Westerwoolds

Van Wikipedie

Westerwoolds
Naom Westerwoolds
Andere naomen Westerwooldingers
Nederlaandse naom Westerwolds
Proat in Nederlaand
Toalgebied t Gebiet rond de dörpen Zèlng, Onstwedde
Aantel sprekers 16.000
Dialekten
  • Onstwedsters
  • Zèlngs
Toalklassifikoatie
Schrift Latainse alfabet
Toalstoates t Westerwoolds wordt zein as n dialekt vun t Grönnegs
Toalkode ISO 639-1 n.v.t.
Toalkode ISO 639-2 n.v.t.
Toalkode ISO 639-3/DIS wev

t Westerwoolds is ein vun de subdialekten vun t Grönnegs en wordt up Westerwoolde snakt. t Is t meist Duutse dialekt vun Grönnen. t Hef Drentse en Emslaandse invlouden. t Wordt binao nich meer snakt, man olle minsken uut Zèlng, Vlagtwedde en Onstwedde dut dat noch wôl. Ook in Traopel hef t dialekt nog wat Westerwooldse invlouden. Tuzzen de dialekten in de Westerwooldse dörpen bestaon ook noch weer verschillen.

t Westerwoolds hef laank bestaon as zulfstendeg dialekt deur sin isolierde liggen. In de Middeleiwen waar Westerwoolde umrinkt deur t Boertangermoor. t Gaf allendig twei deurgange: eine bi Troapel en eine bi Boertang. Daordeur is Westerwoolde tot de 17e eeuw immer n appaarte heerlekheid wèst en heurde doe noch bie Duutsland. Tegenwoordeg wordt Westerwoolds sein as n Grönnegs dialekt, wiel t binao nich meer snakt wordt.

In tegenstellen to de aandere Grönnegse dialekten, is t Westerwoolds nich deur t Frais beinvloud. De letste eiwen is t Westerwoolds stark beinvloud deur t Grönnegs. t Westerwoolds is vun oerspronk n Veels dialekt. t Oerspronkeleke Westerwoolds daarf dan ook nich indeild worden bi t Grönnegs, man mout indeild worden bi t Veels, waor ook t Twènts bi heurt. Deur de grote ivloud vun de andere Grönnegse dialekten, daarf t Westerwoolds non ok bi t Grönnegs indeild worden, aal is nich elke taolkundege t hier mit eis.

Onderwarpen

[bewark] Kenmaarken

t Grönnegs is n Friso-Saksische taol. t Westerwoolds is aanders n pure Saksische taol en hef dan ook meer gemein mit t Westfeels, as mit t Frais. Woorden as nich veur het Grönnegse "nait" (Twènts: nich) en schoof veur n pak stro (Twènts: schoof) verdudelkt de reloasie mit t Westfeels. n Kenmaark dat t Westerwoolds dudelk Grönnegs makt, is t aksent, dat nich up dei van t Westfeels liekt, man op dei van de andere Grönnegse dialekten.

[bewark] oa of ao

In t Westerwoolds worden baide vörms bruukt. De veurkeur gang in t verleden naor ao, man is in de loop van de jaoren naor de oa gangen.

[bewark] Waarkwoordvervougen

t Westerwoolds kriegt, net as t Drints, n -t bie de meervoldsvörms. Ook dit benaodrokt t Saksische/Westfeelse karakter van t Westerwoolds.

Veurnaomwoord OTT OVT VT
Ik bin waar heb west
Doe bist waarst hest west
Hi is waar hef west
Wi sint waart hebt west
Ie seit waart hebt west
Zi sint waart hebt west

[bewark] Verklainwoorden

In t Westerwoolds wordt t verklainwoord -ken bruukt, in kontrast mit t Hoogelaandster -ke, -je, het Stadjeder -ien en t Veenkeloniaolse -chie. t Gebruuk van -ken as verklainwoord, komt ook veur in t aangrènzende Emslaands, man bezit daorbie wel n umlaut, dei in t Westerwolds nich veurkomt.

[bewark] Veurbeeld

Zoowat daardehaalf stiege jaor leden luipt zi up Dreikeuningen noch up Westerwoolde mit de steern rund. Dei wörde veur heur oet draogen as n laange stok, daor n schienvatken an hung dat t eiwege licht verbeelden mus. De drei keuningen zölf haar laange, witte gewaoden an, n goldpampieren krone up de kop en n staf in de haand. Zi zungt n wunderliek leidken van de geboorte van os leiwe Heer. As t leidken daon waar, kreegt zi van de vrou n stôk spek of n metwôrst.


Lokaotsie vun t Westerwoolds in Nederlaand
Lokaotsie vun t Westerwoolds in Nederlaand
Dizze pagina is schreven in t Westerwoolds