Westerwoolds
Van Wikipedie
Westerwoolds | |
---|---|
Naom | Westerwoolds |
Andere naomen | Westerwooldingers |
Nederlaandse naom | Westerwolds |
Proat in | Nederlaand |
Toalgebied | t Gebiet rond de dörpen Zèlng, Onstwedde |
Aantel sprekers | 16.000 |
Dialekten |
|
Toalklassifikoatie |
|
Schrift | Latainse alfabet |
Toalstoates | t Westerwoolds wordt zein as n dialekt vun t Grönnegs |
Toalkode ISO 639-1 | n.v.t. |
Toalkode ISO 639-2 | n.v.t. |
Toalkode ISO 639-3/DIS | wev |
t Westerwoolds is ein vun de subdialekten vun t Grönnegs en wordt up Westerwoolde snakt. t Is t meist Duutse dialekt vun Grönnen. t Hef Drentse en Emslaandse invlouden. t Wordt binao nich meer snakt, man olle minsken uut Zèlng, Vlagtwedde en Onstwedde dut dat noch wôl. Ook in Traopel hef t dialekt nog wat Westerwooldse invlouden. Tuzzen de dialekten in de Westerwooldse dörpen bestaon ook noch weer verschillen.
t Westerwoolds hef laank bestaon as zulfstendeg dialekt deur sin isolierde liggen. In de Middeleiwen waar Westerwoolde umrinkt deur t Boertangermoor. t Gaf allendig twei deurgange: eine bi Troapel en eine bi Boertang. Daordeur is Westerwoolde tot de 17e eeuw immer n appaarte heerlekheid wèst en heurde doe noch bie Duutsland. Tegenwoordeg wordt Westerwoolds sein as n Grönnegs dialekt, wiel t binao nich meer snakt wordt.
In tegenstellen to de aandere Grönnegse dialekten, is t Westerwoolds nich deur t Frais beinvloud. De letste eiwen is t Westerwoolds stark beinvloud deur t Grönnegs. t Westerwoolds is vun oerspronk n Veels dialekt. t Oerspronkeleke Westerwoolds daarf dan ook nich indeild worden bi t Grönnegs, man mout indeild worden bi t Veels, waor ook t Twènts bi heurt. Deur de grote ivloud vun de andere Grönnegse dialekten, daarf t Westerwoolds non ok bi t Grönnegs indeild worden, aal is nich elke taolkundege t hier mit eis.
Onderwarpen |
[bewark] Kenmaarken
t Grönnegs is n Friso-Saksische taol. t Westerwoolds is aanders n pure Saksische taol en hef dan ook meer gemein mit t Westfeels, as mit t Frais. Woorden as nich veur het Grönnegse "nait" (Twènts: nich) en schoof veur n pak stro (Twènts: schoof) verdudelkt de reloasie mit t Westfeels. n Kenmaark dat t Westerwoolds dudelk Grönnegs makt, is t aksent, dat nich up dei van t Westfeels liekt, man op dei van de andere Grönnegse dialekten.
[bewark] oa of ao
In t Westerwoolds worden baide vörms bruukt. De veurkeur gang in t verleden naor ao, man is in de loop van de jaoren naor de oa gangen.
[bewark] Waarkwoordvervougen
t Westerwoolds kriegt, net as t Drints, n -t bie de meervoldsvörms. Ook dit benaodrokt t Saksische/Westfeelse karakter van t Westerwoolds.
[bewark] VerklainwoordenIn t Westerwoolds wordt t verklainwoord -ken bruukt, in kontrast mit t Hoogelaandster -ke, -je, het Stadjeder -ien en t Veenkeloniaolse -chie. t Gebruuk van -ken as verklainwoord, komt ook veur in t aangrènzende Emslaands, man bezit daorbie wel n umlaut, dei in t Westerwolds nich veurkomt. [bewark] VeurbeeldZoowat daardehaalf stiege jaor leden luipt zi up Dreikeuningen noch up Westerwoolde mit de steern rund. Dei wörde veur heur oet draogen as n laange stok, daor n schienvatken an hung dat t eiwege licht verbeelden mus. De drei keuningen zölf haar laange, witte gewaoden an, n goldpampieren krone up de kop en n staf in de haand. Zi zungt n wunderliek leidken van de geboorte van os leiwe Heer. As t leidken daon waar, kreegt zi van de vrou n stôk spek of n metwôrst.
|