Римска империја

Од Википедија, слободна енциклопедија

Imperium Romanum
Римска Империја
Империјата во своето најголемо проширување
Национална парола:
Senatus Populusque Romanus
(Латински: Сенатот и луѓето на Рим)
Официјални јазици Латински и старогрчки во источниот дел
Главни градови Рим; подоцна Константинопол
Влада Монархија во републиканска форма, подоцна автократија
Водач на државата Император; по поделбата постои и западен римски император и источен римски император
Делиберативно тело Римски Сенат
Површина
 - Вкупно
- % вода
прва пред колапсот
2,3 милиони квадратни милји во својот процут
 ?%
Население
 - Вкупно
прва пред колапсот
Приближно од 55 милиони до преку 120 милиони
Воспоставена 2 септември 31 п.н.е.
Распад Поделба меѓу Западната Римска Империја, која пропадна на 4 септември 476, и Источната Римска Империја (наречена и Византија), која пропадна на 29 Мај 1453.
Прв император Октавијан Август (27 п.н.е. - 14 година)
Последен император Теодосиј I (347-395) последен владетел над целата империја пред нејзината поделба. Последен западен император: Ромул Август (475-476) или Јулиј Непос, кој е на чело до неговата смрт во 480. Последен император на истокот: Константин XI (1449-1453).
Статус пред империја Римска Република
Статус по империја Западна Римска Империја, Источна Римска Империја (Византија), Франкска Империја, Свето Римско Царство
Валута Солидус, Ауреус, Денариус, Сестертиус, Ас
edit

Римската држава била создадена на Апенинскиот Полуостров. Опкружен од три страни со мориња, слабо разгранет брег, имал блага клима и мошне плодна земја. Северниот дел од полуостровот е рамничарски и погоден за земјоделие, а средниот и јужниот се планини кои се погодни за развој на сточарството.

Во страриот век на Апенинскиот Полуостров живееле многу племиња. Најпознати биле: Галите, Италите, Латините, Умбрите, Самнитите и други. По Италите подоцна Апенинскиот Полуостров го добил името Италија. Во јужниот дел на Апенинскиот Полуостров и на Сицилија живееле колонии на Хелените и овој дел бил наречен Магна Граециа.

Етрурците ја населувале Средна Италија (ден. област Тоскана). Тие биле едни од најстарите жители на Италија. Нивното потекло се уште не е точно утврдено. Тие во 8 и 7 век п.н.е имале свои градови со развиено занаетчиство и трговија. Градовите биле со поплочени улици, тротоари, канализација и водовод. Етрурците имале високо развиена култура. За тоа сведочат голем број на материјални остатоци. Тие извршиле големо културно и политичко влијание на римската држава.

Латините имале најзначајна улога во историјата на Рим. Ја населувале областа Лациј во Средна Италија, јужно од Етрурците и од долниот тек на реката Тибар која била граница со Етрурците. Во оваа област имало повеќе градови меѓу кои бил и градот Рим (Рома), кој имал прекрасна местоположба. Се наоѓал 25 км од морето, на левиот брег на пловната река Тибар, прку која бил поврзан со морето. Градот се простирал на седум добро утврдени ритчиња, кои се обединиле за да можат полесно да се бранат од надворешните напади. Според легендата Рим бил основан во 753 година п.н.е но според археолошките податоци порано околу 10 век п.н.е.

[уреди] Општествено и државно уредување

Во најстариот период Рим имал родовско уредување. Родовите биле составени од патријахални семејства - фамилии, на чие чело стоел патер. Десет рода сочинувале братство, а десет братства сочинувале племе или триба. Вкупно имало три триба. Населението го сочинувале слободни и неслободни луѓе. Слободните се делеле на патриции и плебејци. Патриции биле богати луѓе, кои уживале големи привилегии и ги завземале сите положби во државната управа. Од нивните редови биле избирани конзули и сенатори. Плебејците воделе потекло од потчинетото население на Лациј и на Етрурците. Се завземале со земјоделство, занаетчиство и трговија. Плаќале даноци на државата, служеле војска, но немале политички права и не учествувале во работата на народното собрание. Бракот меѓу патрициите и плебејците бил забранет со закон. Неслободното население го сочинувале робови, кои во овој ран период во римската држава не биле бројни.

Најстариот период со Рим управувал крал. Бил т.н кралски период кој изнесувал од 753-509 г. п.н.е. Кралот ја предводел војската, бил врховен судија и свештеник. Постоело и народно собрание, кои го сочинувале сите полнолетни мажи и војници, а исто така и сенат, што го сочинуваат старешините на најбогатите и најугледни родови.

Според традицијата постоеле седум кралеви. Последните три кралеви биле етрурски, бидејќи во 7 век п.н.е. Лациј бил освоен од Етрурците. Со нивното владеење не биле задоволни римските патриции, кои во 509 год. п.н.е го симнале од престолот и го протерале последниот крал (Тарквиниј Гордиот) и прогласиле република. Таа добила ново уредување. На нејзиното чело се наоѓале двајца конзули, кое ги избирало народното собрание а било од редовите на патрициите, со мандат од една година. Сенатот добил многу поголемо значење, а неговите одлуки биле задолжителни и за конзулите.

[уреди] Потчинување на Италија

По ослободување од етрурската власт, Римјаните започнале да водат војни за проширување на својата држава најпрвин во Италија а подоцна и надвор од нејзините граници. Речиси сто години римјаните воделе војни си Етрурците, кои не сакале да се помират со губењето на Рим и Лациј, но на крајот Етрурците биле поразени а нивната земја влегла во составот на римската држава.

Во 4 век п.н.е Рим водел војна со Галите во Северна Италија, кои во 390 год. п.н.е. го нападнале и го ограбиле градот Рим. Единствено тврдината на ритчето Капитол не била освоена, иако била опседнувана цели шест месеци. Во исто време Рим војувал и со италските племиња во Средна Италија. Најжесток отпор му пружиле Саминтите, со кои морал да води три војни. Дури по третата семитска војна (298-290), Рим станал господар на средна Италија.

Потоа Римјаните ги насочиле своите сили кон Јужна Италија каде што се наоѓале многу колонии на Хелените. Меѓу нив се истакнал и градот Тарент со кого Рим дошол во судир. На овој град во војна му помагал епирскиот крал Пир. На крајот римјаните победиле, го потчиниле Тарент и цела Јужна Италијаи се претвориле во една од најголемите и најсилните држави на Средоземното Море.

[уреди] Освојувања во Африка, Европа и Азија. Рим станува светска сила

  • Борба со Картагина - Три војни познати како Пунски војни (264-146 г.п.н.е) завршила со победа на Рим и освојување на Картагина
  • Во трети век п. н. е започнало освојување на Балканот. Во 168 г.п.н.е биле потчинети Македонците и Илирите, а во 146 г.п.н.е била потчинета и Хелада каде биле освоени Мала Азија, Сирија и Палестина
  • Последен паднал Египет во 30-та година п.н.е кој бил на чело со Клеопатра.