Paradigma

Vun Wikipedia

Dat Woord Paradigma (Pl.: Paradigmen or Paradigmata) kummt ut’t Greeksche (παράδειγμα parádeigma; para = neven un δεικνύναι deiknynai = sehn laten, begrieplik maken) un hett sovöll as Biespeel, Vörbild, Muster or Afgrenzen, Vörordeel.

Inholtsverteken

[Ännern] Dat wetenschapliche Paradigma

In’t klassische Hoogdüütsch wööd de Begeep ok wall is in de Sinn vun diverse (wetenschapliche) „Schulen“ brukt. Seent’ t late 18. Johrhunnert wööd dat Woord as erkenntnistheoretische Utdrück brukt, üm wetenschapliche Denkwiesen to beschrieven. Men de populärste Wiese üm dat Woord in dissen Kontext to bruken geht up de Wetenschopstheoretiker Thomas Samuel Kuhn torüg, de’t in dissen Tosomenhang ok as "Lehrmeinung", (also de allgemene Sicht vun een Fakrebeet op een Wetenschopsobjekt) oversett. He versöchde dormet eenkels een Versammeln vun Werkwiesen to beschrieven. In sin Book Die Struktur wissenschaftlicher Revolutionen defineert he een wetenschoplich Paradigma as:

  • dat, wat nakecken un kontroleert wödt,
  • de Aart vun Fragen, de betröken up een Thema stellt wödt un de nakecken wödden söllt,
  • wo disse Fragen stellt wödden söllt,
  • wo de Resultaten vun dat wetenschoplich Unnersöken interpreteert wödden söllt.

Kuhn meent met Paradigma also een vörherrschend Denkmuster in ene bestimmte Tiet. Paradigmen spegelt enen gewissen allgemeen anerkennten Konsens over Annemmen un Vörstellungen wedder, de’ möglich maakt, för ’ne Masse Fragen Uplösungen to beden. In de Wetenschop bedeent man sik in dissen Tosommenhang ok faken vun Modellvörstellungen, anhand worvun man Phänomene to verkloren versöcht.

Na Kuhn is een Paradigma solange anerkennt, bit Phänomene uptreet, de met de bit darheen geldige Lehrmeinung nich tohoop gaht. Up dat Moment wödt ne’e Theorien upstellt, de dann meesttieden twüschen de Anhangers vun de diverse Lehrmeinungen utfecht wödt. Sett sik dann ene ne’e Lehrmeinung dör, sprekt man van enen Paradigmenwessel.

[Ännern] Anner Gebruk vun "Paradigma"

De Begreep Paradigma wödt in’t Hoogdüütsche ok för eenzelne Vertellsels brukt, de in Bispelen ene moraalsche Lehr utleggt. So könnt t.B. Märchen up sik as Paradigmen betekent wödden.

Dat Woord wödt in Wetenschop, Technik un Weertschop met heel diverse Bedüden bruckt; besünners t.B. in de Computerree or in de Literatur over Management. Darbi steht dat weniger för een ümfattend Werldbild, so as in de ursprünglich (epistemoloogsche) Sinn, as för ene besünnere, fokusseerde Wiese up enen (na Möglichheed grundleggenden) Aspekt vun een Fakrebeet to kieken. So wödt t. B. vun een Paradigma vun't "Softwarerecycling", vun’t Paradigma vun de Teamarbeed or de slanke Produktion (lean production) sprökken.


De Reklame un dat Marketing bruckt de Begreep Paradigma, üm Produkte as besünners nee un innovativ utsehn to laten, üm dormet ene gröttere Opmerksomheed to kriegen.

In de Organisationstheorie gefft’t dat Konzept vun de Unternehmenskultur. Ene vun de meest ziteerten Modelle is dat Kulturnett na G. Johnson[1] (1998) beschreven as Netzwerk interner Strukturen und Prozesse, welche die Selbstwahrnehmung einer Organisation kontinuierlich sowohl erzeugen als auch verstärken. De söven nöömten Elemente vun dat Kulturnett sünd: Geschichten un Mythen, Symbole, Machtstrukturen, Organisationsstrukturen, Kontrollsysteme, Rituale un Routinen, un dat Paradigma.


De düütsche Spraakkritiker Wolf Schneider sette sik 2005 met de inflationäre Gebruck vun dat Woord utnanner : "Was Paradigmen sind, wissen vermutlich 95 Prozent der Deutschen nicht. Von den 5 Prozent, die es wissen, findet die Mehrheit das Wort abscheulich." (Deutsch! - Handbuch für attraktive Texte)

Unner ander is Paradigma ok ene Raatwiencuveé vun de Österrieksche Winzer Claus Preisinger.

[Ännern] Kiek ok bi

  • Wetenschop
  • Paradigmenwessel
  • Engl.: Paradigm as the "Gestalt of a Weltanschauung" [1]


[Ännern] Literatur

  • Thomas Kuhn: The Structure of Scientific Revolutions. Chicago 1962.
  • Alexander Peine: Innovation und Paradigma. Bielefeld 2006.

[Ännern] Born

  1. G. Johnson 1998; Rethinking incrementalism, Strategic Management Journal 1998, Vol. 9. pp. 75-91;