Монгол улс
Чөлөөт нэвтэрхий толь Википедиагаас
- "Монгол" нь энэ хуудсанд шууд холбогджээ. Өөр утгуудыг үзэхийг хүсвэл, Монгол (салаа утга)-г үзнэ үү.
Уриа Эвтэй байхдаа хүчтэй |
|
Төрийн дуулал Монгол улсын төрийн дуулал |
|
Нийслэл | Улаанбаатар |
Албан ёсны хэл(нүүд) | Монгол |
Засаглал | Парламентийн засаглалтай ардчилсан улс |
- Ерөнхийлөгч | Намбарын Энхбаяр |
- Ерөнхий сайд | Миеэгомбын Энхболд |
Тусгаар тогтнолын үйл явдлууд | |
- Их Монгол улс байгуулагдсан | 1206 |
- Манж Чин Улсын эрхшээлээс чөлөөлөгдсөн | 1911 оны 12 сарын 29 |
- Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс байгуулагдсан | 1921 оны 11 сарын 24 |
- Монгол улс байгуулагдсан | 1992 оны 1 сарын 13 |
Газар нутаг | |
- Нийт | 1,564,116 км² (19-д) |
- Ус (%) | 0.6 |
Хүн ам | |
- 2006 оны тооцоо | 2,594,100 (139-д) |
- 2000 оны тооллого | 2,407,500 |
- Нягтшил | 1.7/км² (227-д) |
ҮНБ | 2005 оны тооцоо |
- Нийт | 5.56 тэрбум (147-д) |
- 1 хүнд оногдох ҮНБ | 2,175 (138-д) |
ХХИ (2004 он) | 0.691 (116-д) – дунд |
Мөнгөн тэмдэгт | Төгрөг (MNT ) |
Цагийн бүс | UTC++8 |
Улсын домэйн нэр | .mn |
Утасны код | +976 |
Монгол улс нь Ази тивийн зүүн хойд хэсэгт, ОХУ болон БНХАУ-ын дунд эх газрын төвд оршдог улс юм. Газар нутгийн хэмжээ нь 1.565.600 хавтгай дөрвөлжин км, энэ нь дэлхийд 19-т жагсдаг юм. Нутгийн зүүн, баруун болон өмнөд хэсгээр нийт 4673 км Хятадтай, хойд талаараа 3485 км-ийг Оростой хиллэдэг юм.
2.6 сая хүн амтай, хүн амын суурьшлаар бусад оронтой харьцуулахад хамгийн сийрэг орны тоонд орно. Нийслэл хот Улаанбаатарт 1 сая гаруй хүн оршин суудаг. Мөн тус улсын томоохон хотын тоонд аж үйлдвэр түлхүү хөгжсөн Дархан, зэсийн үйлдвэрлэлийн төв болох Эрдэнэт багтана. Хүн амын 60 орчим хувь нь хот суурин газарт, 40 орчим хувь нь хөдөө, орон нутагт оршин суух бөгөөд тэдгээрийн олонх нь нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлдэг.
Агуулга |
[Өөрчлөх] Түүх
- Гол өгүүллэг: Монгол улсын түүх
[Өөрчлөх] Эртний түүх

[Өөрчлөх] Их Монгол Улс
- Гол өгүүллэг: Их Монгол Улс
Монгол Улсын түүхэн дэх хамгийн хүчирхэг байсан үе бол Чингис хаан 1206 онд Монголын овог, аймгуудыг нэгтгэн Их Монгол Улсыг байгуулж, Ази, Европын улсуудыг цэргийн хүчээр байлдан дагуулсан явдал юм. Чингис хааны залгамжлагчид 13-р зуун хүртэл газар нутгаа тэлж, хүн төрөлхтөний тvvхэнд хамгийн өргөн уудам газарт буюу Вьетнамаас төв Европ хүртэлх олон улсуудад ноёрхлоо тогтоож чаджээ. Гэвч 14-р зууны дунд үеэс дотоодын зөрчил тэмцэл нь Их Монгол Улсыг задран бутаргаж, бусдын эрхшээлд ороход хүргэсэн.
[Өөрчлөх] Манж Чин Улсын дарлал
17-р зууны үеэс Манжууд зүүн азид хүчирхэгжиж эхэлсэн юм. 1636 онд Өвөр Монголыг эзэлж, 1691 онд Халхчууд дагаар орсон юм. Ингэснээр одоогийн Зүүнгарын хаант улсаас бусад нь Манж Чин Улсын бүрэлдэхүүнд орж, энэ хэвээр 2 зуун үргэлжилсэн юм.
