Япон
Чөлөөт нэвтэрхий толь Википедиагаас
|
|||||
Төрийн дуулал:
"君が代" Кими га ё (Эзэн хааны ноёрхол) |
|||||
![]() |
|||||
Газар нутаг | 377,873 км²; | ||||
Хүн ам | 127,433,494 (2007 он) | ||||
Хүн амын нягтшил | 337 хүн/км² | ||||
Нийслэл | Токио | ||||
Албан ёсны хэл | Япон | ||||
Эзэн хаан: | Акихито | ||||
Ерөнхий сайд: | Абэ Шинзоо | ||||
Мөнгөн тэмдэгт | Йен ¥, 円 (JPY) | ||||
ҮНБ | $4.220 триллион | ||||
1 хүнд оногдох ҮНБ | $33,100 | ||||
Цагийн бүс | UTC +9 | ||||
Интернетийн код | .jp | ||||
Утасны код | +81 |
Япон (Япон: 日本国 "Ниппон", эсвэл "Нихон" гэж дуудна) нь Азийн зүүн хэсэгт, Номхон далайн баруун хэсгээр орших арлын улс юм. Японы нэрийг бүрдүүлдэг ханз үсгүүд нь "нарны оршил" гэсэн утгатай бөгөөд үүнээс үүдэж Япон улсыг "Нарны орон", "Мандах нарны орон" гэж нэрлэдэг.
Япон нь Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа зохиосон Японы Үндсэн Хуульд үндэслэн шүүх, гүйцэтгэх, хууль тогтоох эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг Үндсэн Хуульт Хаант Засагт Улс бөгөөд Үндсэн Хуульд нь Төрийн тэргүүн гэж хэн болохыг заагаагүй боловч Япон Улсын ард түмний эв нэгдлийн бэлгэ тэмдэг болох эзэн хаан нь төрийн тэргүүн гэж хэлж болох юм.
Япон нь эдийн засгийн чадавхаараа дэлхийд АНУ-ын дараа 2-т ордог, Их Наймын нэг гишүүн улс юм. Азийн цор ганц өндөр хөгжилтэй орон хэдий ч түүхий эд, хүнс, эрчим хүчний 80-аас илүү хувийг импортлимпортлодог, гадаад худалдаанаас хамааралтай улс болно.
Японы хүн ам нь Хоншүү арлаар төвлөрөн суудаг япон, Окинава аралд оршин суух Рюүкюү болон Хоккайдоо, Сахалинаас гаралтай Айнү, Орок, Нивхи зэрэг жижиг үндэстнүүдээс бүрдэнэ. Албан ёсны хэл нь япон хэл бөгөөд Рюүкюү хэл, Айнү хэл зэрэг цөөн ярилцагч бүхий хэлнүүд оршдог.
Газарзүйн байрлалын хувьд газраар хиллэдэг орон байхгүй бөгөөд Японы тэнгисээр Солонгосын хойг (Бүгд Найрамдах Солонгос Улс, Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс), Оросын Холбооны Улс(ОХУ нь Япон тэнгисээс гадна Агнуурын тэнгисээр хиллэнэ)-уудтай, Дорнод Хятадын тэнгисээр Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс, Бүгд Найрамдах Хятад Улс зэрэг улсуудтай хиллэнэ. Түүнчлэн өмнө этгээдэд байх Огасавара олтригоор Микронез(Умард Марианы арлууд) улстай хиллэдэг.
Агуулга |
[Өөрчлөх] Нэр
Албан ёсны нэр нь Япон Улс (Дэлхийн хоёрдугаар дайнаас өмнөх нэр нь Японы эзэнт гүрэн). Мөн эрт цагт Ямато гэх зэргээр нэрлэгдэж байжээ.
Япончууд өөрсдийнхөө улсыг "Ниппон", "Нихон" хэмээн нэрлэдэг. Гэхдээ түүхэн уламжлалаас үзвэл Ниппон гэдэг нэр нь арай эртнийх ажээ. Энэ нь ижилхэн Нарны Үндэс хэмээх утгатай нэр болно.
