Википедија:Надворешни врски
Од Википедија, слободна енциклопедија
Статиите на Википедија можат да соржат врски до веб-страници надвор од Википедија. Таквите страници можат да содржат понатамошни информации коишто се прецизни и во врска со темата, а коишто не можат да се вклопат во статијата од причини како авторски права или премногу детали (како статистика, интервјуа, онлајн книги и сл.) или други поврзани содржини што не се пригодни за вклучување во една статија на Википедија.
Некои надворешни врски се добредојдени (видете „Што треба да се вклучи“ подолу), но Википедија нема цел да составува целосна листа на надворешни врски поврзани со секоја тема. Ниедна надворешна врска не треба да се вклучува во статија на Википедија ако нејзиното вклучување не е според нормите.
Темата на ова напатствие се надворешните линкови што не се цитати или извори за напишаното во статијата. Ако веб-страницата што сакате да ја вклучите содржи информации што сѐ уште не се дел од статијата, би можеле да ги употребите како извор за статијата и да го наведете како таков во забелешките. Напатствија за посочување на извори, во коишто се користат надворешни врски како докази, можат да се најдат на en:Wikipedia:Reliable sources и Википедија:Цитирајте извори.
[уреди] Важни работи што треба да се запомнат
- Врските треба да бидат во ограничен (мал) број. Недостаток на надворешни врски или мал број надворешни врски не е причина за да додавате надворешни врски.
- Надворешни врски не треба да се користат низ целата статијата. Треба да се наведат во посебно заглавие „Надворешни врски“ на крајот од статијата или во одреденото место во инфокутијата.
- Обидете се да избегнувате наведување посебни врски за разни страници што се наоѓаат на еден ист веб-сајт. Ако е можно, вклучете само една заедничка надворешна врска до веб-сајтот којашто води до разните страници.
[уреди] Забранети врски
Заради правилата на Википедија или од технички причини, на корисниците им се забранува вклучување врски од следниов тип, без исклучок:
- Веб-сајтови што ги кршат авторските права на други, не треба да се вклучуваат. Врски до веб-сајтови што прикажуваат заштитени дела се дозволени само ако истите имаат лиценца за тоа. Свесно вклучување на надворешни врски до страници што прикажуваат нелиценциран материјал, може да се смета за газење на авторските права од страна на уредувачот. Ако знаете надворешна веб-страница што содржи заштитен материјал без дозвола од авторот на тој материјал, не вклучувајте врска до таа страница. Вклучување врски до страници што нелегално дистрибуираат нечие дело, дава лош впечаток за Википедија и нејзините уредувачи. Ова се случува многу често кога се вклучуваат врски до сајтови како YouYube, кадешто мора да се води грижа за избегнување на материјал што ги крши правата на авторот.
- Веб-сајтови што се наоѓаат на црната листа за Спам без да излезат од неа. Страници што содржат такви врски не смеат да се зачувуваат.
[уреди] Што да вклучите
Постојат неколку работи што треба да ги имате на ум кога додавате надворешна врска.
- Дали е достапна за посетителите?
- Дали се вклопува во контекстот на статијата (дали е корисна, достојна, информативна, прецизна, итн.)?
- Дали врската работи и има изгледи да продолжи да работи уште долго време?
Секоја врска треба да се оценува според нејзиниот целокупен квалитет, користејќи ги следните напатствија. Како што бројот на надворешни врски во една статија расте, критериумот станува построг. Кога се двоумите дали треба да додадете нови врски, предложете ги истите на страницата за разговор и дискутирајте со другите уредувачи.
[уреди] Што треба да се вклучи
- Статија за некоја организација, личност, веб-сајт и слично, треба да содржи надворешна врска до официјалната страница (доколку постои).
- Статија за книга, музичко дело или друго дело, треба да содржи врска до веб-страница што држи примерок од делото (ако за неа не важи ни еден од критериумите во „Врски што треба да се избегнуваат“)
- Веб-страници што содржат неутрален и прецизен материјал што не може да се вклопи во статијата заради авторски права, премногу детали (како статистика, интервјуа, онлајн книги и сл.) или од други причини.
- Веб-страници со други содржини поврзани со темата што не се пригодни за вклучување во статијата, како рецензии и интервјуа.
[уреди] Добредојдени врски
- За албуми, филмови, книги и слични дела, додавајте врски до професионални рецензии.
