निर्वाचन आयोग (नेपाल)
From Wikipedia
निर्वाचन आयोग नेपालमा बालिग मताधिकारको आधारमा संसद, गाउँ, नगर तथा जिल्लाका स्थानीय निकायहरूकोस्वतन्त्र निर्वाचन सम्पन्न गराउने उद्देश्यले स्थापना भएको संबैधानिक अंग हो ।
विषयसूची |
[परिवर्तन्] इतिहास
नेपाल सरकार वैधानिक कानुन, २००४ ले र्सवप्रथम गाउँ पञ्चायत, नगरपालिका र जिल्लापञ्चायतहरूमा निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरू रहने व्यवस्था गरेको थियो । अन्तरिम शासन विधान,२००७ ले निर्वाचन आयोगको व्यवस्था गर्यो र आयोगको पहिलो प्रमुख निर्वाचन आयुक्त पदमाश्री सुवर्ण समशेर ज.ब.रा नियुक्त भए । नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०१५ अर्न्तर्गतनेपालमा प्रतिनिधि सभाको लागि फाल्गुण ७, २०१५ मा पहिलो संसदीय आम निर्वाचन सम्पन्नभयो । नेपालको संविधान, २०१९ अर्न्तर्गत गाउँ तथा नगर तहका प्रतिनिधिका लागि प्रत्यक्षनिर्वाचन सम्पन्न भए । यिनै निकायका प्रतिनिधिहरूमध्येबाट माथिल्लो तहका जिल्ला, अञ्चल र राष्ट्रिय पञ्चायत (राष्ट्रिय विधायिका) को निर्वाचन सम्पन्न गरिए ।
नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ ले यसको प्रस्तावनामा नै आधारभूत मानव अधिकारसुरक्षित गरी बालिग मताधिकार, संसदीय शासन प्रणाली, संवैधानिक राजतन्त्र र बहुदलीय प्रजातन्त्रको सुदृढीकरण गर्ने उल्लेख भएको छ । सो संविधानको भाग १५ मा धारा १०३ देखि१०८ सम्म निर्वाचन आयोगको गठन प्रक्रिया, काम, कर्तव्य र अधिकार, निर्वाचन क्षेत्र निर्धारणआयोग, निर्वाचन विशेष अदालतको व्यवस्था उल्लेख गरिएको छ ।
[परिवर्तन्] उद्देश्य
नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को प्रस्तावनामा उल्लेख भएअनुसार बालिग मताधिकारकोआधारमा संसद तथा गाउँ, नगर र जिल्लाका स्थानीय निकायहरूको निर्वाचन स्वच्छ र स्वतन्त्र रूपमा सम्पन्न गर्ने ।
[परिवर्तन्] कार्यक्षेत्र र जिम्मेवारी
- संसद तथा गाउँ, नगर र जिल्लाका स्थानीय निकायहरूको निर्वाचनको सञ्चालन, रेखदेख, निदर्शे न र नियन्त्रण गर्नु,सो प्रयोजनका लागि मतदाता नामावली तयार गर्नु,
- मतदाता परिचयपत्र तयारी र व्यवस्था गर्नु,
- मतदान केन्द्रको निर्माण तथा पुनरावलोकन गर्नु,
- राजनीतिक दल दर्ता गर्ने,
- मतदाता सचेतना कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु,
- निर्वाचनसँग सम्बन्धित विषयमा तालिम तथा अभिमुखीकरण कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु,
- स्वतन्त्र र स्वच्छ रूपमा निवार्च न सम्पन्न गर्न निर्वाचन प्रकृयाहरूमा सुधार गर्नु,
- अन्य मुलुकहरूसँग निर्वाचनसम्बन्धी अनुभवहरू आदानप्रदान गर्नु,
- निवार्च नसम्बन्धी एने हरूको मस्यौदा गर्नु र नियमहरू बनाउनु,
- निर्वाचनसम्बन्धी निर्देशिकाहरू तयार गरी लागू गर्नु ।
[परिवर्तन्] सम्बन्धित निकायहरू
- नेपालका सम्पूर्ण ७५ जिल्लामा रहेका जिल्ला निर्वाचन कार्यालयहरू ।