West-Veluws woordenboek

Van Wikipedie

Dit is een West-Veluws woordenboek VEL-NED. Dingen dee-j hierin zullen vienen bin: grammatica, algemene woorden en zegswiezen en zo wat meer.

Zie oek 't artikel over 't West-Veluws.

Onderwarpen

[bewark] Infermasie veurof

't West-Veluws is 't dialek dat epraot wonnen in 't westelijke deel van de Veluwe. De dialekken kunnen verschillen per darp, zo zegen ze in 't zujen veur wij zeiden meestentieds wulie zeien, in 't osen en 't noordwessen van de Veluwe wie zeien of wie zejen en bie Nunspeet wie zegen. 't West-Veluws is een van de Veluwse dialekken, de aandere is 't Oost-Veluws, hier gebruken ze bieveurbeeld neet wie zegen of wulie zeigen mar wie zeg(t) enzovoort.

[bewark] Zie oek

[bewark] Uutsprake

Hieronder staon een paor letterkombinasies en de uutspraken.

Schiefwieze Uutsprake Veurbeeld
ee (1) î (tussen de ee en de i in) niet = neet (nît)
ee (2) î + sjwa-klank gezegd = ezeeg (ûzziëg)
ao zoas in oor gaon (gån)
ö lange klank zoas 't Franse œuf wönnen [werd] (wœnnen)
ui zoas in 't Nederlaans trui
-nden n Lanen (laann)
-ven/-men/-pen/-ben 'm lopen (loop'm)
-ken 'ng maken, deken (maak'ng, deek'ng)

[bewark] Spelling

Veur 't West-Veluws besteet nog gien officiële spelling, dit is zo bie alle Nedersaksische dialekken, hier bin nog gien officiële spellingsystemen veur emaak, mar de Iesselakkedemiespelling is de anbeveulen spelling veur 't West-Veluws en 't Oost-Veluws.

[bewark] Uutgangspunten

  • De spelling sluut zoveul meugelijk an bie 't Nederlaans, zodat de spelling neet opniej an-eleerd mut wonnen; en
  • Leenwoorden wonnen neet veraanderd, dus gien kompjoeter.

Uutwarkingen en meer regels hieronder

[bewark] Woorden dee eindigen op -en

Disse wonnen in 't Veluws voluut eschreven.

Nederlaans West-Veluws Uutsprake
kijken kieken kiekng
praten praoten praotn
paarden peerden peerdn
voeren voeren voern

[bewark] Open lettergrepen

Net zoas in 't Nederlaans en de aandere Nedersaksische dialekken, hef 't West-Veluws gien klinkerverdubbeling bie warkwoorden mit open lettergrepen:

Nederlaans West-Veluws
lopen lopen (en dus neet loopen of loop'm)
duiken duken (gien duuken)

[bewark] Ao of oa?

In 't Veluws besteet gien twiefel: altied ao. Dus praoten, graojen en haolen. Bie woorden as Laos (Laa·os) wonnen der gien trema gebruuk, 't wonnen gewoon eschreven zoas in 't Nederlaans.

[bewark] U of ö

In 't West-Veluws bin verschillende woorden waorbie de schriefwieze zowel mit een -u as mit een -ö kan ween. Een paor goeie veurbeelden hiervan bin de woorden moeten en doet. In de meeste West-Veluwse dialekken wonnen hierveur moe(te)n en doet gebruuk mar in de buurte van Nunspeet zegen ze mut (mut) of möt en dut of döt, de krekte uutspraken van disse woorden bin neet zo goed te heuren, mar 't liek nog 't meest op een u, 't wonnen daorumme meestentieds eschreven as munnen/mutten mit een u-klank.

[bewark] Grammatica

[bewark] Veurnaamwoorden

Veur de veurnaamwoorden 'wij' en 'jullie' bin der een groot antal plaoselijk verschillen. Daorumme vie-j hieronder een overzichte van de woorden dee hierveur gebruuk wonnen, en oek arg belangriek, waor as ze gebruuk wonnen. In 't onderstaonde overzichte bin de plaosen Amersfoort, Hoogland en Leusden op-eneumen, mar in disse plaosen is 't dialek zo goed as uut-estörven. In woorden as wul(i)e of wull(i)e etc. is de uu-klank of u-klank vake neet zo goed te heuren, daorumme bin der oek plaosen waor wulie en wullie naos mekaar gebruuk wonnen. Veur meer hierover zie 't boek 'Taal in stad en land - Veluws, Urkers en Utrechts' van Harrie Scholtmeijer.

