ബുദ്ധന്‍

വിക്കിപീഡിയ, ഒരു സ്വതന്ത്ര വിജ്ഞാനകോശം.


ഇരിക്കുന്ന ബുദ്ധന്‍, ചൈനയിലെ ടാംഗ്  വംശത്തിലെ ഹേബീ പ്രവിശ്യയില്‍ നിന്നും
ഇരിക്കുന്ന ബുദ്ധന്‍, ചൈനയിലെ ടാംഗ് വംശത്തിലെ ഹേബീ പ്രവിശ്യയില്‍ നിന്നും

ബുദ്ധമതപ്രകാരം, പൂര്‍ണ്ണമായും ബോധദീപ്തമായവനും, നിര്‍വാണം പ്രാപിച്ചവനുമായ ഏതൊരാളെയും സൂചിപ്പിക്കാനാണ്‌ ബുദ്ധന്‍ എന്ന പദം ഉപയോഗിക്കുന്നത്‌.


തേരവാദ (Theravada) പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ആധാര ഗ്രന്ഥമായ പാലി പ്രമാണ (Pali Canon) പ്രകാരം , ഉത്കൃഷ്ട ചാതുര്‍സത്യമോ (Four Noble Truths), അഷ്ടപദ മാര്‍ഗ്ഗങ്ങളോ(Eightfold Path) ലോകത്തില്‍ ഇല്ലാത്ത സമയത്ത്‌ ഏതൊരുവനാണോ സ്വയമേവ സത്യത്തിലേക്കും ധര്‍മ്മത്തിലേക്കും മറ്റോരുവന്റെ സഹായമില്ലാതെ ബോധദീപ്തനാകുന്നത്‌ അവനെയാണ്‌ ബുദ്ധന്‍ എന്ന വാക്കിനാല്‍ വിവക്ഷിക്കപ്പെടുന്നത്‌. ഒരു ബുദ്ധന്റെ ഉപദേശങ്ങളാല്‍ ഉല്‍ബുദ്ധനാകുന്നവനെ അര്‍ഹതന്‍ (ആതന്‍) (arahant) എന്നാണ്‌ അറിയപ്പെടുന്നത്‌.


മഹായാന പാരമ്പര്യത്തില്‍ ഈ നിര്‍വചനം പരിപൂര്‍ണ്ണമായി ഉല്‍ബുദ്ധനായവനെ എന്ന്‌ ഉള്‍പ്പെടുത്തുന്നു. മറ്റൊരുതരത്തില്‍ തേരവാദ അര്‍ഹതന്‍ മഹായാന പാരമ്പര്യത്തില്‍ ഒരു ബുദ്ധനായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.


പൊതുവായി ബുദ്ധമതാനുയായികള്‍ സിദ്ധാര്‍ദ്ധ ഗൗതമ ബുദ്ധനെ ബുദ്ധമതത്തിലെ ഏക ബുദ്ധനായി കരുതുന്നില്ല. പാലി പ്രമാണം പരാമര്‍ശിക്കുന്ന പ്രകാരം ചരിത്രപരമായ ആവിര്‍ഭാവത്തേക്കാള്‍ കൂടുതല്‍ ദിവ്യപരമായ ആവിര്‍ഭാവമുള്ള അനേകം ബുദ്ധന്മാര്‍ മഹായാന പാരമ്പര്യപ്രകാരം ഉണ്ടായിരുന്നതിനാല്‍ (ഉദാഹരണമായി അമിതാഭ (Amitabha), വൈരോചന (Vairocana) ബുദ്ധന്മാര്‍), ഒരു കാലത്ത്‌ ഗൗതമ ബുദ്ധനെ അടുത്ത ബുദ്ധനായി കരുതപ്പെട്ടിരുന്നു (28 ബുദ്ധന്മാരുടെ പട്ടിക കാണുക). ബുദ്ധമതാനുയായികളുടെയും, എല്ലാ ബുദ്ധമതങ്ങളുടെയും പൊതുവായ വിശ്വാസമനുസരിച്ച്‌ ഇനിയുള്ള ബുദ്ധന്‍ മൈത്രേയ (Maitreya) എന്ന പേരില്‍ ആയിരിക്കും അറിയപ്പെടുക (പാലി ഭാഷയില്‍ മെത്തേയ(Metteyya)) .

