Газар хөдлөлт
Чөлөөт нэвтэрхий толь Википедиагаас
Газар хөдлөлт гэдэг нь газрын царцдасаас энерги чөлөөлөгдөн, сейсмийн долгион үүсгэхийг хэлэх бөгөөд уг долгионы нөлөөгөөр газрын гадаргуу чичрэх, эсвэл эвдрэлд орно. Газар хөдлөлтийн үндсэн шалтгаан нь тектоникийн плитүүдийн хөдөлгөөн, эх газрын царцдас субдукцлагдах юм. Энгийн үгээр тайлбарлавал плитүүд тасралтгүй хөдлөж (нүүж) байдаг байдаг бөгөөд уг хөдөлгөөнд өөрчлөлт ороход (хөдөлгөөн зогсох, улмаар дараа нь огцом хөдлөхөд) газар хөдлөлт үүснэ. Өөр нэг шалтгаан нь эх газрын царцдас манти руу живж (субдукц) байдаг бөгөөд уг живж буй царцдас өндөр даралтын нөлөөн доор эвдрэх үед гүний гаралтай газар хөдлөлтүүд үүснэ. Жижиг хэмжээний газар хөдлөлтүүд галт уулийн үйл ажиллагааны идэвхижилт, хөрсний гулсалт, газрын мина-ийн дэлбэрэлт, цөмийн бөмбөгийн туршилтийн үр дүнд үүсэж болно.
Газар хөдлөлт үүсэж байгаа голомтыг гипоцентр гэж нэрлэх ба уг голомтын эгц дээрхи газрын гадаргууг эпицентр гэнэ.
Газар хөдлөлтийн хүчийг Рихтерийн шаталбараар 1-ээс 10 хүртэлх хэмжээсээр хэмжинэ.
[Өөрчлөх] Дэлхийн томоохон газар хөдлөлтүүд
- Шансигийн газар хөдлөлт (1556 он, Хятад). Хүн төрлөхтний түүхэнд хамгийн их хохирол учруулсан газар хөдлөлт гэж тооцогддог. 830,000 хүн нас барсан.
- Либсоны газар хөдлөлт (1755 он), Европ, ба хойд Африкийг хамарсан цунамигаас болж 60,000-аас 100,000 хүн нас барсан.
- Сан Францискогийн газар хөдлөлт (1906 он, АНУ). Рихтерийн шаталбараар 7.7 - 8.3; 3,000 хүн нас барж, 400 сая ам.дол.-ийн хохирол учирсан.
- Токиогийн газар хөдлөлт (1923 он, Япон). 140,000 хүн нас барсан.
- Балочистаны газар хөдлөлт (1935 он, Пакистан). 30,000 - 60,000 хүн нас барсан
- Чилийн газар хөдлөлт (1960 он, Чили). Хамгийн хүчтэй газар хөдлөлт гэж тооцогддог, 9.5 балл.
- Анкашийн газар хөдлөлт (1970 он, Перу). Хөрсний гулсалтад Перугийн Янгай хот дарагдаж, 40,000 хүн нас барсан.
- Манагуагийн газар хөдлөлт (1972 он, Никрагуа). Шөнө дунд болсон газар хөдлөлтөөр хотын 90% нурж, 10,000 хүн нас барсан.
- Таньшаны газар хөдлөлт (1976 он, Хятад). ХХ зууны, хамгийн хүний амь хохироосон газар хөдлөлт. Албан ёсны мэдээгээр 255,000, гэвч мэргэилтнүүд үүнээс хоёроос гурав дахин олон хүн нас барсан гэж үздэг.
- Гватемалийн газар хөдлөлт (1976 он, Гватемал). 23,000 хүн нас барж, 77,000 хүн бэртсэн.
- Aрмяний газар хөдлөлт (1988 он, Армян). 25,000 нас барсан.
- Кобэгийн газар хөдлөлт (1995 он, Япон). 6,400 хүн нас барсан.
- Чи-Чи газар хөдлөлт (1999 он, Тайвань). 2,000 хүн нас барсан.
- Суматра-Андаманы газар хөдлөлт (2004 он, 12 сарын 26, Энэтхэгийн далай). 9.3 баллын газар хөдлөлт. Газар хөдлөлтийн эпицентр нь Индонезийн Суматра арал байсан ба газар хөдлөлтөөр үүссэн цунами 285,000 гаруй хүний амь насыг сүйтгэсэн.
[Өөрчлөх] Гадны холбоосууд
- Earthquake Information from the Deep Ocean Exploration Institute - Газар хөдлөлтийн талаархи мэдээлэл
- Earthquakes — Kaye M. Shedlock & Louis C. Pakiser нарын товхимол
- HowStuffWorks — How Earthquakes Work - Газар хөдлөлт яаж явагддаг вэ
- Natural Disasters - Earthquake - (Хялбаршуулсан)
- Latest Earthquake News and Earthquake Map - Газар хөдлөлтийн талаархи сүүлийн үеийн мэдээлэл
- Photos/images of historic earthquakes - Зургууд