Heed (vegetasie)
Van Wikipedie
Heed is een benaming veur vegetasie dat veural besteet uut dwargstruken van de heedfemilie en de kreiheedfemilie. Heed kump in een beteund antal lanen veur. Behalven in Nederlaand en Vlaanderen oek in de kusstroke van West-Europa, 't Verenigd Koninkriek en Ierlaand. 't Is een typische vegetasie dee zich thuusveult in gebieden waor 't vake breuerig weer is. Neet te warme zoemers en gien strenge wienters. De heed is een cultuurlaandschap. Zonder meenselijk ingriepen ontwikkelt de heed tot bos. De netuurlijke verspreiding van heedvegetasies besteet uut kalkarme gebiedjes vlak an zee (dunen) en bargen boven de boomgrens. De heed in 't binnenlaand is een cultuurlaandschap ontstaon deur onttrekking van voedingsstoffen deur begrezing en ofplaggen van zaanderige gronden.
Onderwarpen |
[bewark] Verspreiding
In Nederlaand koemen heedvelden veur op zaandgronden (Oostelijk Frieslaand, Drenthe, Overiessel, Gelderlaand, Oostelijk Utrech, 't Gooi, Noord-Braobant, Noord-Limburg, de Waddeneilanen en in de kalkarme duungebieden in 't noorden van Bargen in Noord-Hollaand. In Vlaanderen koemen heedvelden veur in de previnsies Antwarpen en Limburg.
[bewark] Plaanten
De dreuge heed is grotendeels begreuid mit bezemheed (Calluna vulgaris) en bochtige smele (Deschampsia flexuosa). Veerder koemen der oek korsmossen veur zoas rendiermos- en bekertjesmos. Kerakteristieke struken bin de brem (Cytisus scoparius) en de jeneverbezen (Juniperus communis). Veural op de Waddeneilanen, en veerder in 't noorden van 't laand en op de Veluwe kump oek kreiheed, (Empetrum nigrum) veur.
Bie de vochtige heed bin de dopheed (Erica tetralix) en 't peupestreuitjen (Molinia caerulea) de dominantste soorten. Aandere soorten van de vochtige heed bin 't vliegevangertjen (Drosera rotundifolia), de gagel (Myrica gale), de klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) en de benebreek (Narthecium ossifragum).
De vennen en hoogvenen op de heed hem een bonke amparte plaante.
[bewark] Dieren
Veur de beesten van de heed is de structuur belangriek. 't Kerakter van de heed mut open ween, mar plekken mit open zaand, peupestreuitjen en wat bomen en struken dee verspreid staon, biejen de dieren een grotere keuze an micromilieu um te zunnen of te schulen, as grote uniforme stukken heed. As der dooie bomen op de heed blieven liggen schep 't oek goeie milieus veur alderhaande amparte dieren.
't Zunnige en warme microklimaot van de heed is heel arg belangriek veur de anwezig reptielen en insekken.
Op de heed koemen veul specifieke insekkensoorten veur, zoas heuremreufvliege, de biejenwolf, sluupvliegen, meskevers en alderhaande soorten sprinkhaonen en vlinders.
De beesten bin vertegenwoordigd in de vorm van haozen, knienen, harten, vossen en verschillende soorten muzen.
Ofhankelijk van de dreugte van de heed koemen der oek veul amfibieën veur, zoas heedkikker, brune kikker en rogstreeppadde.
Heed is veural belangriek veur reptielen zoas de zaandevedesse, de levendbaorende evedesse, de bliende slange, de gladde slange, de ringslange en de adder. Adder en levendbaorende evedesse hem een veurkeur veur vochtige heed. De zaandevedesse en de gladde slange koemen zwat allinnig veur op heedvelden.
Wat voegels angeet mu-j denken an de haos uut-estörven korhoenders, de weer toenemende nachzwaoluw, de roodborstapuit, de boompieper en de veldleeuwerik. De klapikster is een klauwiersoorte dee oek flink in antal achteruut-egaon is deur ofname van 't heedoppervlakte en de achteruutgang van de res van 't open laandschap.
