वातावरण, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय
From Wikipedia
वातावरण, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय नेपाल सरकारको बैज्ञानिक अनुसन्धान, वातावरणीय संबर्धन तथा प्रविधिको उचित प्रयोक संबन्धि कार्यहरू गर्ने मुख्य कार्यालय हो । विज्ञान तथा प्रविधिको विकास र विस्तार एवं वातावरण व्यवस्थापनको निमित्त यस मन्त्रालयलेमुख्यतः प्रबर्द्धक, सहजकर्ता र नियामकको रूपमा भूमिका निर्वाह गर्दै आईरहेको छ ।
विषयसूची |
[परिवर्तन्] इतिहास
वि.सं. २०३३ साल (इ.सं. १९७६) मा राष्ट्रिय विज्ञान तथा प्रविधि परिषद रवि.सं.२०३९ (इ.सं. १९८२) मा नेपाल राजकीय विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठानको स्थापना भयो । विज्ञान तथा प्रविधिको उचित विकासका लागि अनुकूल वातावरण सृजना गरी नेपालकोविकास कार्यमा विज्ञान तथा प्रविधि सम्वन्धी कार्य गर्न सवै निकायहरूबीच समन्वय ल्याउन र तत्सम्वन्धी कृयाकलाप प्रभावकारी रूपमा अगाडि बढाउन वि.सं.२०५३ साल जेठ २ गते विज्ञानतथा प्रविधि मन्त्रालयको स्थापना भई कार्यरत रही आएको मा नेपाल सरकारको मिति२०६१-१२-१० को निर्णय अनुसार तत्कालीन जनसंख्या तथा वातावरण मन्त्रालय खारेज गरी सोमन्त्रालयको वातावरण महाशाखालाई यस मन्त्रालयमा गाभे पश्चात् मन्त्रालयको नाम "वातावरण,विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालय" भएको हो ।
[परिवर्तन्] उद्देश्यहरू
- विज्ञान तथा प्रविधि क्षेत्रको अनुसन्धानात्मक क्रियाकलापको विकास र पर््रवर्द्धनको माध्यमबाट नयाँ प्रविधिको पहिचान गर्ने एवं अनुसन्धानवाट उपयुक्त र नयाँ प्रविधिको विकास गरी गरिवी निवारण सम्वन्धी राष्ट्रिय उद्देश्य प्राप्तिमा योगदान पुर्याउने ।
- परम्परागत प्रविधिको विकास र प्रवर्द्धन गर्ने ।
- विज्ञान तथा प्रविधिको क्षेत्रमा कार्यरत वौद्धिक वर्गलाई उपयुक्त अवसरको श्रृजना गरी प्रोत्साहीत गर्ने ।
- वातावरण संरक्षण एवं सर्म्बर्द्धनको लागि नीति, रणनीति, योजना तथा कार्यक्रमहरूको तर्जुमा, कार्यान्वयन तथा अनुगमन गर्ने ।
- वातावरण क्षेत्रमा भएका अर्न्तराष्ट्रिय प्रतिबद्धता एवं सन्धि अभिसन्धिहरूको सम्बन्धमा राष्ट्रिय सर्म्पर्क विन्दु को रूपमा कार्य गर्ने ।
- वातावरणको क्षेत्रमा अध्ययन, अनुसन्धान, र्सर्वेक्षण एवं प्रदूषण नियन्त्रणको लागि कार्यहरू गर्ने ।
- विकास कार्यहरूलाई वातावरण-मैत्री बनाई वातावरणीय दिगोपनाको सुनिश्चितता गर्ने ।
[परिवर्तन्] कार्यक्षेत्र र जिम्मेवारी
नेपाल सरकार (कार्य विभाजन) (दोश्रो संशोधन) नियमावली, २०६१ अनुसुसार वातावरण, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले सम्पादन गर्नुपर्ने कार्यहरू निम्न विषयहरूसँग सम्बन्धित रहेका छन् ।
- वातावरण सम्बन्धी नीति, योजना र कार्यक्रम तर्जुमा एवं कार्यान्वयन,
- वातावरण विषयक, अध्ययन तथा अनुसन्धान, सर्वेक्षण, तालिम र राष्ट़्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सेमिनार र सम्मेलन,
- वातावरण सम्बन्धी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूसँग सर्म्पर्क, समन्वय,
- प्रदूषण नियन्त्रण, वातावरण संरक्षण र सन्तुलन,
- वातावरण विषयक प्रकाशन एवं प्रचारप्रसार आदि,
- सरकारी तथा गैरसरकारी सङ्घ संस्थाहरूद्वारा कार्यान्वयन गरिएका वातावरण सम्बन्धी
- कार्यक्रमहरूको नियमित तथा आवधिक मूल्याङ्कन र समीक्षा,
- वातावरण सम्बन्धी जनशक्तिको तयारी,
- विज्ञान तथा प्रि वधि सम्बन्धी नीति, योज ना तथा कार्यक्रमहरूको तर्जुमा एवं कार्वान्वयन,
- विज्ञान तथा प्रविधिको विकास तथा विस्तारका कार्यक्रमहरू,
- विज्ञानको क्षेत्रमा भएका प्रगतिहरूको अन्वेषण र अनुसन्धान,
- प्रविधिको क्षेत्रमा हासिल गरेका उपलव्धिहरूको अन्वेषण र विश्लेषण,
- वैकल्पिक उर्जा विकास,
- विज्ञान तथा प्रविधिवारे विश्वविद्यालयहरूसँग सर्म्पर्क र समन्वय,
- विज्ञान तथा प्रविधिसँग सम्बन्धित सामग्रीहरूको उत्पादन, आपूर्ति र व्यवस्थापन,
- अत्याधुनिक प्रविधि विषयक तथ्याङ्क सङ्कलन र र्सर्भेक्षण,
- विज्ञान तथा प्रविधि विषयक राष्ट्रिय, क्षेत्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन, सेमिनार र गोष्ठीहरू,
- विज्ञान एवं प्रविधि विषयक द्विपक्षीय र बहुपक्षीय सम्झौता एवं समझदारी पत्रहरू,
- विज्ञान तथा प्रविधि विषयक अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूसँग सर्म्पर्क तथा समन्वय,
- नेपाल राजकीय विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान,
- विज्ञान तथा प्रविधि परिषद्,
- राष्ट्रिय विधि विज्ञान प्रयोगशाला,
- जल तथा मौसम विज्ञान विषयक अध्ययन, अनुसन्धान र भविष्यवाणी,
- सूचना प्रविधिको विकास तथा विस्तार र
- प्लानेटेरियम, वेधशाला र विज्ञान सङ्ग्रहालय सम्बन्धी ।
[परिवर्तन्] मन्त्रालय अर्न्तर्गतका निकायहरू
- जल तथा मौसम विज्ञान विभाग ।
- वैकल्पिक ऊर्जा प्रबर्द्धन केन्द्र ।
- राष्ट्रिय सूचना प्रविधि केन्द्र ।
- राष्ट्रिय विधि विज्ञान प्रयोगशाला ।
- वी.पी. कोईराला मेमोरियल प्लानेटेरियम तथा अब्जरभेटरी र विज्ञान सङ्ग्रहालय विकास समिति ।
- नेपाल राजकीय विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (रोनाष्ट)
- सूचना प्रविधि उच्चस्तरीय आयोगको सर्म्पर्क मन्त्रालय ।