- Многу големите страници се специфичен случај. Многумина пребаруваат низ Википедија со бавни интернет конекции. Необично големи страници треба да се избегнуваат.
- Долги листи со надворешни врски не се пригодни. Википедија не е „mirror“ или магацин на врски. Ако сретнете долга листа со врски во некоја статија, можете да го додадете шаблонот {{linkfarm}} во делот „Надворешни врски“. Онаму кадешто уредувачите не постигнале договор во врска со листата со врски, врска до добро одбрана web directory category би можело да се додаде додека не се постигне договорот. Open Directory Project често е неутрален кандидат и може да се додаде со шаблонот {{dmoz}}.
- Страници што не ги задоволуваат критериумите за сигурен извор (доверлив извор) (reliable source), но што сепак содржат информации за темата на статијата од достојни извори.
[уреди] Врски што треба да се избегнуваат
Освен врските до страници што се за темата на статијата или неофицијална страница за темата, и чиишто врски не се забранети, треба да се избегнуваат:
- Страници што не содржат единствени содржини што би ги немало во статијата кога би станала Одбрана статија.
- Страници што можат да го наведат читателот на погрешно сфаќање за темата, со тоа што содржат непрецизен материјал и непроверени информации. Видете Проверени извори за објаснување во врска со поимите „factually inaccurate material“ или „unverifiable research“.
- Страници што се обидуваат притаено да инсталираат штетен софтвер во системот на посетителот.
- Врски што воглавно се наменети да рекламираат некој веб-сајт.
- Врски до сајтови што служат за продавање производи или услуги. На пример, наместо да ставите врска до комерцијална продавница за книги, искористете ISBN врска, со што ќе им дадете можност на читателите да пребаруваат низ разни сајтови што ја држат таа книга.
- Врски до сајтови со премногу реклами.
- Врски до сајтови што бараат регистрација или плаќање за гледање на содржината.
- Сајтови што се недостапни за голем број на корисници, како што се сајтовите што работат само со одреден пребарувач.
- Директни врски до документи за чие гледање е потребна надворешна апликација (како Флеш или Јава), освен ако статијата не е за таква rich media. Ако направите врска до таков материјал, додадете и забелешка за потребната апликација.
- Врски до пребарувачки сајтови (search engine) и страници со резултати (aggregated results) од такви сајтови.
- Врски до сајтови за социјално вмрежување (како MySpace), форуми или USENET.
- Врски до блогови или лични веб-страници, освен оние што се напишани од афирмирани лица.
- Врски до отворени викија, освен оние со потврдена огромна стабилност и огромен број на уредувачи.
- Сајтови што се само индиректно поврзани со темата на статијата: врската треба да биде директно поврзана со темата на статијата. Врски до општи сајтови што содржат информации за разни теми обично не треба да се вклучуваат во статија што има специфична тема. Исто така, врска до веб-сајт за некоја одредена тема не треба да се вклучува во статија со поопшта тема.
[уреди] Рекламирање и судир на интереси
- Главни страници: Википедија:Судир на интереси и Википедија:Спам
Заради растечкиот углед на Википедија и големата посетеност што може да му ја даде на еден надворешен сајт, постои големо искушение да се користи Википедија за рекламирање на сајтови. Ова важи и за комерцијални и за некомерцијални сајтови. Би требало да избегнувате врски до веб-сајтови што вие ги поседувате, ги оддржувате или ги претставувате, дури и ако ги исполнуваат критериумите. Ако страницата е добро поврзана со темата и е доста информативна и би требало да биде вклучена, најдобро е да ја спомнете врската на страницата за разговор и да ги оставите другите, неутрални и независни уредувачи да одлучат за неа.
Ова е во врска со напатствијата за судир на интереси. Бидејќи Википедија користи таканаречени nofollow тагови, надворешните врски не ги менуваат резултатите во сајтовите за пребарување.
Сега постојат некои спамботови што се способни за спамирање на викија, аналогни на submitter скриптите за guestbooks и блогови. Ако забележите бот кој додава надворешни врски, ве молиме проверете дали ботот го направил нападот и на викијата на други јазици. Ако го потврдите тоа, контактирајте со некој од сисопите на мета-вики. Тие можат да стават Wikimedia-wide text filter. Сисоповите веднаш ќе ги блокираат неовластените ботови.