 
ബുദ്ധമതം
എന്ന  പരമ്പരയുടെ  ഭാഗം 


ചരിത്രം

ധാര്‍മ്മിക മതങ്ങള്‍
ബുദ്ധമതത്തിന്റെ നാഴികകല്ലുകള്‍
ബൗദ്ധ സഭകള്‍

സ്ഥാപനം

ചതുര സത്യങ്ങള്‍
അഷ്ട വിശിഷ്ട പാതകള്‍
പഞ്ച ദര്‍ശനങ്ങള്‍
നിര്‍‌വാണം· ത്രിരത്നങ്ങള്‍

പ്രധാന വിശ്വാസങ്ങള്‍

ജീവന്‍റെ മൂന്ന് അടയാളങ്ങള്‍
സ്കന്ദര്‍ · Cosmology · ധര്‍മ്മം
ജീവിതം · പുനര്‍‌ജന്മം · ശൂന്യത
Pratitya-samutpada · കര്‍മ്മം

പ്രധാന വ്യക്തിത്വങ്ങള്‍

ഗൗതമബുദ്ധന്‍
ആനന്ദ ബുദ്ധന്‍
നാഗാര്‍ജ്ജുനന്‍
ശിഷ്യന്മാര്‍ · പില്‍കാല ബുദ്ധസാന്യാസിമാര്‍

Practices and Attainment

ബുദ്ധന്‍ · ബോധിസത്വം
Four Stages of Enlightenment
Paramis · Meditation · Laity

ആഗോളതലത്തില്‍

തെക്കുകിഴക്കനേഷ്യ · കിഴക്കനേഷ്യ‍
ഇന്ത്യ · ശ്രീലങ്ക · ടിബറ്റ്
പാശ്ചാത്യരാജ്യങ്ങള്‍

വിശ്വാസങ്ങള്‍

ഥേര്‍‌വാദ · മഹായാനം
വജ്രയാനം · ഹീനയാനം · Early schools

ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍

പാലി സംഹിത · മഹായാന സൂത്രങ്ങള്‍
ടിബറ്റന്‍ സംഹിത

താരതമ്യപഠനങ്ങള്‍
സംസ്കാരം · വിഷയങ്ങളുടെ പട്ടിക
കവാടം: ബുദ്ധമതം

Image:Dharma_wheel_1.png

ഉള്ളടക്കം

[തിരുത്തുക] വിവിധതരം ബുദ്ധന്മാര്‍

പാലി പ്രമാണത്തില്‍ രണ്ടു തരം ബുദ്ധന്മാരെ ഗണിക്കുന്നുണ്ട്‌. സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരും, പ്രത്യേകബുദ്ധന്മാരും.