[Өөрчлөх] Тусгаар тогтнол
20 дугаар зууны эхээр Манж Чин улс доройтож мөхөх болсон завшаанаар Богд Гэгээн тэргүүтэй Халхын хаад, ноёд удирдан Манжийн засаглалыг халж, 1911 оны 12 сарын 29-нд тусгаар тогтносон Богд Хаант Монгол Улсыг зарлав. 1915 оны Хиагтын гэрээгээр Хаани Орос ба Хятадын шахалтаар Монгол улсыг Хятадын бүрэлдэхүүн дэх автономит улс болголоо. 1919 онд Хятадын цэргийн эрхтэн Ар Монголыг эзэлж, автономийг устгав. Энэ хүнд нөхцөлд Монголын хувьсгалчид Оросын улаан армийн дэмжлэгтэйгээр 1921 онд эх орноо гадаадын дарангуйллаас чөлөөлж, тусгаар тогтнолоо сэргээлээ.
[Өөрчлөх] Социалист Монгол
- Гол өгүүллэг: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс
Энэхүү хувьсгалаас хойшхи 68 жилийн турш Монгол улс нь ЗХУ-ын нөлөөн дор улс төр, эдийн засгийн хувьд Зөвлөлтийн загварыг баримтлан хөгжиж ирсэн юм.
[Өөрчлөх] Ардчилал
1989-1990 онд ЗХУ болон дорнод Европын орнуудад өрнөсөн ардчиллын төлөөх тэмцлийн нөлөөгөөр Монгол улсад 1990 онд анх удаа олон намын оролцоот ардчилсан сонгуулийг явуулжээ. Улмаар 1992 оны 1 сард хүний эрх, эрх чөлөө, хувийн өмч эзэмших эрхийг баталгаажуулсан шинэ Yндсэн хуулийг баталснар бүтнээрээ ардчилсан улс болсон юм.
[Өөрчлөх] Улс төр, засаглал
- Гол өгүүллэг: Монгол улсын улс төр
1992 онд шинэ Yндсэн хуулийг баталснаар, Улсын Их Хурлын сонгуулийг ардчилсан зарчмаар явуулж эхэлжээ.
1992 оны сонгуульд МАХН ялалт байгуулж, УИХ-д 70 суудлыг авчээ. 1996 онд Монголын Ардчилсан Xолбоо, ардчилсан намуудын эвсэл тус улсын эдийн засаг ба улс төрд шинэчлэлт, өөрчлөлтийг гүйцэтгэх шинэ хөтөлбөр боловсруулж оролцсоны дүнд сонгуульд онцгой ялалт байгуулсан. Энэ санал хураалтаар Улсын Их Хурлын 76 суудлын 50-ыг нь Ардчилсан Холбоо эвсэл, 25 суудлыг МАХН авсан байна. 2000 оны сонгуулиар МАХН 72 бусад(АН, МАШСН, МИЗН) 4 суудал авсан юм. Харин 2004 оны сонгуулиар МАХН 38, Эх Орон - Ардчилал эвсэл 34, МБНН 1, бие даагчид 3 суудал авсан байна.
[Өөрчлөх] Ерөнхийлөгч
- Гол өгүүллэг: Монгол Улсын Ерөнхийлөгч
Үндсэн Хуульд зааснаар Ерөнхийлөгч нь Монгол Улсын төрийн тэргүүн бөгөөд ард түмний эв нэгдлийн илэрхийлэгч болно. Улсын Их Хурлын сонгуулиас гадна тус улсын Ерөнхийлөгчийг 4 жил тутамд шууд сонгодог.
[Өөрчлөх] Улсын Их Хурал
- Гол өгүүллэг: Монгол Улсын Их Хурал
Их Хурал нь 76 суудалтай ба УИХ-ын даргаар удирдуулдаг. Одоо мөрдөгдөж буй сонгуулийн хуулиар 21 аймаг ба нийслэлийн 6 дүүрэг нь тус бүрдээ олон мандаттай томсгосон тойргууд болно. УИХ-ын даргыг УИХ-ын гишүүд дундаасаа сонгодог.
[Өөрчлөх] Монгол Улсын Ерөнхий сайд
- Гол өгүүллэг: Монгол Улсын Ерөнхий сайд
Ерөнхий сайд нь парламентад хамгийн олон суудал бүхий нам эвслээс Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөн санал болгосны дагуу Улсын Их Хурлаас томилогддог. Одоогийн Ерөнхий сайд нь 2006 оны 1 сарын 26-нд сонгогдсон Миеэгомбын Энхболд юм.
[Өөрчлөх] Гадаад харилцаа ба батлан хамгаалах
Монгол улс нь дэлхийн ихэнх оронтой найрсаг гадаад харилцаатай. Монгол Улс нь цөмийн зэвсгээс ангид бүс нутаг хэмээн НҮБ-ээр батлагдсан.
Монгол улсын насанд хүрсэн бүх эрчүүд нэг жил цэргийн алба хаах үүрэгтэй.
