Химийн үйлдвэрлэл

Чөлөөт нэвтэрхий толь Википедиагаас

нуйхОршил

Хүний хэрэгцээ хязгааргүй байх тусам тэр хэрэгцээгээ улам ая тухтай, боловсронгуй болгох гэсэн хүсэл тэмүүлэл өсөн нэмэгдэж байдаг. Тэр боловсронгуй болох үйл явц нь аливаа химийн урвалж ашиглаж бий болж байна. Тухайлбал: GUCCI, Channel, J.LO зэрэг дэлхийд алдартай брэндүүд өөрийн сүрчигнийхээ үнэр, түүнийг удаан хадгалах чадвар зэргийг сайжруулахын тулд янз бүрийн химийн туршилтуудийг хийсээр байдаг. Химийн үйлдвэрлэл нь тухайн орны аж үйдвэрийн хөгжлийг тодорхойлох нэг хүчин зүйл гэж хэлж болох юм. Учир нь ХАА, эрүүлийг хамгаалах, уур уурхай, хүнс үйлдвэрлэл, барилга байгууламж зэрэг салбаруудад химийн үйлдвэрлэгчдийн түүхий материйлаас гаргаж авсан бүтээгдэхүүнүүдийг өргөн хэрэглэдэг. Иймээс орчин үеийн дэлхийн эдийн засгийн хөгжлийн төв болсон химийн үйлдвэрлэлийн салбарын үүсэл хөгжил, өнөө үеийн байдлын талаар энэхүү бие даалтандаа ерөнхийд нь голлож оруулсан болно. Түүнээс гадна:  Дэлхийд химийн үйлдвэрлэлээр тэргүүлэгч бүс нутгууд, компаниуд, тэдний ашиг орлого, үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнүүд мөн эдийн засаг, худалдаа, нийгмийн амьдралд нөлөөлж буй байдал.  Химийн үйлдвэрлэлийн технологи  Дэлхийн химийн үйлдвэрлэлийн төрөл, голлох бүтээгдэхүүнүүд  Химийн үйлдвэрлэлийн салбарын зарим дэд салбаруудын тухай  Химийн хорт бодисийн үйлдвэрлэлийн тухай  Эцэст нь монгол улсын хувьд химийн үйлдвэрлэлийн салбарын үйл ажиллагаа ямар түвшинд явагдаж байгаа, цаашид хөгжих бололцоо бий эсэх гэсэн агуулгууд багтсан болно.



Õèìèéí ¿éëäâýðëýëэлийн салбарын хөгжил

Õèìèéí ¿éëäâýðëýë ãýõ îéëãîëòîíä õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí ò¿¿íèéã ¿éëäâýðëýí ãàðãàæ áàéãàà á¿õ ¿éëäâýð¿¿ä, êîìïàíèóä áàãòäàã. Îð÷èí öàãèéí äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ãîë öºì áîëñîí õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü ò¿¿õèé ìàòåðèаëóóä (íåôòü, áàéãàëèéí õèé, àãààð, óñ, ýðäýñ ãýõ ìýò)-ûã боловсруулан 70000 ãàðóé íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí ¿éëäâýðëýí ãàðãàæ áàéäàã. Õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü ñ¿¿ëèéí 50 æèëä õóðäàöòàé õºãæèæ áàéãàà. ¯¿íèé äîòðîîñ õàìãèéí ñàéí õºãæñºí íü õóâàíöàð ñóíàäàã ðåçèí ýäëýëèéã õèéäýã íèéëýã îðãàíèê ïîëèìåð¿¿ä þì. Дýëõèé äàõèíä õèìèéí ¿éëäâýðëýëèéí 80 îð÷èì õóâèéã ñèíòåòèê ýäëýë, ïëàñòèê бîëîí ïîëèìåð ýäëýë¿¿ä ýçëýæ áàéгаа. ßëàíãóÿà ïîëèýòèëåí, ïîëèïðîïîëèí, ïîëèâèíèëèéí õëîð, ïîëèýòèëåíèé òåðåïòàëàò, ïîëèñòðèí áîëîí ïîëèêàðáîíàòóóä ýçýëäýã. Óðüä íü õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü õºäºº àæ àõóé, áàðèëãà áàéãóóëàìæ, ¿éëäâýðèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí çàñâàð өнгөлгөөний á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë ãýõ ìýò õýðýãöýýíèé áàðàà òàâààðûã ºðãºíººð ¿éëäâýðëýäýã áàéñàí. Харин одоо үед дээрхээс гадна бусад үйлдвэрлэгчдийн эцсийн бүтээгдэхүүнд хэрэг болох хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, бодисуудийг өргөнөөр үйлдвэрлэдэг болсон.

Õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý 26%-èéã áóöààãààä ººðñäèéí ¿éëäâýðëýëäýý çàðöóóëäàã. Энэ салбарын үйлдвэрлэн гаргаж байгаа үíäñýí ÷óõàë á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü 

 рåçèíýí áîëîí õóâàíöàð á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä, êàó÷óê, ïëàñòìàññ  íýõìýë ýäëýë, õóâöàñ õóíàð, арьс ширний боловсруулалт  áîëîâñðóóëñàí ãàçðûí òîñ  ýìèéí ¿éëäâýðлэл  öààñ  àíõäàã÷ ìåòàëóóä  àõóéí õèìè  ôîòî õèìè  îíöãîé öýâýðëýã÷ áîäèñ  êåðàìèêèéí ¿éëäâýðëýë  õèìèéí õàÿãäëûã äàõèí áîëîâñðóóëàõ зэрэг áàãòàæ áàéíà.



Химийн үйлдвэрлэлээр тэргүүлэгч бүс нутгууд

Íèéòäýý 2 òðèëëèîí äîëëàðûí áîðëóóëàëòòàé, õèìèéí ¿éëäâýð¿¿äèéí òîìîîõîí ãîë ¿éëäâýð¿¿ä íü èõýíõäýý Åâðîïûí õîëáîî áîëîí Нэгдсэн óлс, Азиас Япон тэргүүлж байна. Äýëõèé íèéòèéã õàìàðñàí òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷ид болох BASF, Dow, Shell, Bayer, INEOS, ExxonMobil, DuPout, Mitsubishi çýðýã êîìïàíèóä нь дэлхийн химийн үйлдвэрлэлийг тодорхойлогчид болж чадаж байгаа билээ. Òýäãýýð êîìïàíèóä нь тус бүр äîîðîî 1000 ãàðóé æèæèã ôèðì¿¿äòýé.

Òîìîîõîí êîìïàíèóä íü èõýíõäýý Íýãäñýí óëñàä áîëîí Åâðîïûí õîëáîîíä îðøäîã. ¯¿íýýñ Íýãäñýí óëñàä 170 ãàðóé òîìîîõîí êîìïàíèóä áàéäàã. Òýäãýýð íü дэлхий нийтийн õýìæýýíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã áà 2800 ãàðóé ñàëáàðóóäòàé. ¯¿íýýñ 1700 íü ãàäààäûí ñàëáàð êîìïàíèóä áîëîí õàìòàðñàí ¿éë àæèëëàãààòàé êîìïàíèóä þì. Íýãäñýí óëñûí íèéò ¿éëäâýð¿¿ä æèëä 400 òýðáóì äîëëàðûí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã áºãººä õóäàëäààíû àøèã îëîõ òîìîîõîí ñàëáàð þì. ¯¿íýýñ ãàäíà õèìèéí ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàð çºâõºí Íýãäñýí óëñûí õýìæýýíä ñàÿ ãàðóé õ¿ì¿¿ñèéã àæëûí áàéðààð õàíãàäàã. Õèìèéí ¿éëäâýðëýëèéí õî¸ðäàõü òîì õºðºí㺠îðóóëàëò íü æèë áүр 5 òýðáóì äîëëàðûã аливаа байгаль орчны áîõèðäîëòûã áóóðóóëàõ òàë äýýð çàðöóóëäàã байна.