[bewark] Wie (wij)

[bewark] Julle (jullie)

[bewark] Eerste naamval (nominetief)

West-Veluws Nederlaans
Ik ik
Jie jij
Hij/hie hij
Zee/zie zij
Wie/wulie wij
Julen/julie/jie jullie
Zee/zie zij

[bewark] Tweede naamval (genetief)

West-Veluws Nederlaans
't miene/mienent het mijne
't joewe/joewent het jouwe
't ziene/zienent het zijne
't heure/heurent het hare
't onze/onzent het onze
dat van julen/joewent dat van jullie
dat van hul(l)ie/heurent dat van hen

[bewark] Darde naamval (datief)

West-Veluws Nederlaans
Mien mij
Joew jou
Hum hem
Heur haar
Ons/oens* ons
Julen/julie/joew jullie
Hul(l)ie/heulie hen

*Oens wonnen allinnig in 't zujen gebruuk, bieveurbeeld in Putten en Niekark.

[bewark] Vierde naamval (akkuzetief)

West-Veluws Nederlaans
Mien mij
Joew jou
Hum hem
Heur haar
Ons/oens ons
Julen/julie/joew jullie
Hul(l)ie/heulie hen

[bewark] Regelmaotige warkwoorden

[bewark] Nunspeet

Vervoeging Veurbeeld
Ik STAM (+ extra klinker) ik lope
Jie STAM + en jie lopen
Hij STAM (+ extra klinker) hij loop
Wie STAM + en wie lopen
Julen STAM + en julen lopen
Zee STAM + en zee lopen

[bewark] Putten

't Bovenstaonde schema is aanders in 't zujen en 't midden van de West-Veluwe, hieronder een overzichte van 't dialek van Putten:

Vervoeging Veurbeeld
Ik STAM ik loop/ik wor
Jie STAM + en jie lopen/jie worren
Hie STAM + t hie loopt/hie wort*
Wulie STAM + en wulie lopen/wulie worren
Julie STAM + en julie lopen/julie worren
Zulie STAM + en zulie lopen/zulie worren

*Umdat der gien D veurkump in de stam van ik wor(re) is 't: hie/'t wort.
**In 't Nunspeets is worden gien regelmaotig warkwoord, mar wel in 't Puttens.

[bewark] Onregelmaotige warkwoorden

[bewark] Nunspeet

[bewark] Wonnen (worden)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik worre Ik wönnen Ik bin ewönnen
Jie wonnen Jie wönnen Jie bin ewönnen
Hij wort* Hij wönnen Hij is ewönnen
Wie wonnen Wie wönnen Wie bin ewönnen
Julen wonnen Julen wönnen Julen bin ewönnen
Zee wonnen Zee wönnen Zee bin ewönnen

*Umdat der gien D veurkump in de stam van ik wor(re) is 't: hie/'t wort.
**In 't Nunspeets is worden gien regelmaotig warkwoord, mar wel in 't Puttens.

[bewark] Hemmen (hebben)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik heb(be) Ik had(de) Ik hebbe ehad
Jie hemmen Jie hannen Jie hemmen ehad
Hij hef Hij had Hij hef ehad
Wie hemmen Wie hannen Wie hemmen ehad
Julen hemmen Julen hannen Julen hemmen ehad
Zee hemmen Zee hannen Zee hemmen ehad

[bewark] Doon (doen)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik do Ik dung Ik heb edaon
Jie doon Jie dungen Jie hemmen edaon
Hij dut Hij dung Hij hef edaon
Wie doon Wie dungen Wie hemmen edaon
Julen doon Julen dungen Julen hemmen edaon
Zee doon Zee dungen Zee hemmen edaon

[bewark] Gaon (gaan)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik gao Ik gung Ik bin egaon
Jie gaon Jie gungen Jie bin egaon
Hij geet Hij gung Hij is egaon
Wie gaon Wie gungen Wie bin egaon
Julen gaon Julen gungen Julen bin egaon
Zee gaon Zee gungen Zeee bin egaon

[bewark] Zien (zien)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik zie Ik zag Ik hebbe ezien
Jie zien Jie zaggen Jie hemmen ezien
Hij ziet Hij zag Hij hef ezien
Wie zien Wie zaggen Wie hemmen ezien
Julen zien Julen zaggen Julen hemmen ezien
Zee zien Zee zaggen Zee hemmen ezien