  1. സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാര്‍ ബോധോദയം പ്രാപിച്ചവരും, തങ്ങള്‍ കണ്ടെത്തിയ സത്യം മറ്റുള്ളവരെ പഠിപ്പിക്കാന്‍ തീരുമാനിച്ചവരും ആണ്‌. ലോകത്ത്‌ ധര്‍മ്മം മറന്നുപോയതോ, പഠിപ്പിക്കപ്പെടാതെ പോയതോ ആയ കാലത്ത്‌, അതിന്റെ പഠിപ്പിക്കലിലൂടെ മറ്റുള്ളവരെ ഉത്‍ബുദ്ധതയിലേക്കു നയിക്കുക എന്നതാണ്‌ അവരുടെ മതം.‍സിദ്ധാര്‍ദ്ധ ഗൗതമ ബുദ്ധന്‍ ഒരു സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്‍ ആയി ഗണിക്കപ്പെട്ടുവരുന്നു. (28 ബുദ്ധന്മാരുടെ പട്ടിക കാണുക, ഇവരെല്ലാവരും സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരായിരുന്നു). സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരുടെ പരിപൂര്‍ണ്ണ ധര്‍മ്മഗുണങ്ങളായ 10 പരാമികളും ആചരിച്ചാലേ ഏതൊരുവനും ആ സ്ഥാനത്തിനു യോഗ്യനാവുകയുള്ളൂ. ഒരു വ്യക്തിക്ക്‌ 10 പരാമികളും ഉണ്ടായിരിക്കുകയും, ബോധോദയം പ്രാപിക്കുകയും ചെയ്താല്‍ അവരെ പൂര്‍ണ്ണ ബോധദീപ്തി നേടിയവരായി ഗണിക്കുകയും, അവര്‍ ധര്‍മ്മത്തെ പഠിപ്പിക്കാന്‍ യോഗ്യരാവുകയും ചെയ്യും.
  2. പ്രത്യേകബുദ്ധന്മാര്‍ (ഇവരെ ചിലപ്പോള്‍ നിശബ്ദ ബുദ്ധന്മാര്‍ എന്നും വിളിക്കുന്നു) നിര്‍വാണം പ്രാപിക്കുന്നതിലും, ആത്മശക്തി കൈവരിക്കുന്നതിലും ഇവര്‍ സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരുടെ തുല്യരാണെങ്കിലും , കണ്ടെത്തിയ സത്യത്തെ മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക്‌ പഠിപ്പിച്ചു കൊടുക്കാന്‍ കഴിയാത്തവരും, അതിന്‌ നിയോഗമില്ലാത്തവരും ആണ്‌. ആത്മീയ വികാസനത്തില്‍ അവരെ സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരുടെ പുറകിലായാണ്‌ ഗണിക്കപ്പെടുന്നത്‌. സദ്ഗുണപൂര്‍വവും, സംഗതവുമായ സ്വഭാവരൂപീകരണത്തിനെപ്പറ്റി മാത്രം ഉല്‍ബോധിപ്പിക്കുന്നതിനായി, മറ്റുള്ളവരെ ഇവര്‍ നിയമിക്കാറുണ്ട്‌. ചില ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ കാണുന്നപ്രകാരം പ്രത്യേകബുദ്ധന്മാര്‍ സ്വപ്രയത്നം കൊണ്ട്‌ ധര്‍മ്മത്തെ അറിഞ്ഞവരെങ്കിലും, സര്‍വജ്ഞത്വമോ ഫലത്തിലുള്ള മേല്‍ക്കൈയ്യൊ ഇല്ലാത്തവരാണ്‌ (ഫലേഷു വാസിഭാവം).


സാമ്യക്ഷമബുദ്ധന്മാരുടെ ശിഷ്യന്മാരെ സാവക (ശ്രോതാവ്‌ /അനുയായി എന്നര്‍ത്ഥം) എന്നോ ഒരിക്കല്‍ ബോധദീപ്തമായവരെ അരഹന്റ്‌ എന്നോ ആണ്‌ വിളിക്കുന്നത്‌. ഈ രണ്ടു പദങ്ങളും തമ്മില്‍ നേരിയ അര്‍ത്ഥവ്യത്യാസം ഉണ്ടെങ്കില്‍ പോലും പൊതുവായി ഉപയോഗിക്കുന്നത്‌ ഉല്‍ബുദ്ധനായ ശിഷ്യന്‍ എന്നു ചിത്രീകരിക്കാനായിട്ടാണ്‌. അനുബുദ്ധ എന്നത്‌ ഇവരെക്കുറിക്കാന്‍ വളരെ അപൂര്‍വമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതാണെങ്കിലും, Khuddakapatha യിലെ ബുദ്ധന്‍ ഈ വാക്ക്‌, ബോധനങ്ങള്‍ ലഭിക്കുന്നതിലൂടെ ബുദ്ധനായിത്തീരുന്നവരെ വിളിക്കാനായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. ഉത്‌‍ബോധിപ്പിക്കപ്പെട്ട ശിഷ്യന്മാര്‍ രണ്ടു തരത്തിലുമുള്ള ബുദ്ധന്മാര്‍ ചെയ്യുന്നതു പോലെ നിര്‍വാണവും, പരിനിര്‍വാണവും പ്രാപിക്കാറുണ്ട്‌. അരഹന്റ്‌ എന്ന വാക്ക്‌ പ്രധാനമായും ഇവരെ സൂചിപ്പിക്കാനാണ്‌ ഉപയോഗിക്കുന്നത്‌.


