ഹൈഡ്രജന് രേഖ
വിക്കിപീഡിയ, ഒരു സ്വതന്ത്ര വിജ്ഞാനകോശം.
ന്യൂട്രല് ഹൈഡ്രജനില് കണങ്ങളുടെ ഊര്ജ്ജനിലയില് മാറ്റമുണ്ടാകുമ്പോള് അത് പുറത്ത് വിടുന്ന സ്പെക്ട്രല് രേഖയെ ആണ് ഹൈഡ്രജന് ലൈന് എന്നു പറയുന്നത്. ഈ സ്പെക്ട്രല് ഉത്സജനം (emission) നടക്കുന്നത് 21 cm തരംഗദൈര്ഘ്യൈത്തില് അഥവാ 1420.40575 MHz ആവൃത്തിയില് ആണ്. അതിനാല് ഇതിനെ 21 cm വികിരിണം എന്നും വിളിക്കുന്നു. ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തില്, പ്രത്യേകിച്ച് റേഡിയോ ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തില് ഈ വികിരണത്തെ കുറിച്ചുള്ള പഠനം വളരെയധികം പ്രാധാന്യം അര്ഹിക്കുന്ന ഒന്നാണ്.
[തിരുത്തുക] വിശദീകരണം
ഇലക്ട്രോണ് പ്രോട്ടോണ് മുതലായ കണികകള്ക്ക് ദ്രവ്യമാനത്തിനും ചാര്ജ്ജിനും പുറമേ ഉള്ള വേറെ ഒരു പ്രധാന ഗുണം ആണ് angular momentum commonly called as spin. ഇത് എന്താണെന്ന് നോക്കാം.
ഇലക്ട്രോണിനേയും പ്രോട്ടോണിനേയും കറങ്ങുന്ന ചെറിയ കാന്തങ്ങളോട് ഉപമിക്കാം. ഈ രണ്ട് കാന്തങ്ങളുടേയും സമധ്രുവങ്ങള് ഒരേ ദിശയില് ആകുമ്പോള് ആ വ്യൂഹത്തിന്റെ ഊര്ജ്ജം കൂടുതലായിരിക്കും. എന്നാല് ധ്രുവങ്ങള് വ്യത്യസ്തദിശയില് ആകുമ്പോള് ആ സിസ്റ്റത്തിന്റെ ഊര്ജ്ജം കുറവായിരിക്കും. ചിത്രം കാണുക.
പക്ഷെ ഏതൊരു സിസ്റ്റത്തിന്റേയും അടിസ്ഥാന ത്വര ഏറ്റവും താഴ്ന്ന നിലയില് ഇരിക്കുക എന്നതാണ്. ഇനി മുകളില് പറഞ്ഞ spin എന്ന ഗുണം കാരണം ഇലക്ട്രോണും പ്രോട്ടോണും ചെറിയ കാന്തങ്ങളായി വര്ത്തിക്കും. ഇലക്ട്രോണും പ്രോട്ടോണും ഒരേ ദിശയില് spin ചെയ്യുമ്പോള് ആ സിസ്റ്റത്തിന്റെ ഊര്ജ്ജം എതിര് ദിശയില് spin ചെയ്യുമ്പോള് ഉള്ള ഊര്ജ്ജത്തേക്കാള് കൂടുതല് ആയിരിക്കും. ഇലക്ട്രോണ് ഉയര്ന്ന നിലയിലേക്ക് പോകുന്നത് അതിനു വേണ്ട ഊര്ജ്ജത്തിന്റെ ഒരു ഫോട്ടോണ് ആഗിരണം ചെയ്യുമ്പോഴോ അല്ലെങ്കില് അണുക്കള് തമ്മില് കൂട്ടിയിടിക്കുമ്പോഴോ ആണ്. ഇലക്ട്രോണ് അതിന്റെ spin-ന്റെ ദിശ മാറ്റുമ്പോള് (അതായത് ഉയര്ന്നതില് നിന്ന് താഴ്ന്നതിലേക്ക്) രണ്ട് ഊര്ജ്ജനിലകളുടേയും വ്യത്യാസത്തിനു തുല്യമായ ഒരു ഫോട്ടോണ് പുറത്തുവിടും. ഈ പ്രക്രിയക്ക് spin-flip transition എന്നാണ് പറയുന്നത്. (വൈദ്യശാസ്ത്രത്തില് ഉപയോഗിക്കുന്ന Magnetic Resonance Imaging (MRI)- ല് പുറകില് ഉള്ള ശാസ്ത്രവും Spin-Flip transition ആണ്).