Åâðîï,ßëàíãóÿà Ãåðìàí íü õèìèéí ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðò ðåçèí õóâàíöàðûí ¿éëäâýðëýëýýðýý õàìãèéí òîìä òîîöîãääîã. Íèéò 60.000 ãàðóé êîìïàíи íü íèéëýýä 3.2 òýðáóì òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýäýã áàéíà. 2000 îíîîñ õîéø Åâðîïûí õóäàëäàà ¿éëäâýðëýëèéí íèéò îðëîãûí 75%-ã á¿ðä¿¿ëýã÷ ñàëáàð áîëæ ÷àäñàí. Õèìèéí ñàëáàð íü õóäàëäàà ¿éëäâýðëýëèéí íèéò òàòâàðûí 12%-ã ýçýëäýã. ªíãºðñºíä áîëîîä îäîî ¿åä õèìèéí ¿éëäâýðëýëèéí ãîë öºì íü ¿íäñýíäýý áàðóóí Åâðîïä,Õîéä Àìåðèê,ßïîí ãýñýí á¿ñ õóòãóóäàä òºâëºð÷ áàéгаа хэдий ч Åâðîïûí ¿éëäâýðëýë íü õàìãèéí òîì ¿éëäâýðëýã÷ áàéæ Àìåðèê áîëîí ßïîíûã àðààñàà äàãóóëñàí õýâýýð áàéíà.


Íî¸ðõñîí 3 óëñûí õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü íººö, ¿íý, õºäºëìºðèéí õºëñ çýðãýýðýý áèå áèåíòýéãýý ÿìàãò ºðñºëäºæ áàéäàã. Ýíý ºðñºë人íèé ¿ð ä¿íä дэлхийн бусад бүс нутаг, улс гүрнүүд тухайлбал: Õÿòàä, Ýíýòõýã, Ñîëîíãîñ, Ç¿¿í ºìíºä àçèéí îðíóóä, Íèãåð, Òðèíèäàä, Òàéëàíä, Áðàçèë, Âåíåñóàëü, Èíäîíåç çýðýã óëñóóäàä îëîí óëñûí õèìèéí ¿éëäâýðëýë õºãæèæ áàéíà.


21-р зууны химийн үйлдвэрлэлд тэргүүлэгч компаниуд

Химийн үйлдвэрлэл нь дэлхий дахинд тархсан том жижиг олон компаниудаас бүрддэг учраас 2005 оны байдлаар 10 сая $-оос илүү ашиг олсон кампаниудууг доорх хүснэгтэнд харуулав. Гэхдээ эдгээр кампаниудын заримийнх нь химийн үйлдвэрлэл нь нийт борлуулалтын зөвхөн нэгээхэн хэсэг нь болж байдаг. Жишээлбэл: Exxonmobil-ын химийн бүтээгдэхүүний худалдаа нь нийт борлуулалтын 8,7%-ийг л эзэлдэг байна.


Толгой компаниуд, байрлаж буй хот, муж, улс 2005 оны химийн үйлдвэрлэлийн борлуулалт (сая доллараар) Дугаар байр BASF, AG, Ludwigshafen, Герман $53,2 1 Dow Chemicals, Netherlands, Мичиган $46,3 2 Shell Chemicals, Netherlands, Их Британи $35 3 Bayer, AG, Leverkusen, Герман $34,1 4 INEOS, Lyndhurst, Их Британи $33 5 ExxonMobil, Irving, Техас $31,2 6 DuPont, Wilmington, Delaware, $28,5 7 Mitsubishi Chemical, Tokyo, Япон $21,9 8 Lyondell Chemical, Houston, Техас $18,6 9 Saudi Basic Industries Corporation, Riyadh, Саудын Араб $18,4 10 Akzo Nobel, Arnhem, Нидерланд $16,2 11 Degussa, AG, Desseldorf, Герман $14,6 12 Sumitomo Chemical, Tokyo, Япон $14,1 13 Asahi Kasei, Tokyo, Япон $13,6 14 Mitsui Chemicals, Tokyo, Япон $13,4 15 Air Liquide, Paris, Франц $13,0 16 Toray Industries, Tokyo, Япон $13,0 17 Huntsman Corp, Salt Lake City, Ютай $13,0 18 Chevron Phillips, The woodlands, Техас $10,7 19 Solvay SA, Brussels, Бельги $10,7 20 Imperial Chemical Industries (ICI), London, Их Британи $10,6 21 Shin-Etsu Chemical Co.,Ltd., Tokyo, Япон $10,2 22 DSM NV, Heerlen, Нидерланд $10,2 23