Энэхүү нэр нь анх 645 оны 7 сард Солонгосын хойгод оршин байсан Когрёо болон Пэкчэ улсуудын элчид хандсан бичигт "Бурхны сурвалжит Нарны үндэс улсын эзэн хаан" хэмээн хэрэглэгдсэн гэж үздэг.
Албан ёсны англи нэршил нь Japan(Жапан) бөгөөд JPN хэмээн товчилно.
[Өөрчлөх] Нийслэл
Нийслэл хот Токио нь Дэлхийн хамгийн том хотуудын нэг юм. Эзэн хааны ордноос гадна Парламент, Засгийн газар, Дээд Шүүх зэрэг газрууд байрлах тус орны улс төр, эдийн засгийн гол төв гэдэг утгаараа яах аргагүй нийслэл хот мөн боловч нийслэл нь Токио хот мөн хэмээх хуулийн заалт үгүй.
[Өөрчлөх] Томоохон хотууд
Япон Улсад нийслэл Токиогоос гадна 2 саяас дээш хүн амтай дараах хотууд бий:
- Ёкохама: 3 сая 500 мянга орчим
- Оосака: 2 сая 600 мянга орчим
- Нагоя: 2 сая 100 мянга орчим
[Өөрчлөх] Түүх
Японы нутаг дээр оршиж байсан анхны улс нь түүхийн сурвалж бичгүүдэд дурьдсанаар [[701] онд үндэслэгдсэн Гэнкооши боловч эртний улсууд нь Кинай(Киото, Осака, Нара) төвтэй байсан бөгөөд Кантоо-гоос умар, Кюүшүү гээс өмнөд хэсэг нь Ямато багтдаггүй байжээ.
Түүхийн явцад ойр хөрш Эмиши, Хаяато зэрэг үндэстнүүдийг нэгтгэн газар нутгаа тэлсээр байсан бөгөөд энэ хугацаанд гадаад оронтой хийсэн дайн гэвэл Солонгосын хойг болон Юань гүрэнтэй хийсэн хэдэн удаагийн дайнаас хэтрэхгүй ажээ. Ийнхүү 1872 онд өдгөөгийн газар нутгаа нэгтгэжээ. Дээрээс нь 20-р зууны эхэн гэхэд Тайвань, Солонгосын хойгийг нэгтгэж, Номхон далайн арлуудыг колоничилж, тоглоомын улс болох Манж-го улсаар дамжуулан Хятадын нэг хэсгийг захирч империалист улсын төрхийг олсон бөгөөд 1936 онд улсынхаа албан ёсны нэрийг Японы эзэнт гүрэн болгосон түүхтэй. Япон нь 1945 онд Дэлхийн хоёрдугаар дайн(Номхон далайн дайн)-д ялагдсанаар тэрхүү эзэмшил нутгуудаа ихэнхийг нь алдаж, Америкийн Нэгдсэн Улс тэргүүтэй Холбоотнуудын удирлагад орсон юм.
Дайны дараах Япон Улс нь милитарист үзлээсээ татгалзан, 1947 оны 5 сарын 3-нд хүчинтэй болсон Японы Үндсэн Хуульдаа төрийн дээд эрхийг ард түмэн эдэлнэ хэмээн зааж, Үндсэн хуульт хаант засагт ардчилсан улс болсон билээ. Ийнхүү 1952 оны 4 сарын 28-нд Япон Улстай байгуулах энхтайвны гэрээ (Сан-Францискогийн гэрээ) батлагдсанаар дахин тусгаар тогтнолоо олсон юм.
Улс байгуулагдсан огноог МЭӨ 660 оны 1 сарын 1 гэж үздэг байна.
[Өөрчлөх] Газар зүй
Япон Улс нь Хоккайдоо, Хоншүү, Шикокү, Кюүшүү гэсэн 4 том арал болон Огасавара олтриг, Рюүкюү арлууд зэрэг жижиг арлуудаас тогтоно. Газар нутгийн хэмжээ нь ойролцоогоор 378 мянган км²
Оросын Холбооны Улстай Курилийн арлууд(өмнө хэсгийн арлууд), Хятад болон Тайваньтай Сэнкакү олтриг, БНСУ-тай Такэшима арал зэрэг маргаантай газар нутаг бий.