12-ാ‍ം നൂറ്റാണ്ടില്‍ തേരവാദ ഭാഷ്യത്തില്‍ 'സാവകബുദ്ധന്‍' എന്ന പദം, ഉത്‍ബോധിപ്പിക്കപ്പെട്ട ശിഷ്യന്‍ എന്നു സൂചിപ്പിക്കാനായി ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. ഈ ഭാഷ്യം പ്രകാരം മൂന്നു തരം ബുദ്ധന്മാരുണ്ട്‌. ഇതില്‍ ബുദ്ധന്‍ എന്നുള്ളതിന്റെ സാധാരണ നിര്‍വചനം (ഗുരുസഹായമില്ലാതെ ധര്‍മ്മം സ്വയമേവ കണ്ടെത്തുന്നവന്‍) ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നില്ല. മുഖ്യധാരയിലുള്ള തേരവാദ, മഹായാന രീതികള്‍ ഈ പദത്തെ സ്വീകരിക്കുന്നില്ല. രണ്ടു തരം ബുദ്ധന്മാര്‍ മാത്രമേ ഉള്ളൂ എന്നുള്ള വാദം സമര്‍ത്ഥിച്ചു കൊണ്ട്‌ അവര്‍ സാവക എന്ന പദം മാത്രമേ ഉപയോഗിക്കുന്നുള്ളൂ.

[തിരുത്തുക] ബുദ്ധന്റെ സവിശേഷതകള്‍

ശാക്യമുനി ബുദ്ധന്റെ ഒരു പ്രതിമ, തവാംഗ് ഗോമ്പയില്‍
ശാക്യമുനി ബുദ്ധന്റെ ഒരു പ്രതിമ, തവാംഗ് ഗോമ്പയില്‍

[തിരുത്തുക] നവ ഗുണങ്ങള്‍

ഒരു ബുദ്ധനുവേണ്ട സവിശേഷതകള്‍ ചില ബുദ്ധിസ്റ്റുകള്‍ ഇങ്ങനെ സംഗ്രഹിക്കുന്നു.

  1. പൂജ്യനായവന്‍
  2. പരിപൂര്‍ണ്ണമായും സ്വയം ഉത്ബോധിതനായവന്‍
  3. പൂര്‍ണ്ണജ്ഞാനത്തില്‍ നിലനില്‍ക്കുന്നവന്‍
  4. well gone
  5. അപരാജിത ലോക ജ്ഞാനമുള്ളവന്‍
  6. അപരാജിത ലോക നേതൃത്വമേറ്റെടുക്കാന്‍ കഴിയുന്നവന്‍
  7. ദൈവങ്ങളുടെയും മനുഷ്യരുടെയും ഗുരുവായവന്‍
  8. ബോധദീപ്തമായവന്‍
  9. അനുഗ്രഹിക്കപ്പെട്ടവന്‍ / ഭാഗ്യവാനായവന്‍

ഈ സ്വഭാവ വിശേഷങ്ങളെല്ല്ലാം പാലി പ്രമാണത്തില്‍ പരാമര്‍ശിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്‍ലതും, മിക്ക ബുദ്ധവിഹാരങ്ങളിലും ദിവസേന ഭാഷിക്കുന്നതും ആണ്‌.

[തിരുത്തുക] ആത്മീയ സാത്ഷാത്‌കരണം

ബുദ്ധമത പാരമ്പര്യ വിശ്വാസമനുസരിച്ച്‌, ആശ, വെറുപ്പ്‌, അജ്ഞത എന്നിവയില്‍ നിന്നും പരിപൂര്‍ണ്ണമായി വിശുദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടവനും, പുനര്‍ജന്മ(സംസാര)ത്തില്‍ നിന്നും മോചിതനായവനും ആകണം ബുദ്ധന്‍. അവന്‍ പരിപൂര്‍ണ്ണമായും ബോധോദയം പ്രാപിച്ചവനും, ആത്യന്തിക സത്യത്തെയും, ജീവിതത്തിന്റെ അദ്വൈത ഭാവത്തെയും തിരിച്ചറിയുന്നവനും, ആ തിരിച്ചറിവിലൂടെ അവനവന്റെയും, ഉത്ബോധിതമാകാതെ കിടക്കുന്ന മറ്റുള്ളവരുടെയും ക്ലേശങ്ങള്‍ക്ക്‌ അറുതി വരുത്തുന്നവനും ആയിരിക്കണം.