[Өөрчлөх] Газар нутаг ба цаг уур
Монгол Улс нь умард өргөргийн 42-52 градуст байрлах ба эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай, хур тунадас багатай нутаг юм. Тухайлбал, жилд дунджаар 220 мм хур тунадас унадаг бөгөөд ихэнх нь зуны богино улиралд унаж, өвөлдөө голдуу хуурай, хvйтэн байдаг. Жилийн дундаж температур зундаа +16 С, өвөлдөө -16 С орчим боловч -40-өөс +40 хэмийн хооронд хэлбэлзэнэ.
Цаг агаар болон газар нутгийн байрлалын иймэрхүү нөхцөл байдал нь газар тариалан эрхлэхэд таатай бус, харин мал аж ахуйг эрхлэхэд тохиромжтой гэж үздэг. Хонь, ямаа, адуу, үхэр, тэмээ зонхилсон нүүдлийн мал аж ахуй нь тус улсын эдийн засагт голлох байр суурийг эзэлдэг салбарын нэг бөгөөд үндэсний соёл иргэншлийн илэрхийлэл болдог юм. мөн сүүлийн үед уул уурхайн салбар өсөх хандлагатай байгаа.
[Өөрчлөх] Засаг захиргааны нэгж
Монгол улс нь засаг захиргааны 21 аймаг, нийслэл хотод хуваагддаг. Аймаг нь дотроо сум, багуудад, хот нь дотроо дүүрэг, хороонд хуваагдана.
[Өөрчлөх] Хүн ам ба албан ёсны хэл
Монгол улсын хүн амын дийлэнх хувь нь монгол бөгөөд казак, урианхай г.м бусад үндэстэн, ястнаас бүрдэнэ. Cүүлийн жилүүдэд хүн амын тоо өсөх хандлагатай байгаа бөгөөд 2006 оны жилийн эцсийн байдлаар 2,6 саяд хүрээд байгаа ажээ. Үүнээс нийт хүн амын тал хувь нь буюу сая гаруй хүн нийслэл хотдоо төвлөрсөн байдаг.
[Өөрчлөх] Албан ёсны хэл
Монгол улсын албан ёсны хэл нь монгол хэл юм. Социалист системийн үеийн ЗХУ-ын соёл, боловсролын хүчтэй нөлөөнөөс уламжлан Монгол улсад орос хэл нэлээд түгээмэл хэрэглэгддэг. Тус улсын нийгэм, улс төр нээлттэй болсон 1990-ээд оноос хойш англи хэлийг хэрэглэх нь элбэг болж эхэлсэн бөгөөд одоо япон, солонгос, герман хэл нь түгээмэл хэрэглэгдэж байна.
[Өөрчлөх] Шашин шүтлэг
Хvн амын олонхи нь Ламаизмыг шүтдэг, 1990-ээд оноос эхлэн бусад төрлийн шашин шүтэх нь чөлөөтэй болсон. Улаанбаатар хотод болон орон нутагт Христийн шашны сүмүүд цөөнгүй бий. Монгол улсын баруун хэсэгт оршин суудаг казак үндэстнүүд исламын шашныг шүтдэг.
[Өөрчлөх] Боловсрол
Тус улсын боловсролын систем нь 11 жилд бүрэн дунд боловсрол олгодог бөгөөд хүүхдүүд 7 настайдаа сургуульд ордог. Удахгүй олон улсын жишигт нийцүүлэн 12 жилийн боловсролын системтэй болох бэлтгэл ажил хийгдэж байна.
[Өөрчлөх] Эрүүл мэнд
[Өөрчлөх] Соёл урлаг
[Өөрчлөх] Спорт
Үндэсний бөх, хурдан морь, сур харваа нь үндэсний спортод тооцогддог бөгөөд мөн чөлөөт бөх, самбо, жүдо, буудлагын спортоор дэлхийд алдартай. Одоогоор Монгол улсын тамирчид зуны олимпоос 5 мөнгө, 10 хүрэл медаль хүртээд буй.
[Өөрчлөх] Мөн үзэх
[Өөрчлөх] Гадны холбоос
- Монгол улсын төрийн байгууллагуудын вэб хуудас
- Монголын нээлттэй засаг - Ерөнхий сайдын вэб хуудас
Commons: Mongolia - зурагууд, медиа материалууд |
Азийн улсууд |
---|
Азербайжан | АНЭУ | Армен | Афганистан | Балба | Бангладеш | Бахрейн | Бруней | Бутан | Вьетнам | Гүрж | Зүүн Тимор | Израйль | Индонез | Йордан | Ирак | Иран | Йемен | Казахстан | Камбож | Катар | Кипр | Умард Кипр | Кыргызстан | Кувейт | Лаос | Ливан | Малайз | Мальдив | Монгол | Мьянмар | Оман | Пакистан | Палестин | Саудын Араб | Сингапур | Сири | БНАСАУ | БНСУ | Тажикистан | Тайвань | Тайланд | Туркменистан | Турк | Узбекистан | Филиппин | Хятад | Шри Ланк | Энэтхэг | Япон |
Categories: Улс | Ази | Монгол Улс