Өмнө талаараа Филиппиний тэнгис, зүүн талаараа Номхон далай, баруун хойд талаарааЯпон тэнгис, баруун талаараа Дорнод Хятадын тэнгис, хойд талаараа Агнуурын тэнгисээр хүрээлэгдэнэ.
Японы арлууд нь Евразийн тавцан, Номхон далайн тавцан, Филиппин тэнгисийн тавцан, Умард Америкийн тавцангуудын заагт орших тул газар хөдлөлт ойр ойрхон болох бөгөөд дэлхий дээр болдог газар хөдлөлтийн энергийн 10-20% нь төвлөрдөг гэж үздэг.
Түүнчлэн галт уулын идэвхтэй бүс учраас халуун рашаан ихтэй.
[Өөрчлөх] Захын цэгүүд
- Зүүн цэг
- Токио, Маркас арал (Өмнөд Шувуу арал) (24°16'59"N, 153°59'11"E)
- Оросын Холбооны Улстай маргаантай нутаг болохКурилийн арлуудын Шүмүшү арлын Охакүзаки(50°N, 155°E) гэж үзэх явдал бий.
- Баруун цэг
- Окинава муж, Ёнагүни арал, Нишизаки (24°26'58"N, 122°56'01"E)
- Өмнөд цэг
- Токио, Окинотори арал (20°25'31"N, 136°04'11"E)
- Умард цэг
- Хоккайдо, Эторо арал, Камойвакка(45°33'28"N, 148°45'14"E)
- Уг арал нь япончууд амьдардаг хэдий ч ОХУ-тай маргаантай хэвээр байгаа тул үүнийг оруулахгүй гэж үзвэл Хоккайдо, Вакканай дүүрэг, Бэнтэн арал,(Соояа;45°31'13"N, 141°56'27"E)
[Өөрчлөх] Уур амьсгал
Ихэнх нутаг нь дулаан бүст хамаарах бөгөөд өмнөд хэсгийн арлууд нь халуун, хойд хэсэг нь сэрүүн бүст хамаардаг.
Өвлийн улиралд Сибирийн их даралтын нөлөөгөөр баруун хойноос ирэх салхи нь Японы тэнгисийн чийглэг агаарыг авчрах тул Япон тэнгис талдаа цас их унана. Харин Номхон далай талдаа цэлмэг өдөр олширдог.
Зун нь Номхон далайн их даралтын нөлөө ихэсч, халуун чийглэг өдрүүд үргэлжилнэ. Гэхдээ нутгийн умард хэсгээр нь Агнуурын тэнгисийн их даралтын нөлөөгөөр сэрүүн байдаг.
Японы тэнгис талдаа өвөл цас их унадаг, 6, 7 сард (Окинавад 5, 6 сар) агаарын их даралтын шугамын нөлөөгөөр борооны улирал болж, зун, намрын заагаар өмнө талаас ирэх Тайфунь зэргийн нөлөөгөөр харьцангуй хур тунадас ихтэй бүс нутгийн тоонд орно.
[Өөрчлөх] Төрийн байгуулал
Төрийн дээд эрх ард түмний гарт байх бөгөөд эзэн хаан нь улс төрийн эрхгүй, зөвхөн ард түмний бэлгэ тэмдэг болно. Парламент нь илүү эрх эдлэх бөгөөд төлөөлөгчдийн танхим болон зөвлөхүүдийн танхим гэсэн 2 танхимтай. Хууль тогтоох засаглалаас гадна Гүйцэтгэх засаглал болон Шүүх нь тусдаа орших боловч шүүх засаглал нь харьцангуй сул бөгөөд гүйцэтгэх засаглал нь хүчтэй байдгаараа Германтай төстэй.
Япон улс нь 2005 оны 6 сарын 1-ний байдлаар 2,374 дүүрэг тосгон(740 дүүрэг, 1,303 хотхон, 331 тосгон)-оос бүрэлдэх бөгөөд сүүлийн жилүүдэд хот тосгод нэгдэх нь олширч байна. Түүнчлэн нийслэл Токио хотод тусгай дүүргүүд(23)бий.
