Engadin

Vun Wikipedia

[Ännern] Allgemeen

Dat Engadin is'n Bargdaal in de Söd-Oost Swiez in de Regeernsbezirk (Kanton) Graubünden mit de Hööftstad Chur. Navers sünd Südtirol (Italien), dat Puschlav, dat Bergell, un Öösterriek. Trüch dat Engadin flütt de Inn. Vun de Inn kummt ok de Name Engadin= Garden vun'n Inn. In Noorden werrd et vun'n Finstermünzpass begrenzt, in Söden vun'n Malojapass, in Oosten vun'n Sesvenna- Massiv mit'n Ofenpass un in Westen vun'n Silvretta- Bargen mit'n Julierpass. Et is 80 Kilomeders lang un fallt ut'neen in Over- un Unnerengadin. In dat Overengadin (rätorom. Engiadina Sopra) sünd St. Moritz, Celerina, Sils, Silvaplana un de Seenpladde (Silsersee, Silvaplanersee, St. Moritzersee un Champferersee.) Dat Overengadin is'n breeded Daal un hatt baven an de Barge Arven- un Lärkenwöölder un upp de Köppe veele Gletschers. Dat Unnerengadin (rätorom. Engiadina Bassa) is nöördlik vun dat Overengadin un bannich dünn. De Inn fallt dör in 'ne diepe Slucht un alle Ortschapten dör sünd baven up de Barge. Utnamen sünd de Dörper umtou Schuls und Zernez. Bekanne Steder un Dörper vun dat Unnerengadin sünd Schuls (Retoromaansch: Scuol), Guarda, Zernez, Ardez un Tarasp.

[Ännern] Spraak

Dör de Lüüd snackt as Förste Spraak Rätoromaansch un as tweede Spraak (Swiezer-)Düütsch. Dat Engadinsche Rätoromaansch werrd Ladin nannt. Dat schüllt man aver nich mit dat Dolomiten-Ladinsche vun Südtirol verwessln. Dat Engadinsche Ladinsch is unnerdeelt in Ladin Puter (Overengadin), Ladin Vallader (Unnerengadin) un Ladin Jaur (Münstertal, rätorom. Val Müstair)

[Ännern] Besünnerheed

In dat Engadin hebbt et ne besünnere Art to buen, dei Engadiner Huus nannt werrt. Dat Engadiner Huus hatt dicke Muern, dei mit de Sgraffito- Technik verputzt sünd un twee grote Ingangsdore, vun den' dat een in Keller fört, dat anner in'n groten Gang. Vun dör kümms in all Timmer vun dat Erdgeschoot. Trüch dat Kellerdoor kümms in ne groote Kammer, dei as Hoff för Slidden, Mist un Karrn brukt werrd. Achter de Hoff- Kammer is de Schüüne mit'n Stall.