[തിരുത്തുക] ബുദ്ധന്റെ വിവിധ സ്ഥിതികള്‍.

ബുദ്ധന്റെ സ്ഥിതികളെപ്പറ്റി വിവിധ രീതിയിലുള്ള ഭാഷ്യങ്ങള്‍ ബുദ്ധമത്തില്‍ പഠിപ്പിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്‌.

[തിരുത്തുക] പാലി പ്രമാണം : ബുദ്ധനെന്ന മനുഷ്യന്‍

പാലിപ്രമാണത്തില്‍ ആവിര്‍ഭവിച്ചിരിക്കുന്ന കാഴ്ചപ്പാട്‌ അനുസരിച്ച്‌, ബുദ്ധന്‍ മഹത്തായ മാനസിക ശക്തികള്‍ വരദാനമായി ലഭിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള മനുഷ്യന്‍ മാത്രമാണ്‌. ബുദ്ധന്റെ ശരീരവും മനസും (ബുദ്ധമത പ്രകാരം അഞ്ചു ഖന്ധങ്ങള്‍) സാധാരണമനുഷ്യരെപ്പോലെതന്നെ സ്ഥിരമല്ലാത്തതും, മാറ്റങ്ങള്‍ വരുന്നതും ആണ്‌. എങ്കിലും അനശ്വരമായ മൂല്യമുള്ളതും, ഉപാധികളോ സമയപരിധികളോ ഇല്ലാത്ത പ്രതിഭാസവുമായ മാറ്റമില്ലാത്ത സ്ഥിതിയിലുള്ള ധര്‍മ്മത്തെ ഒരു ബുദ്ധന്‍ തിരിച്ചറിയുക തന്നെ ചെയ്യും. ഈ കാഴ്ചപ്പാടാണ്‌ തേരവാദ പാരമ്പര്യത്തിലും അതിനു മുന്‍പുള്ള ബുദ്ധമത പാരമ്പര്യത്തിലും പഠിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്‌.

പാലി പ്രമാണത്തിലെ വളരെ ശ്രദ്ധേയമായ ഒരു കാഴ്ചപ്പാടാണ്‌, ഗൗതമ ബുദ്ധന്‍ ദൈവത്തിന്റെയും മനുഷ്യരുടെയും ഗുരുവായിരുന്നു എന്നത്‌. നിര്‍വാണം അഥവാ മഹത്തരമായ ഒരു സ്വര്‍ഗീയ നിര്‍വൃതി അദ്ദേഹം അനുഭവിച്ചിരുന്നു എന്നതിനാലാണ്‌ ദൈവത്തെക്കാളും, മനുഷ്യരേക്കാളും ഉത്തമമായ ഒരു നിലയില്‍ അദ്ദേഹത്തെ കാണുന്നതിനു കാരണം. (വേദ കാലഘട്ടത്തെ ദേവന്മാരും, ദൈവങ്ങളും കോപം, ഭയം, ദുഃഖം മുതലായ വികാരങ്ങളില്‍ നിന്നും മോചിതരല്ലായിരുന്നു)

[തിരുത്തുക] മഹായാന പാരമ്പര്യത്തിലെ നിത്യനായ ബുദ്ധന്‍.