[bewark] Munnen/mutten (moeten)
Tegensworige tied Vlejen tied Voltooien tied
Ik mut Ik mos /
Jie munnen/mutten Jie mossen /
Hij mut Hij mos /
Wie munnen/mutten Wie mossen /
Julen munnen/mutten Julen mossen /
Zee munnen/mutten Zee mossen /

[bewark] Putten

[bewark] Hen (hebben)
Tegesworige tied Vlejen tied Voltooide tied
Ik het Ik had Ik het ehad
Jie hen Jie han Jie hen ehad
Hie het Hie had Hie het ehad
Wulie hen Wulie han Wulie hen ehad
Julie hen Julie han Julie hen ehad
Zulie hen Zulie han Zulie hen ehad

[bewark] Doen (doen)
Tegesworige tied Vlejen tied Voltooide tied
Ik doe Ik dee/deu/dui Ik het edaon
Jie doen Jie dejen/deuien/duien Jie hen edaon
Hie doet Hie dee/deu/dui Hie het edaon
Wulie doen Wulie dejen/deuien/duien Wulie hen edaon
Julie doen Julie dejen/deuien/duien Julie hen edaon
Zulie doen Zulie dejen/deuien/duien Zulie hen edaon

[bewark] Gaon (gaan)
Tegesworige tied Vlejen tied Voltooide tied
Ik gao Ik gung Ik bin egaon
Jie gaon Jie gungen Jie bin egaon
Hie gaot Hie gung Hie is egaon
Wulie gaon Wulie gungen Wulie bin egaon
Julie gaon Julie gungen Julie bin egaon
Zulie gaon Zulie gungen Zulie bin egaon

[bewark] Zien (zien)
Tegesworige tied Vlejen tied Voltooide tied
Ik zie Ik zag Ik het ezien
Jie zien Jie zaggen Jie hen ezien
Hie ziet Hie zag Hie het ezien
Wulie zien Wulie zaggen Wulie hen ezien
Julie zien Julie zaggen Julie hen ezien
Zulie zien Zulie zaggen Zulie hen ezien

[bewark] Moen (moeten)
Tegesworige tied Vlejen tied Voltooide tied
Ik moet Ik mos /
Jie moen Jie mon /
Hie moet Hie mos /
Wulie moen Wulie mon /
Julie moen Julie mon /
Zulie moen Zulie mon /

Munnen/mutten en hannen wonnen uut-espreuken as mu-n en ha-n.

[bewark] Lidwoorden

In 't Veluws wonnen dezelfde lidwoorden gebruuk as in 't Nederlaans en wonnen dan oek 'tzelfde eschreven. 't Mag liekewels oek of-ekort eschreven wonnen, der bin dus twee opties:

  • De, het, een; óf
  • De, 't, 'n (d' is oek meugelijk mar wonnen neet zo gauw gebruuk in 't West-Veluws)

[bewark] Achtervoegsels

[bewark] -lijk

't Achtervoegsel -lijk wonnen eschreven in 't Veluws gelieke as 't Nederlaanse -lijk:

Veluws Nederlaans
Eigenlijks eigenlijk
Kwaolijk kwalijk
Hartelijk hartelijk

[bewark] -ig, -erig, -elig

Veluws Nederlaans
Stoffig stoffig
Moekerig vochtig
Griezelig griezelig

[bewark] -ing

In 't Veluws wonnen 't achtervoegsel -ing 'tzelfde eschreven as in 't Nederlaans, een aandere meugelijkheid is 't achtervoegsel -ige:

Vertaling 1 Vertaling 2 Nederlaans
Woenige woening woning
Schuttige schutting schtting
Verenige vereniging vereniging
/ funding fundering

[bewark] Dagen

West-Veluws Nederlaans
Maondag maandag
Diensdag dinsdag
Woonsdag/woensdag woensdag
Donderdag donderdag
Vriedag vrijdag
Zaoterdag zaterdag
Zundag/zondag zondag

[bewark] Maonden

West-Veluws Nederlaans
Jannewaori januari
Febrewaori februari
Meert maart
April april
Mei mei
Juni juni
Juli juli
Augustus augustus
September september
Oktober oktober
November november
December december

[bewark] Kleuren

West-Veluws Nederlaans
Rood rood
Geel geel
Blauw blauw
Greun/gruun groen
Oranje oranje
Paors/asgrauw paars
Roze roze
Gries grijs
Zwa(r)t zwart
Wit wit

[bewark] Getallen

't Putters gebruuk allinnig 't eers an-egeven woord. Der kump oek gien -e achter dus gien veertiene mar veertien.

