Сердарот

Од Википедија, слободна енциклопедија

Оригиналната корица на Сердарот
Оригиналната корица на Сердарот

Сердарот (на грчки: Ο Αρμάτωλος) е најпознатото дело на македонскиот поет и преродбеник Григор Прличев. Делото е напишано во 1860 година, а на 25 март истата година тоа учествува во натпреварот за најдобра поема на грчки јазик (што секоја година се одржувал во Атина), и ја добива наградата „Ловоров венец“, како и парична награда. Поради силниот впечаток што ја оставила оваа поема, Прличев бил наречен „Втор Хомер“. Наградата не останува долго во негови раце, затоа што одбива да се изјасни како Грк, и да ја прифати стипендијата за студии во Берлин или Оксфорд.

За успехот што го направил со Сердарот, Прличев во својата Автобиографија, ќе каже: "... тогаш усетив во мене неописиво волнение, какво што никогаш не сум осетувал. Тогаш никој не би ме познал: бев надвор од себеси. Очигледно, мој беше венецот".

Поемата е оригинално напишана на грчки јазик, под насловот О Арматолос (Ο Αρματωλος), но при крајот на животот Прличев ќе направи обид да ја преведе на македонски јазик. Единствениот зачуван дел од авторовиот превод се следниве стихови (се гледаат јасни отстатоци од старословенскиот јазик):

Плачам тътнет Галешник народным.
Кто зло вас, братие, постигло?
Иль плоды вам град побил немирный,
иль стада вам звере потребили?
Ни плоды нам град побил немирный,
ни стаса нам звере потребили,
нь сгубили люты арнауты
наша слава Кузмана Сердара,
десна ръка Джеладимбегова,
и нам тъпчят скверными ногами
гъсты горы, прежде непристъпны.
Така с рыданъем инвари вещали
и жены их драпали си лица
с писком....


[уреди] Карактеристики на делото

Во основа, во Сердарот се раскажува за смртта на македонскиот херој Кузман кој ги заштитувал селаните од бандите на Гегите. Дејството во оваа поема се случува кон средината на 19 век, век во западна Македонија, односот регионот помеѓу Галичник, Река (област), и селото Стан.

Сердарот е средно голема епска творба, составена од 8 песни. Тоа е поема, што значи дека во неа може да се најда и лирски и епски моменти. Всушност, се раскажува во стихови, на еден живописен, својствен на Прличев, поетски стил.

[уреди] Содржина

Поемата започнува со опишувањето на мајката на Кузман, Неда, која замислено седи на прагот од куќата и го очекува својот син да се врати од планина. Гегите го носат мртвиот Кузман и се слушаат "пискотници од Галичник во Река" (алузија на жалоста на народот):

Пискотници се слушаат од Галичник во Река.
Што тешка несреќа ги збра,
и мажите и жените та гласи тажна ека
и навева сал коб и зла?

Мајката Неда која нестрпливо го очекува Кузман да се врати и кога ги слуша пискотниците се запрашува што се случило, а веднаш потоа помислува и на најлошото. Четворица Геги го донесуваат мртвото тело во куќата, и тензијата на Неда прераснува во меланхолично оплакување на синот. Таа сака да им се одмазди на оние што го убиле, но сепак вели дека сеуште не е момент. Самите Геги кои заедно со разбојникот Махмуд го убиле Кузман, со восхит и почит раскажуваат за неговото јунаштво. Тие и велат на Неда дека везден и да плаче, тој нема да се врати, но сите ќе се сеќаваат на неговите дела. Поради преголемата љубов на свршеницата Марија кон него, таа се заветува дека нема да заљуби друг маж и станува калуѓерка.