BASF, AG бол дэлхийн химийн үйлдвэрийн хамгийн том Германы компани юм. өнөөдөр энэ 4 үсаг бүхий компани нь Франкфуртын бирж, Нью-Йоркийн бирж, Лондонгийн бирж мөн Цюрихийн биржийн худалдааны зах зээлийн жагсаалтанд дээгүүр байранд ордог. BASF компани нь Европ, Ази, Хойд Америк, Өмнөд Америкийн 41 улсад өөрийн 160 гаруй салбар, хамтарсан нэгтгэлүүдийг ажиллуулж байна. Толгой байгууллага нь Ludwigshafen-д байдаг. BASF 170 гаруй орны химийн бүтээгдэхүүн болон бодисийн хэрэгцээг хангаж байгаа бөгөөд 8,000 нэр төрийн бүтээгдэхүүнийг олон тооны үйлдвэрлэгчдэд түгээдэг. 2005 оны эцэс гэхэд 80,000 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж байгаа бөгөөд Германы нутаг дэвсгэрт 45,000 нь дангаараа эзлэж байна. Тус компан нь дэлхийн хэмжээний үйл ажиллагаагаа Ази руу чиглүүлээд байгаа. 1990-2005 оны хооронд 5,6 сая Еврог Азид хөрөнгө оруулсан. Жишээ нь: Хятадын Нянжин болон Шанхай мужуудад хөрөнгө оруулалт хийгээд байгаа юм. 1950-иад оноос эхлэлтэй Хятадын химийн материалын үйлдвэрлэл эрс хурдацтай хөгжиж буй арьс ширний салбараа даган эрчимтэй хөгжиж ялангуяа сүүлийн 20 гаруй жилд бүхий л төрлийн хэрэгцээт химийн материалыг үилдвэрлэх түвшинд хүрсэн байна. Хятадын 150 гаруй химийн материалын үйлдвэрүүд дунд, доод түвшний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн чанарын шаардлагыг хангаж байгаа бөгөөд ялангуяа хөх арьсны түвшин хүртэл боловсруулалтын химийн материалыг бараг 100% хангаж чадаж байна. Импортын химийн материалын ихэнх хувийг гүйцээх шатны дүүргэлт, өнгө заслын химийн материалууд эзэлж байна. Хятадын химийн материалын үнэ гадаадын чанар сайтай ижил төстэй химийн материалаас үнийн хувьд даруй 50-70% хямд байгаа боловч Хятадын химийн материалын сонголтон дээр тун анхааралтай хандах нь зүйтэй юм. Учир нь Хятадын зарим химийн үйлдвэрүүдийн материал чанар байдлын хувьд гадаадын ижил төстэй материалтай бараг ижил байхад зарим нь ихээхэн зөрүүтэй байна. Эдгээр химийн материалын үйлдвэрүүд арьс ширний гол төвүүд болох Бээжин, Шанхай, Танжин хотуудад байршжээ.



Òåõíîëîãè

Õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü ò¿¿õèé ìàòåðèàëûã áîëîâñðóóëàõдаа янз бүрийн химийн урвал ашиглан îëîí òîîíû ºòãºí, øèíãýí, õèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ãàðãàæ àâäàã. Ýíý íü ìýäýýæ õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí, мэргэжлийн èíæåíåð¿¿äýýð ¿éëäâýðëýãäýõ ¸ñòîé. Õèìèéí óðâàëûã îëîí òºðëèéí øèíý áîäèñóóäûã ãàðãàæ àâàõûí òóëä àøèãëàäàã. Èõýíõ òîõèîëäîëä êàòàëèçàòîð àøèãëàí ºíäºð òåìïåðàòóð áîëîí äàðàëòàíä òýñâýðòýé èñýëäýõ áîëîìæã¿é áàãàæ òîíîã òºõººðºìæèéã õèìèéí óðâàëä õýðýãëýäýã. Óðâàëààð ãàðãàæ àâàõ á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ìàø îëîí òåõíîëîãîîð ãàðãàæ àâäàã. Жишээлбэл: íýðýõ, òóíäàñæóóëàõ, òàëñæóóëàõ, ø¿¿õ òóíãààõ, óóðøóóëàõ ãýõ ìýò. Òýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ¿éëäâýðëýõ ÿâöàä áîëîí ¿éëäâýðëýñíèé äàðàà àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõûí òóëä çîðèóëàëòûí òîíîã òºõººðºìæ àøèãëàæ лабраторт øàëãàад, øààðäëàãà õàíãàñàí áîë áàòàëãàà ãàðãàæ ºãíº. Èíãýýä áýëýí áîëñîí, баталгаат á¿òýýãäýõ¿¿íýý ìºí ë àäèë олон àðãààð ñàâëàдаг. Òóõàéëáàë òºìºð õîîëîé, öèñòåðí, öèëèíäð øèëýí ñàâ, áîðòîãî, ëîíõ, õàéðöàã ãýõ ìýò. Үéëäâýðëýãäñýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí èõýíõ íü шууд хэрэгцээнд ашиглагдахаасаа илүү áóñàä òºðëèéí ¿éëäâýðëýëä àøèãëàãääàã. Öººí òîîíû óóñãàã÷ áîäèñ õîðòîí øàâüæ óñãàõ õîð, õ¿íñíèé ñîä, öåìåíò çýðýã á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü øóóä õýðýãëýã÷èéí ãàð äýýð èðäýã.