Түүнчлэн Япон улс нь засаг захиргааны өөрөө удирдах ёс бүхий 47 мужид хуваагдана.
Японы парламентад 1955 оноос хойш ихэнхдээ Японы Либерал Ардчилсан Нам олонх болж засгийн газраа бүрдүүлж байсан бөгөөд энэ хугацаанд цор ганц удаа 1993 оны сонгуулиар сөрөг хүчин болж байжээ. Өдгөө Коомэй нам (Шударга ёс нам)-тай эвсэж засгийн эрхийг барьж байгаа боловч Японы Ардчилсан Нам жилээс жилд хүчирхэгжиж, аажмаар 2 намын системд шилжиж буй.
[Өөрчлөх] Засаг захиргааны хуваарь
- Гол өгүүллэг: Японы засаг захиргааны хуваарь
[Өөрчлөх] Эдийн засаг, аж үйлдвэр
- Гол өгүүллэг: Японы эдийн засаг
Ерөнхийдөө байгалийн баялаг хомс боловч цементийн түүхий эд, шил зэргээр баялаг. Эрт цагт алт, мөнгө, зэс, чулуун нүүрс их хэмжээгээр олборлодог байсан түүхтэй.
Нефть, ашигт малтмал зэргийг импортлон автомашин, цахилгаан бараа, химийн бүтээгдэхүүн зэргийг үйлдвэрлэн экспортолдог.
Гадаад худалдааны гол түншүүд нь АНУ, Зүүн, Зүүн Өмнөд Ази, Европын холбоо, Саудын Араб, Хятад гэх мэт. Гадаад худалдааны тэнцэл нь ашигтай байдаг.
[Өөрчлөх] Хүн ам
Орчин үед төрөлт багасч, хүн ам нь хөгширч байгаа үндэстэн юм. Нийт хүн ам нь 2007 оноос багасч эхэлнэ гэж үзэж байсан ч, аль хэдийнээ 2005 оноос багасч эхэлсэн ажээ. Энэ нь улс даяар 5-н жил тутамд нэг удаа явагддаг хүн амын тооллого судалгаа(国勢調査)-гаар маш тодорхой болно.
Түүнчлэн Саппоро, Сэндай, Токио, Сайтама, Чиба, Кавасаки, Ёкохама, Нагоя, Киото, Осака, Кобэ, Хирошима, Китакюүшү, Фүкүока зэрэг саяас дээш хүн ам бүхий хотуудад хүн амын төвлөрөлт явагдаж байна. Газар нутгийн нь 10 хувьд нь хүн амын 90 хувь нь амьдардаг гэсэн тоо баримт байдаг юм байна. Үүний нөгөө талд хөдөө орон нутагт хүн амын сийрэгшил, хөгшрөлт газар авч байна.
Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага (WHO)-ын судалгаанаас үзвэл япончуудын дундаж наслалт эрэгтэйчүүд: 78.4, эмэгтэйчүүд 85.3 (2001 он) буюу дэлхийд хамгийн урт насалдаг үндэстэн юм. Түүнчлэн дундаж "эрүүл амьдрал" ч гэсэн эрэгтэйчүүд 72.3, эмэгтэйчүүд 77.7 (2001 он) байдаг нь мөн л дэлхийд тэргүүлэх үзүүлэлт ажээ.
[Өөрчлөх] Хэл яриа
Албан ёсны боловсролыг япон хэлээр олгодог боловч парламентад айнү хэл болон окинава аялга (рюүкюү хэл) хэрэглэхийг зөвшөөрсөн байдаг.
Англи хэлийг дунд сургуулиас эхэлж заадаг боловч хүн амын англи хэлний мэдлэг ерөнхийдөө сайн биш.
[Өөрчлөх] Шашин шүтлэг
Шинто, Буддизмд давхар шүтлэгтэй хэмээн өөрсдийгөө тодорхойлох хүн олон тул энэ хоёр шашны сүсэгтнүүдийн тоог нэмбэл 200 сая болдог ажээ. Түүнчлэн католик, протестант зэрэг христианууд байх боловч хүн амын 1%-д ч хүрэхгүй боловч зул сарын баяр зэрэг христийн шашны зан үйл өргөн тархжээ. Ислам, жүүдийн шашин шүтдэг хүн бараг үгүй гэхэд болно.