West-Veluws Nederlaans
Nul nul
Een, ene een
Twee, tweje twee
Dree*, dreje drie
Vier, viere vier
Vuuf, vuve vijf
Zes, zesse zes
Zeuven, zeuvende zeven
Acht, achte acht
Negen, negende negen
Tien, tiene tien
Elf elf
Twaolf, twaolve twaalf
Dartien(e) (Putters: daartien) dertien
Veertien(e) veertien
Vuuftien(e) vijftien
Zestien(e) zestien
Zeuventien(e) zeventien
Achttien(e) achttien
Negentien(e) negentien
Twintig twintig
Darteg dertig
Veertig veertig
Vuuftig vijftig
Zestig zestig
Zeuventig zeventig
Tachtig tachtig
Negentig negentig
Honderd (Putters: hoenderd) honderd
Tweehonderd tweehonderd
Dreehonderd driehonderd
Vierhonderd vierhonderd
Vuufhonderd vijfhonderd
Zeshonderd zeshonderd
Zeuvenhonderd zevenhonderd
Achthonderd achthonderd
Negenhonderd negenhonderd
Duzend duizend

[bewark] Femilie

West-Veluws Nederlaans
Femilie familie
Vao(r), vader (Putters: vao(r) en vaoder) vader
Moor, moene etc. (Putters: moe(r)) moeder
Jonge (Putters: jong) zoon
Deerne/deern dochter
Breur/bruur broer
Zus(ter) zus
Meuie/meu(i)/tante tante
Noom oom
Neve, neef neef
Nich(t) nicht
Groepvaor, grootvaor, opa opa
Groepmoor, grootmoer, oma oma

Meu/meuie en noom kump altied achter de naam dus Gaart-noom en Jaukjen-meu(ie).

[bewark] Dialekvergelieking

Gao mit de muuspijl over de sterntjes um de biekoemende infermasie weer te geven.

Puttens Nunspeets Standardnederlaans
bietje(n) bietjen beetje
beteund beteund schaars, beperkt
bonk * bonke * groot stuk
breekbonen breekbonen sperziebonen
deern, deretje(n) deerne, deerntjen meisje
duuf duve, doeve duif
eerpel, erepel eerpel, erepel aardappel
eerdbees eerdbeze aardbei
frommes, vrouw, wief frommes, vrouw, wief vrouw
frullie vrouwluui vrouwen
gedien gedien gordijn
glaozekleed glaozekleed vitrage
hen hemmen hebben
kous hoze, kouse kous
iezig, akelijk * iezig, iezelig heel, erg
keis, kees keze kaas
kiender(s) kienders kinderen
krang krang binnenstebuiten
kuum kuum, teumig bedeesd, rustig
leed, kwaod, hellig leed, kwaod, hellig kwaad, boos
leer ledder (Elspeet: lere) ladder
luui luui lui
platte peters platte peters tuinbonen
mins meens mens
mirreg mirreg middag
moekerig weer moekerig weer broeierig weer
op huus opan op huus an naar huis toe
overstuur overstuur bedorven (eten)
vao(de)r en moe(de)r * vaor en moor vader en moeder
schaal sjaal * sjaal sjaal, das
schaol * schaole schaal
schand * schaande schande
school * schoele school
sneeg * snejig flink, vlot, gewiekst
strabant strabant pittig, vrijpostig
sukelao sukelao chocola
de hof, de tuun de tune, de hof de tuin
tunekrupertje, klein jantje(n) tunekrupertjen winterkoning
uui (ook wel look iets ouderwets) ui (ook wel look iets ouderwets) ui
vulling vullen veulen
zog motte zeug

[bewark] Overige dialekken

Aandere dialekken Lokasie Standardnederlaans
oot(jen) Bunschoten, Niekark, vrogger oek Putten oma
luliezer Garder tillefooon
kiekkast(e) * hele (West-)Veluwe televisie

[bewark] Geografie

[bewark] West-Veluwse plaosen en buurtschappen

Hieronder een overzichte van plaosnamen in dialek. West-Veluwse plaosnamen dee neet vermeld staon bin 'tzelfde as in 't Nederlaans.