Химийн бүтээгдэхүүнүүдийн төрөл

Õèìèéí ¿éëäâýðëýë íü äàðààõ òºðë¿¿äýýð ¿éëäâýðëýëýý ÿâóóëíà. Äîîðõ õ¿ñíýãòýíä æèøýýòýéí õàðóóëàâ.

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºðºë Æèøýý

Îðãàíèê áèø ¿éëäâýðëýë Àììîí, íèòðîãåí, íàòðèéí ãèäðîêñèä Îðãàíèê ¿éëäâýðëýë Ôåíîë, ýòèëèéí ñïèðò Øàâðàí á¿òýýãäýõ¿¿í Øàâðàí òîîñãî, âààð Ãàçðûí òîñíû õèìèéí ¿éëäâýðëýë Áåíçèí, ýòèëåí, ñòèðåí Ãàçàð òàðèàëàíãèéí õèìèéí ¿éëäâýðëýë Áîðäîî, øàâæíû õîð, øàðèëæ óñãàã÷ áîäîñ ïîëèìåð Ïîëèýòèëåí, ïîëèñòåð Ðåçèíýí á¿òýýãäýõ¿¿í Ïîëè-èñîïðåí, íåîïðåí, ïîëèäðåòàí ººõ òîñíû ¿éëäâýðëýë Ãàõàéí ººõ, øàð áóóðöàãíû òîñ Òýñðýõ áîäèñíû ¿éëäâýðëýë Íèòðîãëèöåðèí, àììîíû íèòðàò, íèòðîöåëëèëþç ¿íýð àìòòàé áîäèñûí ¿éëäâýðëýë Áåíçèë-áåíçîàò, âàíèëèí



Эм мансууруулах бодисийн үйлдвэрлэл

íåôòü, øèë, áóäàã, áýõ, öàâóóëàã áîäèñ áîëîí õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýë çýðýã áèåý äààñàí ñàëáàðóóä áàéíà.

Эм мансууруулах бодисийн үйлдвэрлэл нь эрүүл мэндийн салбарын болон химийн үйлдвэрлэлийн салбарын хамгийн эрэлт хэрэгцээтэй, өсөн хөгжиж буй, өргөн цар хүрээг хамарсан, анхаарал татсан бие даасан дэд салбар бөгөөд өөрийн гэсэн онцлог шинжтэй. Түүнийг худалдах бизнесс нь маш их ашиг авч ирдэг учраас хууль дүрмээс гадуур зөвшөөрөлгүй худалдаж хэрэглэх нь их байдаг байна. 19-р зууны эхэн үеэс хөгжиж ирсэн эм мансууруулах бодисын үйлдвэрлэл худалдаа нь одоо магтаал шүүмжлэлийн аль альных нь анхаарлыг ихэд татсан амжилттай хөгжиж байгаа салбар юм. Үүний нэг жишээ нь хөгжиж буй монгол улсын хувьд эмийн үйлдвэрлэлээс өөр ямар ч химийн үйлдвэрлэл огт хөгжөөгүйг дурдаж болно. Тиймээс монгол улсын химйин үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжлийг дэлхийтэй харьцуулж яахан болох билээ. Гагцхүү эмийн үйлдвэрлэлээрээ монгол улс дэлхийн хөгжлийн хаана нь явж байна вэ? Гэдгийг л харж болно. Энэхүү илтгэлдээ миний бие монгол улсынхаа химийн үйлдвэрлэлийн тухай заавал оруулахийг хүссэн учраас монгол улсын эмийн үйлдвэрлэлийн талаар товчхон мэдээллийг багтаав.

1990 оноос хойш Монголд алтнаас өөр өссөн нэг салбар бол эм үйлдвэрлэл. 1990 онд монголчууд хэрэглэдэг эмийнхээ 10 хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж байсан бол өнөөдөр энэ үзүүлэлт 22 хувьтай байгаа. 1990-ээд онд манайд 4-5 эмийн үйлдвэр байсан. Өнөөдөр 36 үйлдвэр ажиллаж байна. Гэхдээ 6 том үйлдвэрлэгч байдаг ба монголын эмийн хэрэгцээний 40%-ыг хангадаг. Урьд нь Монголд фуросемидийг хийдэггүй байлаа. Өнөөдөр хийж байна. Бага тунтай эм үйлдвэрлэх төвөгтэй ажил. Гэтэл бид нэг шахмалдаа дөрвөн мг хлорфенаминыг үйлдвэрлэж байна. Өнгөрсөн онд гурван шинэ үйлдвэр ашиглалтад орсон. Хоёр нь тарилгын уусмал, нэг нь ампултай эм үйлдвэрлэдэг. Эмийн үйлдвэр олшрох нь сайн муу хоёр талтай. Тарилгын уусмалын 90 хувь нь ус байдаг. Түүнийг Монголдоо хийдэг болсноор бид гаднаас баахан шил сав, ус зөөхөө больчихож байгаа юм. Энэ бол бидэнд ашигтай. Нөгөө тал нь гэвэл Монголд ийм төрлийн үйлдвэр ганц л байхад хангалттай шүү дээ. Өнөөдөр манайд дөрвөн ч үйлдвэр ампултай эм үйлдвэрлэж байна. Жижиг зах зээлтэй газар нэг төрлийн олон үйлдвэр байхаар өрсөлдөөн ширүүсч, улмаар бүтээгдэхүүний үнэ хямдарч, ашиг багасдаг сайн талтай ч ашиг багатай үйлдвэр хөгжихгүй шүү дээ. Монгол Улсын төрийн бодлогод "үндэсний эмийн үйлдвэрийг хөгжүүлнэ" гэсэн заалт бий. Энэ бол үндэстний эрх ашигтай холбоотой асуудал. Тэр утгаараа ард түмний түгээмэл хэрэглэдэг зарим эмийг, тухайлбал глюкоз, натри хлоридын уусмалыг дотооддоо үйлдвэрлэх л ёстой. Харин аспириныг эндээ хийснээс гадаадаас авсан нь дээр юм. Ямрыг нь үйлдвэрлэх вэ, ямрыг нь авах вэ гэдгийг бид сайн бодох хэрэгтэй. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад химийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 1.4 хувиас 3.1 дахин өсчээ. Засгийнгазрын 2001 оны 140 дүгээр тогтоолын хавсралтанд ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАХ ТЭРГҮҮЛЭХ АЧ ХОЛБОГДОЛ БҮХИЙ САЛБАРЫН ЖАГСААЛТ гаргажээ. Химийн үйлдвэрийн салбарт Азот, фосфор, калийн бордоо, эдгээрийг агуулсан бодис үйлдвэрлэх хөрөнгө оруулах хэрэгтэй гэсэн байна. Монголд химийн үйлдвэрлэл хөгжөөгүй. Тиймээс бид ургамал, амьтны гаралтай эмийг өөрийн онцлогоор үйлдвэрлэж л амжилт олно. Бидэнд түүхий эд нь байна, уламжлалт анагаах ухаан, мэдлэг нь байна.

Хоёрдугаарт, биотехнологийг их хөгжүүлэх ёстой юм шиг санагддаг. Тэр л бидний ирээдүй, зүг чиг дээ. 
Õèìèéí õîðòîé áîëîí àþóëòàé áîäèñ, õàÿãäàë. Õ¿í òºðºëõòíèé íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä õèìèéí áîäèñûí õýðýãëýý èõ ¿¿ðýãòýé þì. Îäîî äýëõèé íèéòýä 10 ñàÿ èë¿¿ íýð òºðëèéí õèìèéí áîäèñ á¿ðòãýãäýýä áàéãààãààñ 70 ìÿíãà îð÷ìûã ºäºð òóòàì àøèãëàæ áàéíà. 

Õèìèéí õîðòîé áîäèñûí ¿éëäâýðëýë, õýðýãëýý íü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéã õîõèðîîæ, áàéãàëü îð÷íûã áîõèðäóóëæ áàéíà. 100 ìÿíãà îð÷èì íýð òºðëèéí õóäàëäààíû çîðèóëàëòòàé õèìèéí áîäèñ áàéäàã. Òýäãýýðýýñ çºâõºí 1500 íü äýëõèéí ¿éëäâýðëýëèéí 95 õóâèéã ýçýëäýã. Õèìèéí õîðòîé áîëîí àþóëòàé áîäèñûí õýðýãëýýã áàãàñãàõ, ººð áîäèñîîð îðëóóëàõ, õèìèéí áóñ òåõíîëîãè àøèãëàõ çàìààð õîð áîëîí àþóëûã áàãàñãàæ áîëíî. Îäîîãîîð õîðòîé áîëîí àþóëòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóäàëäààíû òàëààð äýëõèé íèéòèéí õýëýëöýýð áàéõã¿é áàéíà. ̺í ýíý òàëààð òîî áàðèìò ÷ õîâîð áàéíà. Èéìä äýýðõ áîäèñûí ¿éëäâýðëýë, õýðýãëýýã õÿíàõ, “Áîõèðäóóëàã÷ òºëºõ çºâøººðëèéí òîãòîëöîîã” íýâòð¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Åð íü õºãæèæ áóé îðíóóäàä îëîí óëñûí õóäàëäààãààð ãýì õîðã¿é òåõíîëîãè äàìæóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Монгол Улсын хэмжээнд 2002 онд 394 аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хамруулж хийсэн химийн бодисын үзлэг тооллогоор 563 нэр төрлийн химийн бодис, үүнээс 96 нэр төрлийн онцгой хортой химийн бодис бүртгэгдсэн байна. Химийн бодисын зохисгүй хэрэглээнээс орчны бохирдол улам ихсэж, улмаар хүн амын эрүүл мэндэд сөрөгөөр нөлөөлсөөр байна. Тухайлбал: Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын нутагт Бороо голын орчимд 40-50-аад жилийн өмнө алт олборлоход хэрэглэж байсан мөнгөн усны үлдэгдэл одоо хүртэл орчныг бохирдуулсаар байгаа мэдээг үндэслэн Байгаль орчны яамнаас 2000 онд дээрх газрын мөнгөн усыг цэвэрлэх төсөл хэрэгжүүлэн 4 га газрын 400.0 м3 уснаас 25 кг мөнгөн ус ялган авсан нь хүн ам, орчинд олон жилийн турш ямар их хор уршиг үзүүлж байсныг гэрчлэх баримт мөн.


• Ãîë ò¿¿õèé ýä íü íåôòü, áàéãàëèéí õèé. • Òýðã¿¿ëýõ ñàëáàðóóä: • ñèíòåòèê ýäëýëèéí ¿éëäâýðëýë • ïëàñòìàññ • êàó÷óê • ýìèéí ¿éëäâýð • óãààëãûí íóíòàã • àõóéí õèìè • ôîòî õèìè • îíöãîé öýâýðëýã÷ áîäèñ • êåðàìèêèéí ¿éëäâýðëýë • õèìèéí õàÿãäëûã äàõèí áîëîâñðóóëàõ • ÕÎ, ØÀ¯Î-äàä òºâëºðñºí. ªíäºð ¿íýòýé òåõíèê òåõíîëîãè øààðääàã. Øèíæëýõ óõààíû òåõíèêèéí õºãæèë äýâøèëòýé øóóä õîëáîîòîé. ºíäºð ºðòºã øààðääàã ¿éëäâýð þì. Óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí ÷àäàìæ, õºãæèë, àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûí õºãæèë äýâøëèéã õàðóóëäàã. Ãîë òºâ¿¿ä: - ÀÍÓ, Êàíàä, Ãåðìàí, Ялон - ÎÕÓ, Áåëîðóññ, Óêðàéí - Õÿòàä, Ýíýòõýã, Èíäîíåç - Ìåêñèê, Ïåðñèéí áóëàíãèéí îðíóóä Ñîëîíãîñ, Õÿòàä, Òàéâàíü, Ýíýòõýã äýëõèéí õìèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 30% ýçýëäýã.