Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници
Од Википедија, слободна енциклопедија
На оваа статија ѝ е потребно правилно форматирање, категоризирање, граматика, интервики и слично. Може да помогнете со тоа што ќе ја уредите и трансформирате во стандардна вики-статија.
Стамболовштината во Македонија и нејзините претставници е публикација напишана од македонскиот револуционер Петар Попарсов, во која што ги прогласува некои од принципите на Младата македонска книжовна дружина.
Извадок од текстот:
ПЕТАР ПОПАРСОВ „СТАМБОЛОВШТИНАТА ВО МАКЕДОНИЈА И НЕЈЗИНИТЕ ПРЕТСТАВНИЦИ" (ИЗВОДИ)* 1894 г.
...Победник во своето царство, со помошта на груба сила, Стамболов со својата нечиста рака посака да посегне и врз самата Егзархија во Цариград. Познато е дека туѓите весници, посебно австриските и англиските, го славеа и слават Стамболова како „бугарски Бизмарк“, „балкански Криспи“ и со други за бугарскиот Нерон умилкувачки епитети што мошне пријатно му ѕунеа во увото, а истовремено беа мошне корисни за туѓинците, штедри во тој однос. Како последица од тие умилкувања од страна на заинтересираните туѓинци, Стамболов си беше помислил дека навистина бил повикан од провидението да ја игра улогата на бугарски „Бизмарк“... Тој тиранин, кој ништо свето не остави неизвалкано за задоволување на својата жед за власт посака да се послужи и со училишното дело во Македонија. Тој блудник, којшто се подигра со честа, животот и имотот на своите сонародници во кнежеството, посака истото да го стори и со нас Македонците во сопствената наша татковина- Македонија. И се најдоа нечесни луѓе коои, иако Стамболов ги избркал од Бугарија за да му служат во Македонија. Ова може на читателот да му се стори како неверојатно, но нека не се чуди: во овој свет се е можно, уште повеќе кај нас каде луѓето мислат со шкембињата, така што и К’нчев може да инспекторува, и Максим да владикува, и Наследников, Сарафов, Рачев... и други да директоруваат а узурпаторот Лазаров да началникува... Верувајќи во својата семоќ, Стамболов којшто имаше голема слабост да се идентификува себе си со општобугарскиот идеал, во Цариград го наметна својот реакционер Лазаров, против кого во Бугарија беа станале сите чесни луѓе, со мисија од Егзархот да го одземе училишното дело во Македонија, а училишниот оддел да го претвори во школски одбор на Стамболов... Четвртата точка од таа програма ќе биде предмет на нашата статија. Ќе ги покажеме средствата и начините кои беа употребени за спроведување на последната програмска точка. Ќе ги констатираме последиците од тој начин на дејствување, од што самите од себе ќе блеснат двете големи пакостишто на училишното дело во Македонија му ги направи Лазаров, респективно Стамболов; а ) огорчена партизанска борба меѓу општините, граѓаните и егзархиските чиновници б ) водење на македонските работи во зависност од партизанските борби во Бугарија, што никако не е во интерес на нашата земјакоја има свои услови за постоење и во многу односи со спротиставени интереси, а не од некојси Лазаров или Егзархот со нивните тајфи, собрани по личните ќефови на тие две македонски „светила“. Тоа прашање е од таква капитална важност, што ова место е тесно за разгледување... ...Еднаш организирана таа хорда, не по официјален ред како што личи на една официјална установ како што е Училишниот оддел, туку просто и чисто по пријателство, како кај Арнаутите, - таа збирштина од севможни крајни и нечесни елементи требаше да се впушти во борба да се здобива со сомисленици помегу граѓаните и егзархиските чиновници, за да ги заграби училиштата во Македониа а со тоа и да и служи на таа експлоатсторска мисла на Стамболов. Ситекои не го одобруваа новиот курс на училиштето требаше да наведнат глава пред таа хунска наезда на на срекните синови на балканска Прусија... Ај да видиме што ќе стане: Србија- балкански Пиемонт, Бугарија- балканска Прусија, Македонците- сепаратисти! Радујте се следбеници на пророкот... ...Нашите македонски учители, кога влегуваат во зградата на училиштата се чувствуваат како во некоја турска канцеларија, каде што треба добро да се обмислат и избројат зборовите, инаку биваат прогласувани за сепаратисти и тешко на нивната златна службичка...
