Инсект

Од Википедија, слободна енциклопедија

Инсекти
Фосилен опсег: Карбон - денес
Западна медоносна пчела (ред ципокрилци Hymenoptera)
Западна медоносна пчела (ред ципокрилци Hymenoptera)
Научна класификација
Царство: Животни
Тип: Членконоги
Поттип: Шестоноги (Hexapoda)
Класа: Insecta
Лине, 1758
Редови
Видете таксономија

Инсектите се животинска група која е најбројна. Секојдневно се откриваат нови видови, чија бројка е поголема од два милиони видови. Латинското име на инсектите е Insecta. Постојат разни видови на инсекти кои во себе содржат смртоносни отрови или разни други отрови кои ги пренесуваат преку вбризгување со убоди. Голем дел од инсектите прават штети во човековото живеење, па затоа хемиската индустрија произведува разни препарати инсектициди за уништување на штетните инсекти. Но има и корисни инсекти како на пример пчелите кои се одгледуваат во сандаци направени од човекот кој го користи нивниот производ, медот, за исхрана.

Најпознати инсекти се мувите, комарците, молците, осите, пчелите, бумбарите, стршлените, свилените буби, бубашвабите, лебарките итн.

Содржина

[уреди] Морфологија и анатомија

Еволуцијата произвела голем вариетет на инсекти. Ова се некои од можните форми на антени.
Еволуцијата произвела голем вариетет на инсекти. Ова се некои од можните форми на антени.
Анатомија на инсект  A- Глава   B- Торакс   C- Абдомен     1. антена    2. очели (долни)    3. очели (горни)    4. сложено око    5. мозок (церебрална ганглија)    6. проторакс    7. дорзална артерија    8. трахеални цевчиња (труп со спиракули)    9. мезоторакс   10. метаторакс   11. предни крила   12. задни крила   13. средно црево (желудник)   14. срце   15. овариум   16. задно црево (црево, ректум & анус)   17. анус   18. вагина   19. нервно ткиво (абдоминална ганглија)   20. Малпигиеви цевчиња   21. перница   22. канџи   23. тарзус   24. тибија   25. фемур   26. трохантер   27. предно црево (жлездест и мускулест желудник)   28. торакална ганглија   29. кокса   30. плунковна жлезда   31. подголточна ганглија   32. усни делови
Анатомија на инсект
A- Глава   B- Торакс   C- Абдомен
1. антена
2. очели (долни)
3. очели (горни)
4. сложено око
5. мозок (церебрална ганглија)
6. проторакс
7. дорзална артерија
8. трахеални цевчиња (труп со спиракули)
9. мезоторакс
10. метаторакс
11. предни крила
12. задни крила
13. средно црево (желудник)
14. срце
15. овариум
16. задно црево (црево, ректум & анус)
17. анус
18. вагина
19. нервно ткиво (абдоминална ганглија)
20. Малпигиеви цевчиња
21. перница
22. канџи
23. тарзус
24. тибија
25. фемур
26. трохантер
27. предно црево (жлездест и мускулест желудник)
28. торакална ганглија
29. кокса
30. плунковна жлезда
31. подголточна ганглија
32. усни делови
Кинеска богомолка, ред Orthoptera.
Кинеска богомолка, ред Orthoptera.

Должината на инсектите е мошне варијабилна, од пердувокрилестата џуџеста буба, која одвај се гледа со голо око (долга е 0,25 mm), па сѐ до подвижниот стап на Југоисточна Азија, кој е долг до 50 cm кога неговите екстремитети се испружени. Меѓутоа, најголемиот број од инсектите се големи меѓу 6 и 25 mm. Најтешкиот член во светот на инсектите е Африканската Голијат буба, која тежи околу 85 g, неколку пати повеќе отколку тежината на некои помали птици.

Независно од нивната големина, сите возрасни инсекти имаат сличен план на градба на телото, кој вклучува егзоскелет, глава, торакс и абдомен. Егзоскелетот го заштитува инсектот, давајќи ја формата на телото и ги прицврстува неговите мускули. Главата ги содржи повеќето од сетилните органи на инсектот, како и неговиот мозок и устата. Тораксот, односно телесниот сегмент за кој се прицврстуваат крилата и екстремитетите, е центар за движење на инсектот. Издолжениот и голем абдомен на инсектот е местото каде храната се обработува и каде се наоѓаат репродуктивните органи.

[уреди] Надворешен скелет (егзоскелет)

Како и кај другите членконоги, егзоскелетот на инсектите се состои од полуригидни плочки и цевчиња. Кај инсектите, овие плочки се состојат од пластиковиден материјал наречен хитин кој е во комбинација со протеин. Водоотпорна восочна покривка ги обложува плочките и превенира исушување на внатрешните ткива.

