Роман тек на свест
Од Википедија, слободна енциклопедија
[уреди] Роман - тек на свест
Ова име потекнува од англискиот назив-stream of consciousness што значи тек на свест. Ова е вид на модерен роман, особено присутен во англиската книжевност (Џејмс Џојс, Вирџинија Вулф, Вилијам Фокнер) кон кој како тип на роман со структура која имја монолог и асоцијативна проза, може да му се приближат и помалку различни романи како што се романите на Марсел Пруст, Музил и Херман Брох. Издвоен, се дефинира кон предметот, односно усредоточеноста на писателот на “текот на свеста” (кој како поим земен од психологијата на В. Џејмс, а потоа е дополнет со сфаќањата на интуционистите како Бергсон и психоаналитичарите Фројд и Јунг, сака да го обележи сфаќањето на менталниот живот како непрекинат тек на “тотално искуство”). Како и кон постапките на уметничко комуницирање на неартикулирани процеси и состојбата на свест, наспрема што – на внатрешниот монолог му се дава најголема важност. Во најзначајните од овие романи, Џојсовиот “Улис”, отстранувањето на раскажувачот и создавањето на илузии на непосредна тек на свест на фиктивниот лик значи отварање на нови перспекти во создавањето на романот. На една страна, од читателот се очекува самиот да превземе точка на гледање на раскажувачот и да ги спојува тематските и фабуларни расфрлани податоци за фиктивните ликови и настаните во ориказната со било какво значење, на друга страна пак, писателот, го зема материјалот директно од животот и не бара некакви наговестени “објективни” значења, тој се појавува и чисто лингвистички истражува од различни фиктивни перспективи, можноста да се има поетско значење во предочената стварност. Карактеристично е кога се користи единството на времето и местото (еден даблински ден кај Џејмс Џојс) зацврстен во одредена свест, читателот лута по времето, или во одреден момент ги менува перспективите на различна свест. Во роман тек на свест се користат различни техники: од оние смислени по аналогија на филмската монтажа и музичкиот лајтмотив, до интерпункциски и типографски особености, како и различни начела на обединување на хаотичната градба; од формално сценски аранжмани до природни или теориски циклични шеми (годишно време, плима и осека, историски циклуци), митолошки или музички структури. Но, и кога авторот останува на прочистени интелектуални и емотивни асоцијации (Вирџинија Вулф), и кога еднакво се истакнува напоредноста на грубо физиолошки и возвишени духовни појави во човечкото психолошко битие (Џејмс Џојс), кај овие романсиери основно е тоа што кон јазикот постапуваат во духот на симболизмот, како средство на поетско богатење на сите останати делови на романот.