മഹായാന പാരമ്പര്യത്തിലെ ചില ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ കാണുന്ന ബുദ്ധോപദേശങ്ങള്‍ പ്രകാരം, ബുദ്ധന്‍ മാനവീയമായ ഒരു അവസ്ഥയില്‍ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായ ഒരു അസ്തിത്വത്തിലേക്ക്‌ പ്രവേശിക്കുകയും, ധര്‍മകായ എന്ന ആ ആത്യന്തികവും അത്യുത്കൃഷ്ടവുമായ, "ദേഹം/ദേഹി" അവസ്ഥയില്‍, അനശ്വരവും, അനന്തവുമായ ആയുസ്സും, മഹത്തരവും, അളവറ്റതുമായ സിദ്ധികളും പ്രാപിക്കുകയും ചെയ്യും. മഹാപരിനിര്‍വാണ സൂത്രത്തില്‍ ബുദ്ധ ഇങ്ങനെ പ്രസ്താവിക്കുന്നു, "നിര്‍വാണ എന്നു പറയുന്നത്‌ നിത്യമായി നിലനില്‍ക്കുന്നതാണ്‌". തഥാഗത(ബുദ്ധന്‍) നും അതുകൊണ്ടുതന്നെ മാറ്റങ്ങളില്ലാതെ അനശ്വരമായി നിലനില്‍ക്കുന്നതാണ്‌. ഇത്‌ വിശിഷ്യാ ലോട്ടസ്‌ സൂത്രയിലും, തഥാഗതഗര്‍ഭ സൂത്രയിലും പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു ആധ്യാത്മിക വാദവും, മോക്ഷസിദ്ധാന്തവുമാണ്‌. തഥാഗതഗര്‍ഭ സൂത്ര പ്രകാരം ബുദ്ധന്റെ നിത്യതയെ തിരിച്ചറിയുന്നതില്‍ പരാജയപ്പെടുന്നതോ, ആ നിത്യതയെ തള്ളിപ്പറയുന്നതോ പരിപൂര്‍ണ്ണ ബോധോദയം പ്രാപിക്കുന്നതിന്‌ ഒരു പ്രധാന തടസ്സമാണ്‌.

[തിരുത്തുക] ബുദ്ധനെന്ന ദൈവം

പടിഞ്ഞാറന്‍ കാഴ്ചപ്പാടില്‍ നിന്നും ഉരുത്തിരിഞ്ഞു വന്നിട്ടുള്ള ഒരു തെറ്റായ ചിന്താഗതിയാണ്‌ ബുദ്ധന്‍ എന്നത്‌ ബുദ്ധമതത്തിലെ ദൈവത്തിന്റെ പ്രതിരൂപമാണെന്നത്‌. ബുദ്ധമതം ദൈവത്തില്‍ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല. (പൊതുവായി ഒരു പരമമായ സൃഷ്ടാവായ ദൈവത്തെപ്പറ്റി ബുദ്ധമതത്തില്‍ പഠിപ്പിക്കുകയോ, ബോധോദയത്തിനു വേണ്ടി ഒരു പരമമായ സത്തയില്‍ ആശ്രയിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നില്ല; ബുദ്ധന്‍ നിര്‍വാണം പ്രാപിപ്പിക്കുവാനുള്ള ഒരു മാര്‍ഗ്ഗദര്‍ശിയും, ഗുരുവും മാത്രമാണ്‌). പൊതുവായി സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള നിര്‍വചനം അനുസരിച്ച്‌ ദൈവം ലോകത്തെ നിര്‍മ്മിച്ചവനും ഭരിക്കുന്നവനും ആണ്‌. അത്തരം ആശയങ്ങളും, ചിന്താധാരകളും ബുദ്ധനും, ബുദ്ധമതാനുയായികളും പല സംവാദങ്ങളിലും തര്‍ക്കവിഷയമാക്കിയിട്ടുണ്ട്‌. ബുദ്ധമതപ്രകാരം പരമമായ ഉത്ഭവവും, ലോക സൃഷ്ടിയും ദൈവത്തില്‍ നിന്നല്ല, മറിച്ച്‌ അതിന്റെ കാരണങ്ങള്‍ കാലങ്ങളായി മറഞ്ഞു കിടക്കുകയാണെന്നേ ഉള്ളൂ.

[തിരുത്തുക] പ്രമാണാധാരസൂചി

[തിരുത്തുക] കുറിപ്പുകള്‍



ആശയവിനിമയം
ഇതര ഭാഷകളില്‍