[уреди] Сајтови што бараат регистрација
Сајтови што бараат регистрација или платено членство треба да се избегнуваат затоа што се од ограничена корист за многу читатели. Многу онлајн весници бараат регистрација за пристап до дел или до целата содржина, додека некои бараат и членство. Онлајн списанија многу често бараат членство за пристап до нивните сајтови или до вредна содржина. Ако во архивата имаат стари весници или списанија, најчесто мора да се плати за пристап до нив.
Сајт што бара регистрација или членство не треба да се вклучува освен ако самиот сајт е тема на статијата.
[уреди] Сајтови на други јазици
Врски до сајтови со содржина на македонски се приоритетни на Википедија на македонски јазик. Може да биде пригодна и врска до страница која не е на македонски јазик во одредени случаи: кога официјалната страница не е достапна на македонски јазик; кога врската е до текстот (на пример, на некоја книга) на оригиналниот јазик; кога сајтот е поткрепен со карти, дијаграми, табели или слично. За повеќе видете во напатствијата за сајтови што не се на македонски јазик.
Кога додавате врска до сајт што не е на македонски јазик (освен исклучоците погоре), означете ја врската со јазична икона, достапна за повеќето јазици, со кодот за тој јазик: на пример: {{en}}, {{fr}} итн.
[уреди] Пренасочувачки страници
Страници што пренасочуваат кон некоја друга страница, не треба да се користат. Такви страници се на пример tinyurl.com и makeashorterlink.com. Повеќето од овие страници се на црната листа за Спам бидејќи често се користат од т.н. линк-спамери, што значи дека не е возможно да зачувате страница со таква врска. Бидејќи пренасочувачките додаваат се наоѓаат на црната листа секогаш кога ќе се случи злоупотреба, можете да создадете проблеми за идните уредувачи со тоа што ќе ги користите. Додавање врски до прокси-сајтови е забрането од слични причини. Секогаш треба да додавате линкови до оригиналната веб-адреса.
Општо е прифатено да се претпочитаат врски до точната дестинација на врската. На пример, ако primer.com автоматски пренасочува кон tripod.com/primer, подобро е врската што ќе ја додадете да биде до точната страница, иако сопственикот смета дека пренасочувачката адреса е поофицијална.
[уреди] Rich media
Прифатливо е да додавате врски до страници што се прикажуваат со нормален HTML или чист текст. Проверете дали содржината на страницата е од типот „text/html“, „text/plain“ или „application/xhtml+xml“ (или друг тип на XHTML), бидејќи некои страници може да се прикажуваат само со таканаречени platform-dependant plugins'. Не би требало да вклучувате врски до страници што бараат посебен софтвер или некој додаток кон прелистувачот. Секогаш се претпочитаат врски до страници што се прикажуваат со нормален HTML што содржи вметнати врски до rich media содржините.
Во случаи кога е неопходна врска до rich media содржина, мора да се додаде дополнителна забелешка за технологијата што е потребна за пристап до содржината, како во следните примери:
- Interview (along with Lenny Kaye) November 11, 2005 on KEXP; 53 minutes, includes three songs. (Windows Media Player, RealPlayer).
- Berkowitz, Joel, Avrom Goldfaden and the Modern Yiddish Theater: The Bard of Old Constantine (PDF), Pakn Treger, no. 44, Winter 2004, 10–19.
[уреди] Врски до YouTube, Google Video и слични сајтови
Нема посебна забрана за врски до овие страници сѐ додека врските се придржуваат до напатствијата на оваа страница (и се ретки). Видете уште Википедија:Авторски права за забраната за врски што кршат нечии права од интелектуална сопственост.
[уреди] Избегнувајте преовладување на одредени гледни точки
Во статии со повеќе гледни точки, бројот на врските посветени на една гледна точка не треба да преовладува над бројот на врските посветени на другите гледни точки, ниту да се сведува до минимум најслабата гледна точка. Додавајте коментари за овие врски преку коишто ќе ги известите читателите за нивните гледни точки. Ако една гледна точка доминира со информации, таа треба прва да биде претставена. За повеќе информации, погледнете Википедија:Неутрална гледна точка - поточно, напатствија за undue weight (неизбалансираност).
[уреди] Долготрајност на врските
Многу е важно да процените дали врската има изгледи да остане прецизна и прилагодена на статијата во иднина. На пример, не е корисно да додадете врска до страница што се менува често.
