Afrikaans
Van Wikipedie
't Afrikaans (eigenlijk Zuud-Afrikaans) is een dochtertaal van 't Nederlaans, dat deur luui uut Zuud-Afrika, Namibië en de lanen derumhinne epraot wonnen. Ok bin der grote groepen immigranten te vienen in 't Verenigd Koninkriek (veural in Londen), Kanneda, de Verenigen Staoten van Amerika, Australië en Niej-Zeelaand. 't Afrikaans is een van de elf officiële talen van Zuud-Afrika. Allewel 't Afrikaans in Namibië de grootste taal is, is 't Engels daor de officiële taal.
Onderwarpen |
[bewark] Onderverdeling
- Indo-Europees
- Germaans
- West-Germaans
- Nederduuts
- Nederfrankisch
- Nederlaans
- Afrikaans
- Nederlaans
- Nederfrankisch
- Nederduuts
- West-Germaans
- Germaans
Disse onderverdeling is 'tzelfde as dat van 't Nederlaans, mar 't Afrikaans wonnen deur sommigen taalkundigen ezien as een creooltaal of een halfcreoolse taal.
[bewark] Geschiedenisse
't Afrikaans is tot ontwikkeling ekömen uut de taal van de Nederlaanse kolonisten uut de zeuventiende en achttiende eeuw, mit wat invleujen van aandere talen zoas 't Meleisisch, Duuts en Frans. Deur een bonke typisch Hollaanse en Amsterdamse klanken denken ze dat veural de Hollaanse spreektaal an de baosis van 't Afrikaans lag. Der bin oek heel wat overeenkomsen tussen 't Afrikaans, 't Nedersaksisch en 't West-Vlaams.
Tot 1925 vuil 't Afrikaans onder 't Nederlaans; in dit jaor kwam de officiële erkenning as amparte taal.
[bewark] Afrikaans versus Nederlaans
't Afrikaans liek iezig veul op 't Nederlaans en 't Nedersaksisch. 't Vremde van 't Afrikaans is dat 't vergeleken mit sommigen aandere dialekken en streektalen dee in Nederlaand epraot wonnen, redelijk dichtebie 't Nederlaans lig, 't Grunnings, 't West-Vlaams en 't Limburgs liggen bieveurbeeld veerder van 't Nederlaans of as 't Afrikaans. 't Is veur Nederlaanstaligen meestentieds een minne meuite um 't Afrikaans te lezen en begriepen, aandersumme geld 't meestentieds oek wel, mar deurdat 't Afrikaans vrie fonetisch espeld wonnen is 't Nederlaanse spellingssysteem wat meuilijker te volgen veur Afrikaanstaligen, oek de vereenvouwiging van 't Afrikaans is 't Nederlaans veur Afrikaanstaligen wat meuilijker te volgen vanwegen alle verbugingen bie warkwoorden en zoksoort dingen.
[bewark] Grammatica
- In 't Afrikaans wonnen warkwoorden haos neet vervoegd, in tegenstelling tot in 't Nedersaksisch en 't Nederlaans.
- De onvoltooid vlejen tied ontbreek veur de meeste warkwoorden.
- Veur warkwoorden dee stark bin in 't Nedersaksisch, wonnen meestentieds de tegensworige vorm gebruuk:
- ek kies --- ek het gekies, mar:
- ek verloor --- ek het verloor (toek.: ek sal verloor)
- Warkwoorden van beweging kriegen 'het', neet 'is': ek het gegaan.
- 't Afrikaans gebruuk een dubbele ontkenning: hy het dit nie gedoen nie.
- Naamwoorden (alle soorten) kennen wat inflectie angeet allinnig nog enkelvoud en meervoud (gien verkleining en oek gien naamvallen, allinnig bie sommigen persoonlijke veurnaamwoorden)
- ek-my
- jy-jou
- hy-hom
- sy-haar
- ons-ons
- julle-julle
- hulle-hulle
- En oek gien grammaticaal geslach.
- Personen kunnen een meervoud hem: Japie -- Japie-hulle (Japie en de reste) (veul talen uut Afrika verteunen dit verschiensel, vgl. Xhosa: uJapi ôJapi)
[bewark] Uutsprake, spelling en morfelogie
- De Nederlaanse ij wonnen in 't Afrikaans as y eschreven, behalven as in 't achtervoegsel -lijk: waarskynlik - werschienlijk
- De Nederlaanse ch wonnen in 't Afrikaans as g eschreven.
- De g vervuilt tussen twee klinkers: die hoë boom is hoog.
- Nederlaans -cht en -st wonnen in 't Afrikaans -g en -s: lugpos 'luchtpost', oes 'oogst'
- Nederlaans -sch wonnen in 't Afrikaans -sk: waarskynlik - werschienlijk
- De 'oo' en 'ee' bin tweeklanken
- De 'u' is (zwat) een i-klank vanwegen de ontronding
- De 'eu' is vanwegen lege ontronding feitelijk een iets eronde 'ië' en dut denken an de Afrikaanse tweeklank 'ee': neut (nds: noete) en meul (nds: meule) klinken zwat as Afrikaans neet (nds: nete) en meel (nds: meel)
- De korte i wonnen as een sjwa uut-espreuken (zoas de 'e' in nds: kamer): sit, ding, vir kunnen de (neet-Braobanse) Nederlaander as sut, dung en veur in de oren klinken
- Der is gien verschil tussen au, ou, auw en ouw; disse letters wonnen allemaole eschreven as ou, en wonnen uut-espreuken as een sjwa + oe: outomaties, oud, blou en vertrou.
[bewark] Overizichte
Afrikaans | West-Veluws | Nederlaans |
---|---|---|
vir | veur | voor |
vry | vrie | vrij |
my | mien | mijn |
lughawe | luchhaven | luchthaven |
skool | schoele | school |
sleg | slich, min | slecht |
eggenoot | echgenoot | echtgenoot |
saam | samen | samen |
aksie | actie | actie |
voël | voegel | vogel |
asseblief | asjeblief | alstublieft |
goeienaand | goeienavend | goedenavond |
oop | los, open | open |
oormôre | overmannen | overmorgen |