West-Veluws Nederlaans
Armel Ermelo
Biesteren Bijsteren (Putten}
Bunsjoten Bunschoten
Garder Garderen
Garven Gerven (Putten)
Halvinkhuzen Halvinkhuzen (Putten)
Harderwiek Harderwijk
Helderbuurt Hell (Putten)
Hunen Huinen (Putten)
Kodek/Kootwiek Kootwijk
Kodekkerbroek/Kootwiekerbroek Kootwijkerbroek
Kodekkerzaand/Kootwiekerzaand Kootwijkerzand
Krachtighuzen Krachtighuizen (Putten)
Luntere Lunteren
Niekark Nijkerk
Schaarpezeel Scherpenzeel
Spiekendarp Spakenburg
Veenhuzerveld Veenhuizerveld (Putten)
Voorthuzen Voorthuizen
Wekerum Wekerom

[bewark] Krek over de grens bie Utrech

Disse plaosnamen bin zoas ze in Scharpenzeel uut-espreuken wonnen.

West-Veluws Nederlaans
De Gliend De Glind
Meersbaarge Maarsbergen
Renswou Renswoude
't Veen Veenendaal
Wombaarge Woudenberg

[bewark] Uutdrokkigen / uutdrukkingen

[bewark] Putters

Putters Nederlans
Dat mes is zo stomp daor ku-j op gaon zitten en naor Keulen riejen. Dat mes is heel erg bot.
Van achteren ku-j een koe in z'n koent kieken. Achteraf is het makkelijk praten.
De hoend en de baos jagen de haos. De vrouw en de puus heuren in huus. De plaats van de man en de vrouw.
De broodkrummels gaon steken. 't Hoog in de bol krijgen.
Oender de gebooien staon. In ondertrouw zijn.
Noen staon wulie in 't veurste gelid. Als de beide ouders overleden zijn.
Wat een donkere lucht, 't liekt wel kattespie. Er is zwaar weer op komst.
Kwam an, ik slof heen. Nou ga ik maar weer eens.
Eerpels mit blote pootjes. Gebakken aardappels zonder iets erbij.
Koffie van 't darde geluui. Oude, slappe koffie.
Een tunekrupertje is net zo druk mit z'n nest as een ooievaor. Het geeft niks hoe groot je huis is, je bent even druk.
Van de gavel in de greep lopen. Van de wal in de sloot raken.
In Hunen melken ze de runen han ze koen, zouwen ze 't niet doen. Plagerige uitspraak m.b.t. inwoners uit Huinen.
Niks weerd knienen in de wienter; allemaol waoterpenzen. Als je eigenlijk vooraf al weet dat iets mislukken zal.
Donkere maarges en zwaore knapzakken lichten mit de dag op. Het wordt geleidelijk beter.
Daor ku-j gien armeu veur liejen. Dat is goedkoop/een kleine moeite.
Je kunnen niet an 't sukelao koken blieven. Het kan niet alle dagen feest zijn.
Van een heel brood an een half helpen, en van een half an een eindjen. Alles opeten.
In geval van nood schel je de eerpels mit de hiep. Je niet uit het veld laten slaan, een oplossing bedenken.
De sjembon is weer geldig. Ongesteld zijn.
Je moen je stikken dder mar naor steken. Je moet er maar rekening mee houden.
Ik ken der start noch steul van. Ik ken er niets van.
Boesterig weer. Stormachtig weer.
Moekerig/breuierig weer. Broeierig weer.
Op huus op angaon of op huus angaon. Naar huis gaan.
Bie zukke zetten. Af en toe.

[bewark] Niekarks

Niekarks Nederlans
't Bin gebeurlijke dinge. Het zijn dingen die kunnen gebeuren.
't Is krek van pas / 't is krek van zoute. Precies van pas.
't Is schraoi jammer. Niet vet.
't Is veur 't apprebere. Het is het proberen waard.
't Luuster nauw. Het komt er precies op aan.
Daor doe-k op an. Daar reken ik op.
Dat trekt an. Dat helpt.
Der bin een hoop eerlijke minse in een leeg huus. Eerlijke mensen bestaan niet.
Die het 't buskruut ook niet uut-evunde. Die is ook niet slim.
Een reupel opschikke/opsjikke; een reupel umgaon. Een plaats opzij gaan.
He-j tieng ehad? Heb je bericht gehad?
Hie zocht naor z'n peerd, en hie zat derop. Met je neus kijken.
Hou je maor kuum. Hou je maar rustig.
Iets anrekommandere. Iets aanbevelen.
Ik kom tussen tweelichten/tweeduuster. Ik kom als het schemert.
Ik gao rikke. Ik ga naar bed.
Je moen de boel niet zo vertestewiere/verrinnewere. Je moet de boel niet zo vernielen.
Nao een misse komt een gewisse. Na een miskraam spoedig in verwachting raken.
Pak 't maor in je knuuste. Pak 't maar in je handen.
We hen de gang. Het begin is er.
Zit niet te ribbezakke. Zit niet te zeuren.
Zoender bluf is 't leve muf. Je moet risico's durven nemen in 't leven.

