Eerdphysik

Vun Wikipedia

De Eerdphysik is en Wetenschop, de sik mit de Eer befat un all’ns ünnersocht, wat man över physikalsche Tosamenhäng un Modellen von de Eer und ok de Atmosphäär weten mutt. Vörnehm utdrückt kanns darto ok Geophysik seggen. Dat „Geo“ kummt ut dat Greeksche und heet nix anners as „Eer“. Se is dormit een Rebeet von de Eerdwetenschoppen.

Eerdphysik wart in verscheeden Rebeeten ünnerdeelt. Dorbi wart jümmers annere Kräft ünnersocht, mit de wi op de Eer to doen hebbt. Un vör jede Kraft gifft dat egen Methoden, de iengelt beschreven warn schult. Manches dorvun kann man ok op’n Schipp maken. Dat is nich jümmer eenfach to maken, aver anners kummst den Water nich bi. Dat nöömt sik denn Marine Eerdphysik. Eenige Forschers wüllt aver ok weten, wat dat buten de Eer mit de Planeten is. Dat Rebeet schimpt sik Planetologie.

Denn kanns dat ok ünnerdeelen in de Lüüd, de sik mit ganz bestimmte Probleme afrieten und disse denn ünnersöken dot un dorvör ok verscheeden Methoden bruukt. De maakt denn Anwendte Eerdphysik. Oder kannst eenfach blots weten wulln, woröm de Eer is as se is, wie se binnen in utkiekt, wie se so worrn is, un wat man över de Eer allns weten kann, wat een mitünner ok helpen kann. Dat schimpt sik Allgemeene Eerdphysik. Aver eenige Lüüd maakt sik ok Gedanken doröver, wie dat all’ns tosamenlöpt un wie man dat all’ns mit Mathematik schön in de Reeg kriggt. Dat is denn de Theoretsche Eerdphysik.

Enkelte Methoden sünd ünner annern:

  • Eerddynamik, dat maakt de Theoretikers, de Modellen maakt un allns utrekend. Dormit warrt t. B. Plattentektonik oder Mantelkonvekschoon ünnersocht.
  • Gravimetrie, de ünnersocht de Sworkraft oder ok Gravitatschoon btw. nipp un nau de Sworversnellen, de dör de Gravitatschoon tostannen kummt.
  • Eerdmagnetik, de ünnersocht dat Magnetsch Feld von de Eer.
  • Magnetotellurik, de ok mit dat Magnetsche Feld arbeidt, aver sülbens een Feld anregt un achterran de Reakschoon meten dot.
  • Eerdelektrik, de nütt Stroom, öm den Ünnergrund to ünnersöken.
  • Eerdradar, de kiekt mit Radarbülgen in de böversten Lagen von de Eer.
  • Seismik, de ünnersocht, wie sik seismische Bülgen in de Eer utbreeden dot. Dorto brukt se manchmol Sprengstoff, üm de Eer to’n wackeln to bringen.
  • Seismologie, de maakt dat lieke, aver nütt natürlich Bülgenbornen, de Eerdbeven, un künnt dormit veel deeper in de Eer kieken.