[уреди] Што може да се стори со мртви надворешни врски (dead external links)
- Видете уште: en:Wikipedia:Dead external links
Врски до мртви веб-адреси во делот за надворешни врски не се од корист за една статија на Википедија. Таквите врски би требало или да се отстранат или да се обноват со архивирани верзии, коишто можат да се најдат на Internet Archive Wayback Machine. Специфичен е случајот кога врски што се користат како белешки (референци) ќе прекинат да работат: видете en:Wikipedia:Citing sources#What to do when a reference link "goes dead".
Некои мртви врски се оневозможени од вандали (на пример, вандал може да онеспособи врска до производ што е ривал на производот на вандалот): вреди да се погледне во историјата на статијата, во случај да постои верзија од врската што сѐ уште работи. Некои случаи од ваквиот тип вандализам се особено незгодни, како на пример, заменување на ASCII знаци со идентични кирилични букви во веб-адресата на надворешната страница.
[уреди] Hijacked and re-registered sites
Понекогаш, еден веб-сајт може да биде „киднапиран“ (hijacked) или да биде ре-регистриран (re-registered) со поинаква намера откако регистрацијата ќе истече. Во двата случаи, додека веб-адресата е сѐ уште валидна, ве води до страница со поразлична или изменета содржина, што може да доведе до несоодветни содржини, како на пример порнографски сајтови.[1] Сајтови што биле киднапирани или променети по ре-регистрацијата не треба да се додаваат како надворешни врски. Со нив треба да се постапи исто како и со мртвите врски.
[уреди] Како да додадете врска
Врска без текст (код и ефект):
[http://primer.com/] [1]
Врска со текст:
[http://primer.com/ Пример страница] Пример страница
Кога додавате надворешна врска, прво се пишува веб-адресата (пр. primer.com), по неа се остава празно место, а текстот што се наоѓа по оставеното место е всушност текстот што ќе биде прикажан на статијата за таа надворешна врска (пр. „Пример страница“). Вметнување на викиврски (wikilinks) во текстот на врската не е правилно. Секогаш размислете кои зборови треба да влегуваат во врската, а на останатите што ќе бидат за врската може да се додаваат викиврски.
„Ова е [http://example.com/ пример страница] неповрзана со [[фудбал]].“ „Ова е пример страница неповрзана со фудбал.“
[уреди] Заглавие за надворешни врски
Постојат два основни формати за надворешни врски. Највообичаениот е додавање на листата со надворешни врски во посебно заглавие „Надворешни врски“ на крајот на статијата. Според стандардите, надворешните врски треба да бидат наредени во листа во заглавие од второ рамниште (т.е. == Наслов ==) со наслов „Надворешни врски“. Насловот треба да биде „Надворешни врски“ (во множина) дури и кога постои само една врска во листата.
Кога додавате врска до некој веб-сајт, би требало да дадете општо објаснување за содржината на тој сајт и како е тој поврзан со статијата.
== Надворешни врски == * [http://primer.com/link_1 Врска 1] * [http://primer.com/link_2 Врска 2]
[уреди] Белешки и цитати (извори)
Сајтовите што се користат како извори за некои тврдења во статијата треба да бидат наведени во статијата, со врска до нив, како белешки, во посебно заглавие за белешки. Врските до овие сајтови што служат како извори не се „надворешни врски“ и не треба да се сместат во заглавието „Надворешни врски“. Видете Википедија:Проверливост и Википедија:Цитирајте извори за додатни информации.
[уреди] Барање надворешни врски
en:Special:Linksearch е алатка за барање врски од статии на Википедија до сајтови надвор од Википедија. На пример, all Wikipedia pages linking to Yahoo.com
[уреди] Видете уште
За повеќе информации во врска со правилата и начелата на Википедија во врска со правилно форматирање на надворешните врски, видете:
- en:Wikipedia:How to edit a page#Links and URLs
- en:Wikipedia:Manual of Style (links)
- en:m:When should I link externally
- en:Wikipedia:Guide to writing better articles
- en:Wikipedia:Policies and guidelines
- en:Wikipedia:Links
- en:Category:External link file type templates
- {{External links}}
- en:Wikipedia:Dead external links
- WikiProject Spam helps to coordinate Wikimedian's efforts against external link spamming.
- en:Wikipedia:Template messages/Cleanup
- WikiProject External links helps to make sure that all articles follow the above policy.