[bewark] Nunspeets

Nunspeets Nederlaans
Kom mar bie Bart in de rie. Kom er maar bij(zitten).
Van de gavel in de grepe vallen. Van de regen in de drup.
Hij hef neet veule bie te zetten. Hij is niet tot veel in staat
Dat avveseert neet. Het schiet niet op.
Een dreuge meert en een natte april, da's krek wat de boer grege wil. Een droge maart en een natte april, is wat de boer graag wil.
Onder 't geheur zitten. In de kerk zitten luisteren naar een preek.
't Besleug hum gien stee. Hij trekt zich er niks van aan/hij heeft geen interesse.
Hij mut dat laand laoten liggen. De pacht van dat land is hem opgezegd.
Hij hef edaon ekregen. Hij is ontslagen.
Hij geet mit de pak. Hij vent met textiel.
Mit de minste meuite behulpen ween. Gemakzuchtig.
Hij geef minnig/weinig anhoud. Je kunt moeilijk contact met hem krijgen.
Hij hef een hond zien geiselen. Hij durft niet te verschijnen.
Hij dut je bie de bok. Hij beduvelt je.
Ik heb der gien fedusie in. Ik heb er geen vertrouwen in.
Een bliend peerd kan daor gien schao doon. Het is daar een kale boel.
Glupend. Potverdrie/dat is erg!
Blenders/keizers. Deksels.
Ja, wisse. Ja, zeker.
Zeutjes mar an. Doe maar kampjes aan.
Do mar mit geduld hinne. Doe maar kalmpjes aan.
De wereld is neet raozende emaak. Doe maar kalm aan.
Hij hef de gang derin. Hij schiet flink op.
't Dak is van 't huus. De ouders zijn niet thuis.
Zo lek als een teemse. Zo lek als een zeef.
Hij is gatgaonde. Hij is ongedurig.
Verduld. Warempel.
Achteruutboeren. Zakelijk verlies lijden/interen.
't Speult m'n deur de bek. 't Schiet me direct te binnen.
Dat mu-j m'n neet weer lappen. Dat moet je niet meer doen.
Dat mu-j m'n es anpassen. Dat moet je niet proberen.
Dat zeut mooi an. Dat loopt lekker op.
De boel onder 't gat verkopen. De boel verkopen wegens schuld.
De benen der weer onder kriegen. Weer beter worden.
De botten deronder zetten. Flink aanpakken.
Zo zat as espegen spek. Er genoeg van hebben.
Zo dreuge as Sunterklaos z'n konte. Erg droog.
Zo slich as ketoen van een cent 't elle. Erg gemeen.
Je kunnen gien kaante mit hum op. Je kunt niks met 'm beginnen.
Allebarsens! Nee toch! (verwondering)
In de buul blaozen. Flink geld uitgeven.
Niks weerd, een hond veur de kruuiwagen, 't trek altied scheef. Waardeloos, als een prutser het werk doet.
Op de lankveter houwen. Aan 't lijntje houden
Dee prebeert je onder de tonge te veulen. Die probeert je een geheim te ontfutselen.
Ziekte kump te peerd en geet te voot. Ziekte komt vlug maar verdwijnt langzaam.
't Huus bie de schure laoten. Gewoon doen.
Dee staon zundag veur de stoel. Die trouwen zondag in de kerk.
Dee hemmen wat in de pak. Die hemmen een baby.
In de kladden griepen. In de lurven pakken.
Warkstellige maken. Ergens aan beginnen/aan de slag gaan.
Dee trek 't buis uut veur z'n huushouwige. Die werkt hard voor zijn gezin.
Wie gaon naor berre, 't volk wil naor huus. Werd gezegd als het bezoek erg lang bleef zitten.
Hij hef altied 't pad tussen de benen. Hij is veel van huis.
Ik gao onder de mannefacturen. Ik ga naar bed.
Op een fotse zitten. In elkaar gefrommeld.
Hij hef der niks mee an de pette. Hij moet er niks van hebben.
