Bella de Turigia

From Wikipedia

"A Bella de Turigia che tutti voean e nisciun piggia"

Dîtu diffüsu in tütta a Ligüria. Ma a Bella a nu l'è sulu in moddu de dî: cumme tütte e cöse ligae a-a tradisiùn pupulöre i sö cunturni se cunfundan.

Fêtu storicu e açertö l'è quellu de Clementinn-a de Turigia, amante de Scinibäldu Fieschi, cunte de Lavagna e padrùn du Feudu de Turigia, da u quäle l'a avüu in figgiu natüräle, Cornelio, presente pói in t'u 1547 inséme au figgiu legittimu d'u Cunte, Gian Luigi, in t'a famusa congiura d'i Fieschi ai danni d'u puè. U magnificu Scinibäldu u l'a vusciüu cuscì bèn a-a sö bella da fäghe pittüä insc'ou suffittu du sö palassiu in Caignàn a Zena inn-a bussula cun l'âguggia vers'a stélla ciü lüminüsa, Clementinn-a per l'appuntu.

A-a truvemmu pói a méitè 1800 cun u persunaggiu che ciü semeggia a-a tradisiùn de inchö, inna çerta Maria Traverso, belliscima dóonna che tütti vegnivan a amiä in Ciassa Fieschi. Ätri persunaggi femminili, cumme a famusa Gigin, i se sun cunteisi u titulu in t'u 1900.

A Bella de Turiggia a l'a inflüensö ascì l'ärte e a müxica. I camalli canterin de Casaleggio i se reünivan in te n'a vêgia ostaia de Vico Rosa, in t'u çentru de Zena, dunde a l'è nasciüa a primma cantiléna insc'a-a Bella. In te l'ärte se cunuscian due pittüe d'a Bella, ün de'n çertu Traverso ch'u s'aea innamuö cun gran scandalu de n'a bèlla minurenne, l'ätru d'u famusu Pietro Lumachi e ancun inchö espostu in te inn-a teca sutta l'archivortu d'a cà ch'u se pensa a l'aea d'a Bella.