नेपाली चलचित्र

From Wikipedia

नेपालमा निर्मित चलचित्रको पहिलोपटक प्रदर्शन २०२२ सालको असोजमा आमा चलचित्र वाट भयो। तर सरकारी लगानीमा निर्मित यो चलचित्र निर्माण हुनु अगावै २०१८ सालमा नीजि लगानीमा निर्माण थालिएको चलचित्र माइतीघर भने आमा भन्दा पछाडी मात्र सार्वजनिक भयो। नेपाली भाषामा निर्मित पहिलो चलचित्र भने भारतमा २००८ सालमा निर्मित सत्य हरिश्चन्द्र हो, जुन नेपालीमा पनि डबिङ्ग गरेर सार्वजनिक गरिएको थियो।

नेपाली चलचित्रले चार दशक भन्दा लामो इतिहास बनाईसकेको छ। धेरै संख्याका दर्शकको भने थुप्रै कारणले मन जित्न सकेको छैन्। नेपाली चलचित्र सम्बद्ध जानाकारी प्राप्त गर्न सहज छैन। विश्व सन्जाल बनेको इन्टरनेटमा पनि यस्ता सामाग्रीको उपस्थिती न्यून छ तर हाल आएर केही वेबसाइटहरूले यसको अभाव खड्किन नदिने कोसिस गरेका छन् । सिनेकर्मीको इन्टरनेटमा कम पहुच र रुचिका कारण यसले अझै ब्यबसायिक रुप लिन सकेको छैन।