[Өөрчлөх] Боловсрол
- Бичиг үсэгт тайлагдсан байдал: 100.0%(эр: 100.0%, эм: 100.0%、2000 он)。1990 онд 99.8%(эр: 99.9%, эм:99.7%) байсан аж.
- Суурь боловсрол: Бага сургууль 6 жил, дунд сургууль 3 жил. Дунд сургууль төгсөгчдийн 96% нь ахлах сургуульд дэвшин суралцдаг.
[Өөрчлөх] Соёл, зан заншил
- Гол өгүүллэг: Японы соёл
[Өөрчлөх] Дэлхийн өв
- Гол өгүүллэг: Японы Дэлхийн өв
Японы нутаг дэвсгэр дээр ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн соёлын дурсгал 10, байгалийн дурсгал 3 бий.
[Өөрчлөх] Бүх нийтээр тэмдэглэх баярууд
Огноо | Баяр | Тайлбар |
---|---|---|
1 сарын 1 | Шинэ жил | |
1 сарын 2 дахь Даваа гариг | Насанд хүрэгсдийн өдөр | Тухайн жилд 20 нас хүрсэн хүмүүс тэмдэглэнэ. |
2 сарын 11 | Тусгаар тогтнолын өдөр | |
3 сарын 21 орчим | Хаврын өдөр шөнө тэнцэх өдөр | Хуучнаар Эзэн хааны хаврын тайлга |
4 сарын 29 | Шоовагийн өдөр | Хирохито хааны төрсөн өдөр |
5 сарын 3 | Үндсэн хуулийн өдөр | |
5 сарын 4 | Ногоон өдөр | |
5 сарын 5 | Хүүхдийн баяр | |
7 сарын 3 дахь Даваа гариг | Далайн өдөр | |
9 сарын 3 дахь Даваа гариг | Ахмадын өдөр | |
9 сарын 23 орчим | Намрын өдөр шөнө тэнцэх өдөр | Хуучнаар Эзэн хааны намрын тайлга |
10 сарын 2 дахь Даваа гариг | Биеийн тамирын өдөр | |
11 сарын 3 | Соёлын өдөр | Мэйжи эзэн хааны төрсөн өдөр |
11 сарын 23 | Хөдөлмөрийг хүндэтгэх өдөр | |
12 сарын 23 | Эзэн хааны төрсөн өдөр |
- Баярын өдөр Ням гаригт таарвал дараах өдөр буюу Даваа гаригт нь, түүнчлэн баярын өдрүүдийн хоорондох өдөр (5 сарын 4) Бүх нийтийн амралтын өдөр болдог.
[Өөрчлөх] Байгаль орчин
[Өөрчлөх] Мөн үзэх
- Японы эзэн хаан
- Үндсэн хуульт хаант засагт улс
- Японы Үндсэн Хууль
- Японы Эзэнт Гүрэн
- Японы гадаад харилцаа
- Япон хэл
- Ямато
- Айнү
- Рюүкюү
[Өөрчлөх] Гадаад холбоос
- Япон Улсын Ерөнхий Сайд
- Парламентын Төлөөлөгчдийн Танхим
- Парламентын Зөвлөхүүдийн Танхим
- Дээд Шүүх
- Эзэн хааны ордон
- Статистикийн газар
Азийн улсууд |
---|
Азербайжан | АНЭУ | Армен | Афганистан | Балба | Бангладеш | Бахрейн | Бруней | Бутан | Вьетнам | Гүрж | Зүүн Тимор | Израйль | Индонез | Йордан | Ирак | Иран | Йемен | Казахстан | Камбож | Катар | Кипр | Умард Кипр | Кыргызстан | Кувейт | Лаос | Ливан | Малайз | Мальдив | Монгол | Мьянмар | Оман | Пакистан | Палестин | Саудын Араб | Сингапур | Сири | БНАСАУ | БНСУ | Тажикистан | Тайвань | Тайланд | Туркменистан | Турк | Узбекистан | Филиппин | Хятад | Шри Ланк | Энэтхэг | Япон |
Их Найм |
---|
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |