Монголын Нууц Товчоо

Чөлөөт нэвтэрхий толь Википедиагаас

Монголын нууц товчоо бол монголын соёлын анхныд тооцогдох бичгийн дурсгал юм.

Агуулга

[Өөрчлөх] Агуулга

Монголын Нууц Товчоо нь Монголчуудын уг гарлаас эхлээд Чингис хаан нас эцэслэж Өгөөдэй хаан ширээнд ор суусан үеийг өгүүлсэн байдаг. Нийт 12 бүлэгтэй:

  1. Тэмүжиний уг гарал ба бага насны үе
  2. Чингисийн идэр нас
  3. Мэргэдийг сєнєєсєн ба Тэмүжиний Чингис хаан цол єргємжлєгдсєн нь
  4. Жамуха ба тайчуудтай тэмцсэн нь
  5. Татаарыг сєнєєсєн ба Ван хантай эвдэрсэн нь
  6. Хэрэйд улсын мєхсєн нь
  7. Ван хан сєнєсєн нь
  8. Хүчүлүгийн зугтаасан ба Жамухын дарагдсан нь
  9. Шадар хишигтэн цэргийг байгуулсан нь
  10. Уйгар ба ойн иргэдийг эзэлсэн нь
  11. Хятад, Тангуд, Сартуул, Багдад ба Оросыг эзэлсэн нь
  12. Чингисийн нас барсан ба Єгөөдэйн хаан болсон нь

Түүний эхний 10 бүлэгийг Чингис хааны нас эцэслэсний хойтон шар хулгана жил буюу 1228 онд, сүүлийн 2 бүлэг нь Өгөөдэй хааныг нас барсны дараа 1241 оны үед зохиогдов.

[Өөрчлөх] Судалгааны түүх

Тогоон төмөр хаан 1368 онд Бээжингээс зугтан гарч Юань төр мөхөх хүртэл 140 гаруй жил Нууц Товчоо нь маш нууц нандин шүтээн болн хадгалагдаж байжээ. Мин улсын Хүнг Ү хааны үед (1380 - 1390) нууцыг нь задлаж галиглах, орчуулах, барлах ажлыг эхэлжээ. Энэ үед Монгол хэлийг сурч судлах нь улс төр, цэрэг эдийн засгийн үүднээс зайлшгүй шаардлагатай байсан. Иймээс Нууц товчоог галиглан орчуулж унших бичиг болгон хэрэглэгддэг болжээ. Мин улсын 15 онд нууц товчоог Ху Йуан шэ, Ма Ша Ихэ нар хятад галиг үсгээр буулган бичээд товч утгыг хятадаар орчуулж хадмаллан хавсаргаж модон бараар хэвлүүлжээ. Нууц товчоог судлагчид энэ үеийн анхан барын эхээс юм уу хожим нь хувилсан "Гү Гуанг чи"-гийн дэвтэр, "Ей Де хуй"-н дэвтэр, "Чийан Да ши"-ний дэвтэр зэрэг хэдэн эхийг гол хэрэглэгдэхүүн болгож байна. Нууц товчоог анх судлаачийг нь "Алтан товч"-ний зохиолч Гүүш Лувсанданзан гэж үздэг. 1917 онд Богд хаант улсын дэд сайд асан Дагаварын Цэнд (1872-1932), нууц товчооны 700 жилийн ойгоор академич Ц. Дамдинсүрэн уран сайхны аргаар орчуулан цувралаар хэвлүүлжээ. Улмаар Ш. Гаадан нууц товчоог даганан судалж докторын зэрэг хамгаалжээ. 1980-аад оноос академич П. Цэрэнсодном, профессор Т. Дашцэдэн, доктор Б. Сумъяабаатар Бүлгүтэй нар судлан нилэээд дорвитой бүтээлүүд туурвижээ.

[Өөрчлөх] Мөн үзэх

[Өөрчлөх] Гадны холбоос