... Одземете му го на човека полето на дејствување - тој е веќе мртов: така и нашата "љубезна" Егзархија со своите два оддела, стремејќи се на нашите општини да им го одземе благородното поле за работа, преку својот авторитет, сака да ги умртви, да ги убие! ... На помош, сите чесни Ма- кедонци! Дојдете да ги спасиме умирачките општини во Македонија, со што сакаат да не претворат во мртов труп за да си играат со нас, како што сакаат божемните наши браќа!... Ох, грозно! ... Грозно е братоубиството! ...
Нашите вековни господари никогаш не задирале во нашето општинско самоуправување: макар и под грчки владици, нашиот народ во општините бил слободен во издржувањето и уредувањето на училиштата, црквите, манастирите и други народно-општествени прашања; тука, во тоа свето гнездо, народот се воспитувал во општественост, во хуманизам и на својот дух му давал повозвишен елан, престанувајќи да се грижи само за својата лична егзистенција; тука, во тој единствен наш парламент, се чувал и зајакнувал стариот словенски демократски дух на нашиот народ - основата на патријархалниот словенски совет.
И точно таа наша општина - единствена народна установа што ја зачувала нашата национална и човечка физиономија низ петстотинигодишниот период, Егзархијата со секакви средства сака да ја претвори во нула, да ја задуши, да го задуши народниот дух!!!...
Може ли да има поголемо злосторство од тоа? - Кој ти ги извади очите? - Брати ми. - Затоа толку длабоко ти ги извртел!
Токму таква е нашата положба: ни даваат пари за да не убијат... По врага со тие пари, ако убивајќи ги нашите општини ... им натрапуваат севозможни претседатели, директори, учители и други, за да ги контролирале (?!) сумите - единствениот мотив на бугарската пропаганда!... Да, бугарската пропаганда!
Најважните служби Егзархијата им ги доверува на Бугари: владици, архимандрити, директори, инспектори, учители, деловодители, редакори итн. итн., а од егзархиска служба ги отстранува совесните Македонци против кои се употребуваат сите дозволени и недозволени средства да бидат изгонети надвор од својата татковина...
Со тоа „народната" Егзархија совршено смислено се стреми да го ликвидира, секое посамостојно движење кај нас, на Македонецот да му одземе секаква можност да се занимава со повозвишени општествени прашања; да не окове во синџири за да не разигрува како мечка и да не води таму од каде што ќе добие поголем бакшиш ...
На секој чесен Македонец, девиза нека му биде пред сè Мирскиот совет со чие формирање ќе се реши и прашањето за општинската самоуправа... да се знае кој е кум а кој е старосват; што е Мирски совет, што Егзархија, што Синод, што Егзарх, што општина, епархијален совет, владика, општински претседател, пансионска комисија, и што е директор, инспектор, учител, гаваз, слуга; што е училишно и што црковно настојателство итн. итн.
... Имајќи ги предвид годинашниве башибозуци во училишното дело, општиот впечаток што го прави Училишниот оддел при Егзархијата е таков, што никогаш Одделот не се напинал до таков степен да се постави над волјата на оп-штественото мислење како оваа година... предавниците, развратниците, шарлатаните, подлеците кон кои и нивнитепријатели чувствуваат презир и одвратност, одделот ги задржа и ги унапреди во службата, додека претставниците на законитоста, правдата и слободата или беа принудени да си поднесат оставка, или беа онеправдани низ понижување и преместување, или пак беа изгонети од службата.
Од Одрин до Скопје нема град каде што оваа година Одделот не извршил по неколку диви незаконитости.
Солун. 1.11.94 г. Вардарски