[уреди] Глава

Еден инсект добива важни информации за околината во која се наоѓа преку своите антени. Тие се протегаат од предниот дел на главата, обично меѓу и нешто над очите на инсектот. Иако антените некогаш се наречени чувствувачи, нивната првична улога е осетување на мирисот. Антените се обрабени со бројни олфакторни нерви, преку кои инсектот намирисува храна и ги детектира феромоните или молекулите кои носат мирис, ослободени од потенцијалните партнери. На пример, некои инсекти, како мравките и медоносните пчели, ги допираат антените меѓусебно за да ги разликуваат партнерите од натрапниците и за да делат информации за извори на храна или опасност. Антените на комарците можат да детектираат звуци и ароми.

[уреди] Торакс

Тораксот, кој се наоѓа веднаш после главата, е место за кое се припојуваат екстремитетите и крилата на инсектот. Возрасните инсекти можат да имаат еден или два пара на крила, или пак тие да отсуствуваат, но тие речиси секогаш поседуваат шест екстремитети. Кај некои инсекти, како тврдокрилците, екстремитетите се практично идентични, но кај други инсекти секој пар е со малку поразлична форма. Сепак, некои инсекти имаат специјализирана структура на екстремитетите. Пример за тоа се богомолките кои имаат предни екстремитети за раскинување и прободување, вооружени со летални боцки; како и штурците и болвите, кои имаат големи, мускулести задни екстремитети кои ги катапултираат во воздухот. Предните нозе на молците се модифицирани за копање, а грбнопливачите имаат задни нозе дизајнирани за пливање.

[уреди] Абдомен

Зад тораксот се наоѓа абдоменот, дел од телото чија функција е поврзана со дигестијата и репродукцијата. Абдоменот содржи два дела од дигестивниот тракт: средното црево, кое го вклучува и желудникот, и задното црево. Кај сите инсекти има Малпигиеви цевчиња кои лежат меѓу средното и задното црево. Овие цевчиња ги отстрануваат екскретите од крвта и ги предаваат на цревата.

[уреди] Таксономија

Голијат буба (Goliathus regius).
Голијат буба (Goliathus regius).
Collembola.
Collembola.
Protura.
Protura.
Ephemeroptera.
Ephemeroptera.
Chorthippus biguttatus, штурец.
Chorthippus biguttatus, штурец.
Пеперутка.
Пеперутка.

Ова е листа на редови и повисоки таксони на инсекти.

Во поттипот шестоноги, неколку групи како земјините болви (Collembola), обично се третираат како инсекти; меѓутоа некои автори ги третираат како различни од инсектите бидејќи тие имаат различно еволутивно потекло. Ова е случај и со останатите членови на внатрешноусните (Entognatha): безантенците (Protura) и двоопашестите (Diplura).

Вистинските инсекти, тие од класата Insecta, се разликуваат од сите други членконоги по тоа што имаат ектогнатни или изложени (надворешни) усни делови и единаесет абдоминални сегменти. Поради ова, вистинските инсекти често се нарекуваат и како Ectognatha (надворешноусни). Многу групи на инсекти крилати како возрасни единки. Егзоптериготниот дел од Neoptera понекогаш се дели на Orthopteroida (каде се присутни церци) и Hemipteroida (каде отсуствуваат церци).

Поткласа Apterygota (бескрилни инсекти)

  • Archaeognatha (боцкоопашести)
  • Thysanura (праменоопашести)
  • Monura - изумрен

Поткласа Pterygota (инсекти со крила)

  • Инфракласа Paleoptera (може да е парафилетска)
  • Ephemeroptera (еднодневки, водни цветови)
  • Palaeodictyoptera - изумрен
  • Megasecoptera - изумрен
  • Archodonata - изумрен
  • Diaphanopterodea - изумрен
  • Protodonata - изумрен
  • Odonata (вилински коњчиња)
  • Инфракласа Neoptera
Суперред Exopterygota
  • Caloneurodea - изумрен
  • Titanoptera - изумрен
  • Protorthoptera - изумрен
  • Grylloblattodea (мразоползачи)
  • Mantophasmatodea (гладијатори)
  • Plecoptera (каменолетки)
  • Embioptera (боцкомрежци)
  • Zoraptera (инсекти ангели)
  • Dermaptera (уволажи)
  • Orthoptera (штурци итн.)
  • Phasmatodea (стапчести инсекти)
  • Blattodea (бубашваби)
  • Isoptera (термити)
  • Mantodea (инсекти со мантија)
  • Psocoptera (книжни вошки)
  • Thysanoptera (трипси)
  • Phthiraptera (вошки)
  • Hemiptera (вистински бубачки)
Суперред Endopterygota
  • Hymenoptera (мравки, пчели итн.)
  • Coleoptera (бубачки)
  • Strepsiptera (извитканокрилни паразити)
  • Raphidioptera (змијолетки)
  • Megaloptera
  • Neuroptera (мрежокрилци)
  • Mecoptera (скорпиолетки)
  • Siphonaptera (болви)
  • Diptera (вистински муви)
  • Protodiptera изумрен
Суперред Amphiesmenoptera
  • Trichoptera (водни молци)
  • Lepidoptera (пеперутки, молци)
Incertae sedis
  • Glosselytrodea изумрен
  • Miomoptera изумрен