awer méi Proteinen.

[Änneren] Bedeitung

Déi verschidde Weessaarte sinn nom Mais déi Zort Fruucht, déi am meeschten op der Welt ugebaut gëtt. A ville Länner ass de Weess fir d'Mënschen ee vun de Grondliewensmëttel (aus sengem Miel gëtt Brout gebak) a spillt och eng wichteg Roll als Déierefudder. Haarde Weess gëtt geholl, fir Deegwueren ze maachen.

Am Joer 2005 goufe weltwäit 629.566.041 Tonne Weess récoltéiert. 15 Länner produzéiere ronn 80 % dovunner.

Déi gréisste Weessproduzenten op der Welt (2005)
 Plaz  Land  Quantitéit 
(an 1000 t)
 Plaz  Land  Quantitéit 
(an 1000 t)
   1 China China    96.340    9 Pakistan Pakistan    21.591
   2 Indonesien Indonesien    72.000    10 Tierkei Tierkei    21.000
   3  USA    57.106    11 Ukrain Ukrain    18.700
   4 Russland Russland    47.608    12 Argentinien Argentinien    16.000
   5 Frankräich Frankräich    36.922    13 Groussbritannien Groussbritannien     14.950
   6 Kanada Kanada    25.547    14 Iran Iran    14.500
   7 Australien Australien    24.067    15 Kasachstan Kasachstan    11.070
   8 Däitschland Däitschland    23.578     Welt    629.566

Source: FAO, Faostat, 2006.

Weess-Ier
Weess-Ier

[Änneren] Aarten

  • T. aestivum L.
  • T. aestivum subsp. spelta (L.) Thell. (Spelz)
  • T. antiquorum Heer
  • T. baeoticum Boiss.
  • T. compactum Host (Zwergweess)
  • T. compositum L.
  • T. dicoccum Schübler
  • T. turgidum ssp. durum Desf. (Haartweess)
  • T. ispahanicum Heslot
  • T. jakubzineri (Udacz. & Schachm.)
  • T. karamyschevii Nevski
  • T. militinae Zhuk. & Migush.
  • T. monococcum L.
  • T. parvicoccum
  • T. petropavlovskyi Udacz. & Migush.
  • T. polonicum L.
  • T. sinskajae Filat. & Kurk.
  • T. tetraurartu Gandil.
  • T. timonovum Heslot & Ferrary
  • T. timopheevii (Zhuk.) Zhuk.
  • T. turanicum Jakubz.
  • T. turgidum L. (Rauweess)
  • T. urartu Thumanyan ex Gandilyan
  • T. vavilovii (Tum.) Jakubc. in Zhuk.
  • T. zhukovskyi Menabe & Ericzjan

[Änneren] Geschicht vun der Domestizéierung/Ubau

De Weess, dee mer haut kennen, kënnt hir vun enger Kräizung vu verschiddene Fruucht- a Wëllgraszorten.

Déi éischt Zorten waren den Triticum monococcum (de: Einkorn) an den Emmer (Triticum dicoccum). Weess kënnt aus dem Noen Osten. E gëtt op d'manst zënter 7.800 v. Chr. ugebaut an ass, noom Geescht, déi zweeteelst Aart vu Fruucht. An Europa gouf en awer eréischt zënter dem 11. Joerhonnert populär, wou d'Wäissbrout Moud ginn ass

[Änneren] Zesummesetzung (Mëlle Weess)

Bestanddeeler
Waasser 10,42 %
Eewäiss 10,7 %
Fett 2,0 %
Kuelenhydraten 75,36 %
Ballaststoffer (Deel vun de Kuelenhydraten) 12,7 %
Mineralstoffer 1,5 %
Mineralstoffer pro 100 g
Calcium 34 mg
Eisen 5,4 mg
Magnesium 90 mg
Phosphor 402 mg
Kalium 435 mg
Natrium 2 mg
Zénk 3,5 mg
Koffer 0,43 mg
Mangan 3,40 mg
Vitaminner pro 100 g
Thiamin (Vitamin B1) 0,41 mg
Riboflavin (Vitamin B2) 0,11 mg
Niacin 4,77 mg
Pantothensaier 0,85 mg
Vitamin B6 0,38 mg
Folsaier 0,04 mg
Vitamin E 1,44 mg

De Brennwert ass 1425 kJ op 100 g.

[Änneren] Literatur

  • Friedrich J. Zeller, Sai L.K. Hsam: Weizen: Grundstoff für die menschliche Ernährung und für industrielle Erzeugnisse. Naturwissenschaftliche Rundschau 57(8), S. 413–421 (2004), ISSN 0028-1050
  • Elisabeth Schiemann: Weizen, Roggen, Gerste. Systematik, Geschichte und Verwendung. 1948

[Änneren] Um Spaeck