ഇങ്ങനെ പുറത്തുവിടുന്ന ഫോട്ടോണിന്റെ ഊര്ജ്ജം വളരെ കുറവായിരിക്കുന്നത് കൊണ്ട് അതിന്റെ ആവൃത്തിയും വളരെ കുറവായിരിക്കും. മറ്റൊരു വിധത്തില് പറഞ്ഞാല് തരംഗദൈര്ഘ്യം കൂടുതല് ആയിരിക്കും. ഈ spin-flip transition ന്റെ തരംഗദൈര്ഘ്യം 21 cm ആയിരിക്കും (കൃത്യമായി ഇതു 21.11 cm ആണ്. സൗകര്യത്തിനുവേണ്ടി 21 cm എന്നു പറയുന്നു). ഇത് വിദ്യുത് കാന്തിക വര്ണ്ണരാജിയില് റേഡിയോ മേഖലയില് വരുന്ന തരംഗമാണ്. ഇതിനെയാണ് 21cm spectral line emission of neutral hydrogen എന്നു പറയുന്നത്.
[തിരുത്തുക] 21 cm സ്പ്കട്രല് രേഖയുടെ ഉപയോഗം
നമ്മുടെ ഗാലക്സിയുടെ നമുക്ക് എതിരായി ഉള്ള ഭാഗം ഗാലക്സിയുടെ കേന്ദ്രഭാഗത്ത് നക്ഷത്രാന്തരീയ മാധ്യമത്തിന്റെ സാന്ദ്രത കൂടിയതു കാരണം ദൃശ്യപ്രകാശത്തില് വീക്ഷിക്കാന് പറ്റില്ല. കാരണം അവിടെ നിന്ന് പുറപ്പെടുന്ന തരംഗദൈര്ഘ്യം കൂടിയ എല്ലാ തരംഗങ്ങളേയും നക്ഷത്രാന്തരീയ മാധ്യമം ആഗിരണം ചെയ്യും. പക്ഷെ ഈ നക്ഷത്രാന്തരീയ മാധ്യമത്തെ കടന്ന് പുറത്തുവരാന് ആവൃത്തി കുറഞ്ഞ റേഡിയോ തരംഗങ്ങള്ക്ക് ആകും. അങ്ങനെ പുറത്തു വരുന്ന റേഡിയോ തരംഗത്തില് ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ് 21cm spectral line emission. നമ്മുടെ ഗാലക്സിയുടെ spiral രൂപത്തെ കുറിച്ച് ഒക്കെ മനസ്സിലാക്കാന് സഹായിച്ചത് ഈ തരംഗമാണ് സഹായിച്ചത്. പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ തണുത്ത പലമേഖലകളെ കുറിച്ച് പഠിക്കാനും ഈ തരംഗമാണ് നമുക്ക് പ്രയോജനപ്പെടുന്നത്.
[തിരുത്തുക] മറ്റ് ലിങ്കുകള്
- The story of Ewen and Purcell's discovery of the 21 cm line
- Ewen and Purcell's original paper in Nature
- PAST experiment, ഫലകം:Arxiv.
- LOFAR experiment
- Mileura Widefield Array experiment
- Square Kilometer Array experiment