Dee leut hum veur een halve stuver een bonestok op de kop anpunten. Die is erg zuinig.
Kniepend zunig/centedrieter. Heel erg zuinig (iemand).
Dat steet hum goed krange an. Dat bevalt 'm slecht.
Ik gao achter de kazematten. Ik ga naar bed.
Achter de greuntjes gaon. Naar bed gaan.
Hij hef de oren kort an de kop. Hij is heetgebakerd.
Hij steet boven eerde. Opgebaard staan.
Hij hef der paor an 't bladharken. Hij is niet meer goed bij z'n verstand.
M'n ies dervan. Ik griezel ervan.
't Groot neudig hemmen. Erg arm zijn.
't Zal der neet lieke liggen. Er zwaait wat.
Ze hef de karre ewipt. Ze had een miskraam.
Nao een missen kump een wissen. Na een miskraam komt er wel een voldragen kind ter wereld.
Dee ku-j mit de botten twaolf uur lujen. Die is heel erg mager.
Beter uut de warme as uut een kouwe haand Beter iets weggeven tijdens het leven dan na je dood laten erven.
Hij kan 't neet wachen. Hij heeft er geen tijd voor.
't Kiend lig veur 't tielgat te luusteren. De baby wordt spoedig geboren.
Hij geet over zee naor Epe. Hij doet nodeloos ingewikkeld.
Hij stinkt as een baandhond. Hij ruikt een uur in de wind.
Effen een bekvol praoten. Even een praatje maken.
Op huus angaon of de klompen naor huus brengen. Naar huis gaan
Op de tappe zitten. Iemand onder druk zetten.
't Is gien gat in de kop. Er is geen man overboord.
A-j dee tegenkoemen, gao-j achter de bomen langes. Daar heb je respect voor.
Neet alles gelieke onder hanen haolen. Niet overal tegelijk mee beginnen.
Daor wil ik of ween. Dat weet ik niet zeker.
Dee he-k goed over de neuze espegen. Die heb ik een flinke uitbrander gegeven.
Dat mut civiletjes gebeuren. Dat moet nauwkeurig gedaan worden.
Een kop as een tuurhamer. Een stevig vierkant hoofd.
Daor ku-j spul mee kriegen. Daar kun je moelijkheden door krijgen.
Net pas, ko dood, heui op. 't Komt precies op tijd.
Der zit gien drach in. Kledingstuk van slechte kwaliteit.
Hij geef net zoveule um vuufentwintig gullen/euro as een boer um een nap vol kannemelk. Hij kijkt niet op geld.
Der is wat ganges. Er is wat aan de hand/gaande.
Mit mekaar in 't wiere hemmen. Ruzie hebben.
De loch is of-eschraod. De buien zijn weggetrokken.
Een kop as een bolle. Een rood hoofd.
Zo schrao as een talbout. Erg mager.
Langes de bek wissen. De mond afvegen.
Ze bin of-etrouwd/ze bin uut mekaar. Kom er maar bij (zitten).
't Op iemand vortkriegen. De pik op iemand hebben.
Een Arnemse reize. Naar de gevangenis.
Je kunnen m'n de bok fotsen. Je kunt me meer vertellen.
Hij hef een vel veur de kop as een bolle. Hij is voor geen reden vatbaar.
Een lopende hond vient lich meer as een liggende. Als je ergens op uitgaat, levert het vrijwel altijd wat op.
Commedeer je hond en blaf zelf / Je munnen zien da-j ginneraal wonnen dan ku-j een heel leger commederen. Bemoei je er niet mee.
 
Woordenbouken
GrunnegsDrèentsStellingwarfs • Sallaans • TweantsAchterhooksOost-VeluwsWest-Veluws • Urkers
Bron(nen):
  • Putters; boek: Putters Praoten, dialect en folklore in Putten (Puttens Historisch Genootschap)
  • Niekarks; 't Niekarks: umgangstaol, uutdrukkinge en gezegdes (Stichting Oud-Nijkerk)
  • Nunspeets; boek: Bie Bart in de rie (Heemkundige Vereniging Nuwenspete)