[bewark] Geschiedenisse
De heedvelden ontstungen an 't einde van de middeleeuwen. De of-elegen gebieden wönnen overdag begreesd deur schapen dee 's nachs in de stal bleven, waorvan de bojem jaorlijks mit varse heedplaggen bedek wönnen. De stalmes wönnen jaorlijks naor de akkers ebröch, dee daordeur staorigan hoger wönnen. Disse vorm van laandbouw mit de kerakteristieke esdarpen en herdgangen bleef tot 't einde van de 19e eeuw bestaon. In 1898 was nog ruum 20% van 't oppervlakte van Nederland "weuste grond" en 't bestung veurnamelijk uut heed.
De uutviending van kunsmes zurgen veur een legere behoefte an schapenmes en maken 't meugelijk de heedvelden tot laandbouwgrond te ontginnen. Daornaos wönnen veul heedvelden in bos ummezet. Speciaal mit dit doel wönnen staotsbosbeheer op-erich. Ongeveer tegeliekertied ontstung de belangstelling veur de heed bie netuurbescharmers. As gevolg hiervan zag staotsbosbeheer of van de bebossing van weerdevolle heedvelden en koch Natuurmonumenten grote heedvelden, waoronder de Kampina. An 't einde van de 20e eeuw bestung nog minder as 1% van Nederlaand uut heed. Behalven de militaire oefenterreinen bin zwat alle over-ebleven heedvelden noen eigendom van staotsbosbeheer, de Vereniging Natuurmonumenten en de previnsiale laandschappen.
[bewark] Vandage de dag
Heed in Nederlaand kump tegensworig steeds meer onder drok te staon, onder aandere deur rekreasie en militaire activiteiten. Mar oek deurdat der alsmar meer behoefte is an ruumte veur wegen, bebouwing en industrie. Deur de opkoms van de industrie, intensieve veeteelt en 't verkeer vanof de jaoren 1950 is de uutsteut van stikstofoxiden en zweveldioxideverbiendingen heel arg toe-eneumen. Vanof 't begin van de jaoren 1970 kwam hier vanuut de laandbouw nog een grote toename van de ammoniak uutsteut bie. Op ecosysteemnivo leien dit tot een toename van voedingstoffen en verzuring. Dit hef een negatief effek ehad op 't klassieke heedbeeld zoas wie 't van "vrogger" kennen. De heed is verschrikkelijk an 't vergrezen. Oek bin veul van de krujensoorten, korsmossen en mossen an 't verdwienen. Disse ofname van de plaantendiversiteit hef drekte gevolgen de dierenwereld. Op de heedvelden wonnen bieveurbeeld veul minder vlindersoorten an-etröffen as eerder.
't Beheer van de overblievende heedvelden is veural van de meens ofhankelijk. Hierveur is 't schaap een goeie hulpe um de heed te onderhouwen. De beste methode um de heed kort te houwen is deur 't op bepaolde tiejen te plaggen. Mar disse meniere is te duur en wonnen daorumme mar neet edaon, mit 't gevolg dat veul van de heedvelden "vergrezen" mit plaanten zoas de bochtige smele (Deschamsia felxuosa) en 't peupestreuitjen Molinia caerulea.
[bewark] Kritiek
Heed is een kunsmaotig, deur de meens emaken 'milieu'. 't Verdwient, as de meens neet de heultied ingriepen zol. Daorumme is 't vremp um heed te zien as een te bescharmen milieu, umdat 't meer een gevolg is van milieurampen uut 't vlejen. 't Manipuleren van heed um te 'behouwen' wark slich en is duur; Moor Netuur geet een aandere weg op. Vergelieking: we kwakken gien roewe olie in de zee um 't 'unieke' milieu dat dan ontsteet in stand te houwen.
[bewark] Nedersaksisch
- Achterhooks: heed, hei(de) of hied
- Drèents: heide, hèeide of haaide
- Grunnegs: haaide
- Veluws: heed of hei(de)
- Stellingwarfs: heide
- Tweants: hei