[परिवर्तन्] नेपाली सिनेमाको पहिलो

शाही नेपाल चलचित्र संस्थान बनेपछि प्रकाश थापाको निर्देशनमा बनेको पहिलो नेपाली चलचित्र 'मनको बाँध' हो । नेपाली चलचित्रको आरम्भिककालमा स्वरांकन, प्रशोधन, मिक्सिङ् र छपाई -प्रिन्टिङ) आदी भारतमा गरिन्थ्यो । नेपालमै डबिङ्ग भएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'सिन्दुर' हो । यसका निर्देशक प्रकाश थापा हुन् । नेपाली चलचित्रको आरम्भिककालमा स्वरांकन, प्रशोधन, मिक्सिङ् र छपाई -प्रिन्टिङ) आदी भारतमा गरिन्थ्यो । नेपालमै छपाई भएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'चोखोमाया' यसका निर्देशक रविविक्रम शाह हुन् । नेपाली चलचित्रको आरम्भिककालमा स्वरांकन, प्रशोधन, मिक्सिङ् र छपाई -प्रिन्टिङ) आदी भारतमा गरिन्थ्यो । नेपालमै मिक्सिङ् भएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'प्रतिक्षा' हो । नेपाली चलचित्रको आरम्भिककालमा स्वरांकन, प्रशोधन, मिक्सिङ् र छपाई -प्रिन्टिङ) आदी भारतमा गरिन्थ्यो । नेपालमै प्रशोधन भएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'रक्षा' यसका निर्माता/निर्देशक प्रेम बानियाँ हुन् । काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न हलहरुमा संयुक्त रुपमा ५२ साता चल्ने पहिलो नेपाली चलचित्र 'सिन्दुर' यसका निर्देशक प्रकाश थापा हुन् । नेपाल भाषा -नेवार जातिको भाषा) मा बनेको पहिलो चलचित्र कुन हो - - सिलु -२०४४- प्रथम पर््रदर्शन) । नेपाल भाषाको पहिलो चलचित्र 'शिलु' हो । यसका निर्देशक प्रदीप रिमाल हुन् । रजत जयन्ती मनाउने पहिलो नेपाली चलचित्र 'कुसुमे रुमाल' यसका निर्देशक तुलसी घिमिरे हुन् । बाँदरको अभिनय समेटिएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'गोपीकृष्ण' हो । यसका निर्देशक उद्धव पौडेल हुन् । कुकुरको सशक्त अभिनय समेटिएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'भाउजू' हो । यसका निर्देशक राजेन्द्र शलभ हुन् । हात्तीको सशक्त अभिनय समेटिएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'माउते दाई' हो । यस चलचित्रका निर्देशक युवराज लामा हुन् । बालकृष्ण समको कृतिमा आधारित भई बनाइएको पहिलो ऐतिहासिक नेपाली चलचित्र 'प्रेमपिण्ड' हो । यसका निर्देशक यादव खरेल हुन् । पहिलो नेपाली गीति-चलचित्र 'गौथली' हो । यस चलचित्रका निर्देशक वसन्त श्रेष्ठ हुन् । आदिकवि भानुभक्तको जीवनीमा आधारित पहिलो नेपाली गीति चलचित्र 'आदिकवि भानुभक्त' हो । यसका निर्देशक यादव खरेल हुन् । पहिलो नेपाली महिला निर्देशक सुचिता श्रेष्ठले निर्देशन गरी बनाइएको चलचित्र 'प्रेमयुद्ध' हो । लिम्बु समुदायमा विद्यमान 'रूपौली सुनौली प्रथा' मा आधारित भई बनाइएको चलचित्र 'नुमाफुङ' का निर्देशक को हुन् - - नवीन सुब्बा । लिम्बू संस्कृतिमा आधारित भएर बनेको पहिलो चलचित्र 'नुमाफुङ' हो भने दोस्रो चलचित्र 'वसन्त ऋतु' हो । यो चलचित्र सिक्किममा बनेको हो । चेलीबेटी बेचबिखनसम्बन्धी कथामा आधारित चलचित्र 'चमेली'का निर्देशक रवि बराल हुन् । महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको कृति 'मुनामदन' मा आधारित चलचित्रमा मुना र मदनको भूमिका क्रमशः दीपक त्रिपाठी र उषा पौडेल निभाएका छन् । नेपाली भाषाको पहिलो चलचित्र 'सत्य हरिश्चन्द्र' का निर्देशक डी. बी. परियार हुन् । डी. बी. भनेर दिव्य विक्रम बुझिन्छ । 'सत्य-हरिश्चन्द्र' को प्रथम पर््रदर्शन २००८ साल भदौ ३० गते भएको थियो । यो चलचित्र भारतमा बनाइएको थियो । हाँस्यअभिनेताको दोहोरो भूमिका भएको पहिलो नेपाली चलचित्र '..............' हो । उक्त चलचित्रमा हाँस्यअभिनेता गोपालराज मैनाली थिए । अभिनेताको दोहोरो भूमिका भएको पहिलो नेपाली चलचित्र 'गोपी कृष्ण' हो । यसमा राजेश हमाल नायक थिए । नेपालमै बनेको पहिलो पौराणिक चलचित्र 'श्री स्वस्थानी' -२०५२) कसले निर्देशन गरेका थिए - - यादव खरेल । नेपाली भूमिमै बनाइएको पहिलो चलचित्र 'आमा' -२०२२) बन्नुअघि दार्जिलिङमा बनाइएको तर रिलमा आगो लागेर ध्वस्त भएको चलचित्र कुन हो - त्यसका निर्देशक को थिए - - सपना कतिपय । निर्देशक ः प्रताप सुब्बा । आधिकारिक रूपमा पहिलो नेपाली चलचित्र नायक कसलाई मानिन्छ - - शिवशंकर मानन्धर । आधिकारिक रूपमा पहिलो नेपाली चलचित्र नायिका कसलाई मानिन्छ - - भुवन चन्द । जनआन्दोलन २०४६ का कमान्डर गणेशमानसिंहको जीवनीमा आधारित चलचित्र 'वीर गणेशमान' मा युवा गणेशमानको भूमिका निर्वाह गर्ने युवक को हुन् - - रामकृण महर्जन । नीजि क्षेत्रमा बनाइएको पहिलो नेपाली चलचित्र कुन हो - - माइतीघर -२०२२-२३) । नीजि क्षेत्रमा बनाइएको पहिलो नेपाली चलचित्र- माइतीघर -२०२२-२३) का निर्देशक को हुन् - - बी. एस. थापा । नीजि क्षेत्रमा बनाइएको पहिलो नेपाली चलचित्र- माइतीघर -२०२२-२३) पछि बनेको अर्को नीजि क्षेत्रको चलचित्र कुन हो - - जुनी -२०३९-४०) । नेपाली चलचित्रमा संगीत दिने पहिलो महिला संगीतकार को हुन् - उनले संगीत दिएको पहिलो चलचित्र कुन हो - - शान्ति ठटाल । चलचित्र- परालको आगो -२०३४) । नेपाली चलचित्रमा नृत्य निर्देशन गर्ने पहिलो महिला को हुन् - उनले नृत्य निदर्शेन गरेका पहिलो चलचित्र कुन हो - - शान्ता नेपाली । चलचित्र- बा“सुरी -२०३७-३८) ।

[परिवर्तन्] यो पनि हेर्नुहोस्

चलचित्र